1950'lilerde İstanbul

1950'lilerde İstanbul #eskiistanbul #eskitürkiye
1950 döneminde izlenen kültür ve sanat politikalarının, bazı yönleriyle Atatürk ve İnönü dönemlerinde izlenen politikalardan farklı olduğu gibi benzeyen yönleri olduğunu söylemek de mümkündür. Bu benzeşme, hedeflenen çağdaş devletler seviyesine çıkma idealidir. Dolayısıyla kültür/sanat alanındaki formlar da Batı kaynaklı olacaktır.
Atatürk döneminin yapısal özellikleri olarak; kültür/sanat alanında Batılı formların kullanımındaki ısrarlı tutumla birlikte içeriğin Türk kültürü üzerinden üretilmesine önem verilirken, İnönü döneminde hümanist ve evrensellik vurgusuyla farklı bir yapısal durum oluşmuştur. Ayrıca iki dönemde de karşımıza çıkan yapısal bir olgu da siyasi iktidarın ideolojisinin toplumsal yaşamda yaygınlaştırılması için kültür/sanat ürünlerinin araçsallaştırılmasıdır .
Bu dönem, Türkiye’de kültürel açıdan ‘Amerikanlaşma’nın yoğun olarak yaşandığı, modernleşme ya da Batılılaşma
doğrultusunda toplumun giyim kuşamının dönüşüme uğradığı bir dönemdir. Amaç çağdaş bir tüketim toplumu
yaratmaktır ve bu konudada moda sektörü belirleyici olmuştur .
Söz konusu dönemin modası incelendiğinde; tıpkı Amerika ve Avrupa’daki gibi Türkiye’deki kadınların da
bedenlerini seksi ve olgun gösterdiğini düşündükleri ,korse ve dar kalem etekler giydiklerine, türlü türlü şapkalar ve
eldivenler kullandıklarına, kolay ve ütü gerektirmeyen kumaşları seçtiklerine tanık olurken, erkeklerde ise canlı
ve rahat bir stil benimsenmiştir.
Modada renklilik ve canlılık baskındır, dolayısıyla rengârenk egzotik bitki desenler, limuzinler, Tahiti günbatımları, rodeo yarışları ve güzel kızlar gibi “Amerikan rüyası”na kapı aralayan, kısa kollu Havaii gömlekler ve kravatların kumaş desenleri aracılığıyla verilir. Bu dönemde blucin pantolonlar da
gözde kıyafetlerden biri haline gelmiştir.
Önceleri sadece kovboy filmlerinde görülen blucin pantolonlar, 1950’li yıllarda toplumda aşırı derecede ilgi uyandırmış, Türkiye’de ilk kez 1955 yılında imal edilmeye başlanmıştır. Öyle ki, 1958 yılında düzenlenen İzmir Fuarı’nın Amerikan alanında ,Singer dikiş makinelerine bir bölümün ayrıldığı, burada günde 350 projenin üretildiği bilinmektedir.
Ayrıca, toplumda bir başka yenilik olarak naylon çorap da yine aynı yıllarda yaygınlaşmıştır. Söz konusu dönemin modasını belirleyen bir başka etken de, terzisi Kemal Milaslı’nın kendisine özel diktiği takım elbiselerle, Menderes Modası’nın oluşmasına neden olan Başbakan Adnan Menderes’in giyim tarzıdır .
1950’li yıllarda değişen kültür/sanat alanı; yaşam tarzı ve ortaya çıkan yeni tür müziklerle birlikte birçok ulusal ve
uluslararası müzikal faaliyetleri de beraberinde getirmiştir . festivaller dışında gerçekleşen resitaller, konçertolar ve konserler de önemli müzik faaliyetleri arasında yer almıştır. Bütün bu etkinliklere davetler yalnızca Türk sanatçılar ve bestekârlarla sınırlı kalmamış, ülke dışından çağrılan sanatçılarda bu etkinliklerde yer almıştır
Bu durum popüler kültürün ülkemizde yaygınlaşmasını hızlandırmıştır. Caz, rock’nroll, piyano ve
keman konçertoları bu konserlerin başında gelmektedir . Diğer yandan Muzaffer Sarıözen’in Anadolu’dan derlediği türküler, “Yurttan Sesler” programıyla yayın yapmıştır .Türk müziğinin radyoya girmesiyle,
konservatuarda olmayan Türk müziği için radyo, bir okul işlevi görmüştür.
Cumhuriyet tarihinde 1950-1959 yılları arası çoğunlukla “Sinemacılar Dönemi” olarak nitelendirilir. 1950 yılı Türk
sineması için bir kırılma noktasıdır; gelişme göstermeye başlayan sinemanın, tiyatronun etki alanından sıyrılarak kendine özgü bir dil oluşturma çabası içine girdiğini, sinema terimleriyle düşünmeye ve sinema diliyle anlatmaya başladığını, bunun ilk örneklerini verdiğini görürüz.
Bu dönem sinemasında Lütfi Ömer Akad’ın Vurun Kahpeye ve Kanun Namına filmlerini çektiğine, Osman Seden’in çok sayıda yerli film çevirdiğine tanık olunurken, Amerikan ve Fransız sinemasından tercümeler yapıldığı da görülmektedir . Bilhassa sinema yazarlığı, dergi ve günlüklerde film eleştirilerinin yapılmasına da aynı dönemde başlanmıştır.
Türkiye’de sinema sektörünün 1950’den itibaren gelişiminde birden çok faktör bulunmaktadır ve elbette ki bunların
en başında, Türk filmlerinden alınan verginin %25’e çekilmesi sayesinde yerli film üretimindeki artıştır.
Bununla birlikte sinema, bu dönemde toplumun gündelik yaşamının ‘Amerikanlaşması’nın da müsebbiplerinden
biridir. Çünkü 1950’li yıllar, Türkiye’deki kültürel normların ve değerler sisteminin modern dünyaya açılmasında
başlıca araçlarından biri olan sinemanın, kitlelere ulaşımının alabildiğine kolaylaştığı yıllardır.
Seslendiren: Kadir Tanrıkulu
İçerik hazırlama, düzenleme: AkifTanrıkulu