چهارمضراب بیداد ساختهٔ استاد مهدی آذرسینا اجرای آریا طبیب زاده به‌مناسبت زادروز استاد

این قطعه را اولین بار در هشت سالگی و از کتاب آموزش کمانچه‌نوازی استاد آموختم. الآن که نگاه می‌کنم میبینم چه توفیقی نصیب من شده بوده که یادگیری کمانچه را با کتاب استاد آذرسینا را شروع کردم و قطعات بسیار شریفی را از جمله چند قطعه از خود استاد برای اولین بار آموختم*. دریغ که آن زمان که من در همدان زندگی می‌کردم، سی‌دی کتاب را نتوانستم پیدا کنم، و صرفا قطعات را از روی نت یاد می‌گرفتم اما همان هم غنیمت بود.
شش سال بعد از آن، وقتی چهارده سالم بود و برای اولین بار در جشنوارهٔ موسیقی جوان شرکت کرده بودم‌. در فراخوان جشنواره، برای قطعهٔ ضربی، نام دو قطعه درج شده بود که شرکت‌کنندگان باید به انتخاب خود یکی را اجرا می‌کردند. یکی از آن دو قطعه همین چهارمضراب بیداد استاد آذرسینا بود‌. همهٔ شرکت‌کنندگان قطعهٔ دیگر را انتخاب کردند و بنده تنها کسی بودم که قطعهٔ استاد آذرسینا را در محضر ایشان نواختم.
ظهور استادی همچون مهدی آذرسینا نه‌تنها سعادتی برای ساز کمانچه، بلکه برای موسیقی ایرانی بوده است. آهنگسازی‌ها و تنظیم‌های منحصربفرد ایشان درواقع دستاوردهایی جدیدی در موسیقی کلاسیک ایرانی بوده که متاسفانه هرگز آنچنان که سزاوار است موردتوجه واقع نشده است.
اما درمورد نوازندگی ایشان هم باید گفت که طرز آرشه‌کشی استاد آذرسینا منحصر است به خود ایشان. بنده هیچ نوازنده‌ای را در هیچ دوره‌ای نمیشناسم که به سیاق ایشان آرشه بکشد. شاید تنها طرز باقرخان رامشگر در آرشه‌کشی تا حدی با ایشان قابل مقایسه باشد. بهترین توصیف از طرز آرشهٔ استاد را بنده از خودشان شنیدم که می‌فرمودند «آرشه‌کشی اسماعیل‌زاده و صبا پیوسته است اما فشار دست تقریبا ثابت است. استاد بهاری به طرز اعجاب‌آوری با کمترین حرکت دست صدای کاملی از آرشه درمی‌آوردند گویی که اصلا آرشه را حرکت نمی‌دادند. اما من در آرشه بیشتر شبیه باقرخان رامشگر عمل می‌کنم. فشار دست من در هر آرشه متغیر است» (نقل به مضمون).
از دیگر خدمات عظیم استاد آذرسینا به ساز کمانچه و موسیقی ایرانی، اجرا و آوانگاری ردیف میرزاعبدالله برای کمانچه بوده است.
اگر نت‌نگاری ایشان نبود، کمانچه‌نوازان همین ردیف‌نواختن از روی نت را هم انجام نمی‌دادند. متاسفانه هنوز بسیاری از نوازندگان به اجرای ردیف‌های مختصرتر و شاید ساده‌تر مثل ردیف ویولن صبا یا ردیف استاد دوامی به روایت استاد پایور می‌پردازند (همه هم مطلقا از روی نت، نه گوشی) و با این استدلال که کمانچه ساز مضرابی نیست، این ردیف‌ها را جایگزین میرزاعبدالله می‌پندارند. حال.آنکه‌ ردیف معیار سازی ردیف میرزاعبدالله است و بس. هیچ روایتی مثل روایت میرزا عبدلله به روایت نورعلی خان برومند در بین سازهای موسیقی ایرانی رواج ندارد و کمتر ردیفی از حیث جامعیت و نیز از حیث کلاسیک‌بودن با میرزاعبدالله قابل قیاس است. آن استدلال مضرابی‌نبودن کمانچه و مضرابی بودن ردیف میرزاعبدالله هم به‌نظر بنده بیشتر از روی راحت‌طلبی است. نوازنده می‌تواند با یادگیری نمونه‌هایی از کارگان کمانچه و ویولن پهلوی اول و همان ردیفهای مختصرتر صبا و دوامی، آمادگی لازم را جهت ترجمهٔ میرزا عبدالله برای کمانچه پیدا کند.
باید توجه کرد که یادگیری ردیف هدف بسیار والاتری از یادگیری تکنیک و نوازندگی دارد. ردیف چیستی موسیقی کلاسیک ایرانی را یاد میدهد. بداهه نوازی و آهنگسازی در این موسیقی بدون درک چگونگی و قواعد این موسیقی ممکن نیست و حفظ ردیف این قواعد را در ذهن نوازنده جایگیر میکند.
*جا دارد که از اولین استادم در کمانچه، آقای حبیب الله محمدی تشکر کنم که این کتاب را در کلاسشان درس میدادند.

[@barzinbidmeshki1847]

درود خداوند بر شما 👏

[@aryatabibzadeh]

قربان شما سلامت باشید 🌻