12+1 παραλλαγές του Πρώτου

12+1 παραλλαγές του Πρώτου
Στη μουσική παράδοση της Κρήτης, όπως και στις περισσότερες λαϊκές μουσικές του κόσμου, αποτελεί κοινό τόπο ο εμπλουτισμός και η παραλλαγή των βασικών μελωδικών γραμμών. Επιπλέον, είναι μια παράδοση στην οποία παρατηρούνται σημαντικές υφολογικές αποκλίσεις ανάμεσα στις γεωγραφικές περιοχές του νησιού, πολλές φορές ακόμα και σε επίπεδο γειτονικών χωριών.
Ως φυσικό επακόλουθο, ο Πρώτος ή Χανιώτικος συρτός, που κατά γενική ομολογία θεωρείται ο παλαιότερος σκοπός κρητικού συρτού, είναι η μελωδία εκείνη που έχει διασκευαστεί στο πέρασμα των αιώνων περισσότερο από κάθε άλλη. Μάλιστα, οι διασκευές αυτές σε πολλές περιπτώσεις υπήρξαν τόσο χαρακτηριστικές και επιτυχημένες, ώστε να έχουν αποκτήσει δική τους ταυτότητα, να έχουν μετονομαστεί και να αναγνωρίζονται ως ξεχωριστοί σκοποί, παρά την καταφανέστατη σχέση τους με τη μητρική μελωδία. Τέτοιες περιπτώσεις είναι για παράδειγμα ο «Θερισιανός» του Χάρχαλη, τα «Συρτά Ροδινού» και τα «Συρτά Στραβού». Η διασκευή του Φουσταλιέρη, παρότι έχει δισκογραφηθεί ως «Πρώτος συρτός», σήμερα είναι γνωστή αποκλειστικά με τον τίτλο «Κρυφά για σένα θα πονώ». Ενδιαφέρουσα είναι και η περίπτωση της παραλλαγής που έχει εμπνευστεί ο βιολάτορας Γιάννης Βουράκης (Βουρογιάννης), στην οποία έχει αποδοθεί ο προφανής τίτλος «Παραλλαγή του Βουρογιάννη» και αποτελεί τη 13η και τελευταία παραλλαγή στην παρούσα συρραφή διασκευών του Πρώτου.
Οι διασκευές αυτές αφορούν στις περισσότερες περιπτώσεις διαφορετική υφολογική ή τεχνική προσέγγιση ή και μεταβολή της ρυθμικής αγωγής (είτε σε γοργότερες είτε σε πιο αργές ταχύτητες εκτέλεσης). Ωστόσο, συχνά πραγματοποιούνται και πιο αδρές επεμβάσεις στη βασική δομή της μελωδίας, οι οποίες μπορεί να περιλαμβάνουν μεταφορά της συνήθους τονικής βάσης ή ακόμα και τροπική μεταβολή, δηλαδή αλλαγή του τρόπου (δρόμου) της συνήθους εκτέλεσης. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της διασκευής που είναι γνωστή ως «Συρτό του Ροδινού», στην οποία παρατηρούνται ταυτόχρονα μετατόνιση (μια πέμπτη χαμηλότερα, από μι σε λα), αλλαγή του τρόπου (από ουσάκ σε κιουρντί), αλλαγή της ρυθμικής αγωγής (συνήθως εκτελείται σε πολύ χαμηλότερες ταχύτητες), ενώ συνήθως προσεγγίζεται υφολογικά και τεχνικά με τρόπο που σπάνια συναντάται κατά την εκτέλεση άλλων σκοπών.
Το παρόν βίντεο δημιουργήθηκε στο πλαίσιο του εργαστηρίου «Μουσική Δεξιότητα - Λύρα Κρήτης», που αποτελεί μέρος του προγράμματος σπουδών του Τμήματος Μουσικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Περιλαμβάνονται 13 παραλλαγές του Πρώτου, όπως αυτές μας έχουν παραδοθεί από ορισμένους εκ των σημαντικότερων πρωτομαστόρων της κρητικής μουσικής, αλλά και κάποιες διασκευές σύγχρονων εκπροσώπων της, οι οποίοι είχαν την ικανότητα να δουν το σκοπό με μια φρέσκια ματιά και να μας προσφέρουν αναγνωρίσιμες εκτελέσεις.
Πολλές και θέρμες ευχαριστίες σε όλους όσοι συνέβαλαν σε αυτήν τη συγκριτική μελέτη των διαφορετικών παραλλαγών του Πρώτου συρτού.
Στους εκλεκτούς φίλους και συναδέλφους Βλαμάκη Δημήτρη, Κουντή Βαγγέλη, Μπορμπουδάκη Μάριο, Μωυσιάδη Ιάκωβο, Παπαδάκη Στέλιο, Παρασκευόπουλο Στάθη, Πορφυράκη Μανώλη,
Σταυριανουδάκη Κυριάκο και Στρατάκη Νίκο, που συνόδευσαν τους φοιτητές και συνετέλεσαν σε μέγιστο βαθμό στην πιστότερη απόδοση του χρώματος και του ύφους των πρότυπων εκτελέσεων.
Στους πολύ αγαπημένους φίλους και παλιούς απόφοιτους του τμήματος Κονταξάκη Μιχάλη και Παπαδόπουλο Γιάννη, που προσέγγισαν με υψηλή αισθητική και δεξιοτεχνία το χρώμα της ζυγιάς του Στραβού (Μανώλη Πασπαράκη) και του Νεοκλή Σαλούστρου.
Στους φοιτητές του τμήματος για την πολύ αξιόλογη τεχνική και υφολογική προσέγγιση των εκτελέσεων αναφοράς.
Ευχαριστίες τέλος από καρδιάς και στον Κώστα Μαρκάκη, που βοήθησε στην ηχογράφηση και τη βιντεοληψία του Νίκου Στρατάκη στο Studio Astra.
1 Ροδινός 0:00-0:40
Λύρα
Γιάννης Καρανικόλας
Λαγούτο
Δημήτρης Βλαμάκης
2 Φουσταλιέρης 0:40-1:04
Λύρα
Αντρέας Σαμαράς
Μπουλγαρί
Ιάκωβος Μωυσιάδης
3 Αλεξάκης 1:05-1:56
Λύρα
Νίκος Επιτροπάκης
Λαγούτο
Νίκος Στρατάκης
4 Πιπεράκης 1:57-2:30
Λύρα
Νίκος Βογιατζής
Λαύτα
Ιάκωβος Μωυσιάδης
Νταραμπούκα
Στάθης Παρασκευόπουλος
5 Χάρχαλης (Θερισιανός) 2:31-3:05
Λύρα
Μιχάλης Κοτζάς
Λαγούτο
Κυριάκος Σταυριανουδάκης
6 Δερμιτζογιάννης 3:06-4:00
Λύρα
Σταύρος Κοντός
Κιθάρα
Μανώλης Πορφυράκης
7 Μουντάκης 4:01-4:56
Λύρα
Νίκος Βογιατζής
Λαγούτο
Γιάννης Παπαδόπουλος
8 Κλάδος 4:56-6:07
Λύρα
Παναγιώτης Βασιλάκης
Λαγούτο
Στέλιος Παπαδάκης
9 Ζωιδάκης (βιολίστικος) 6:08-6:55
Λύρα
Δημήτρης Παπαδημητρίου
Λαγούτο
Κυριάκος Σταυριανουδάκης
10 Στραβός 6:56-7:56
Λύρα
Γιάννης Παπαδόπουλος
Μαντόλα
Μιχάλης Κονταξάκης
11 Σκορδαλός 7:56-9:06
Λύρα
Νίκος Βογιατζής
Λαγούτο
Βαγγέλης Κουντής
12 Τσουρούπης 9:06-10:06
Λύρα
Νίκος Επιτροπάκης
Λαγούτο
Νίκος Στρατάκης
13 Βουρογιάννης (Παραλλαγή) 10:07-11:47
Λύρα
Γιάννης Παπαδόπουλος
Γιάννης Καρανικόλας
Γιάννης Τρουλινός
Μιχάλης Κοτζάς
Νίκος Επιτροπάκης
Σταύρος Κοντός
Μαρία Περδικάκη
Νίκος Βογιατζής
Παναγιώτης Βασιλάκης
Χριστίνα Χαρισίδου
Παναγιώτης Σκαμπαρδώνης
Αντρέας Σαμαράς
Λαγούτο
Μάριος Μπορμπουδάκης
Μοντάζ
Κωστής Κυριτσάκης