Wielka ucieczka cenzora

reżyseria: Grzegorz Braun
scenariusz: Grzegorz Braun
gatunek: dokumentalny
produkcja: Polska 1999
studio: Studio Filmowe Kalejdoskop (produkcja wykonawcza) i Telewizja Polska
Jerzy Giedroyc i Jan Nowak Jeziorański nie chcieli z Tomaszem Strzyżewskim rozmawiać. Podejrzewali go o mitomaństwo lub - co gorsza - o prowokację. Rzeczywiście, trudno było uwierzyć, że komuś udało się po kryjomu wywieźć z Polski tak pilnie strzeżony dokument. Polscy emigranci w Szwecji, wydawcy "Aneksu", uwierzyli. Wydali ów dokument i przesłali do kraju działaczom KOR-u. Zainteresowali też nim "Dagens Nyheter", jeden z najpoważniejszych szwedzkich dzienników, który w grudniu 1977 roku na pierwszych stronach dwóch kolejnych wydań opublikował wybrane fragmenty.
Tym dokumentem była przepisana ręcznie przez bohatera filmu księga zapisów cenzury PRL - w oryginale opasłe tomisko w czarnej oprawie. Strzyżewski przepisywał je przez wiele miesięcy podczas swoich cenzorskich nocnych dyżurów w Domu Prasy w Krakowie. Był wówczas pracownikiem delegatury krakowskiej Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk. W marcu 1977 roku pożegnał synka i żonę spodziewającą się drugiego dziecka i z grubym plikiem kartek wyruszył promem do Szwecji, w swoją pierwszą zagraniczną podróż, niemal sparaliżowany strachem.
Wszyscy wiedzieli o istnieniu cenzury, lecz dzięki Strzyżewskiemu ci, którym udało się dotrzeć do wydanej przez Aneks "Czarnej Księgi Cenzury PRL", mogli poznać porażającą prawdę o opracowanej w Wydziale Prasy KC PZPR i realizowanej przez delegatury GUKPPiW precyzyjnej metodzie zmanipulowania rzeczywistości. Jej istotą było przemilczenie, przez które skazywano na niebyt fakty historyczne, ludzi i zdarzenia - np. protesty, katastrofy, przestępstwa - kreowano zaś świat w kształcie nie istniejącym. Zawarte w opasłym tomie zapisy dotyczyły absolutnie wszystkich dziedzin życia. Ciągle je uzupełniano, w zależności od wydarzeń. Ocenzurowane było właściwie wszystko, nawet słowo cenzor. W legitymacjach służbowych pracowników cenzury wpisywano: radca.
W filmie Tomasz Strzyżewski opowiada o swoim życiu, drodze do PZPR i cenzury, motywach działania, momencie podjęcia decyzji, jej realizacji i konsekwencjach - dla siebie i bliskich. O jego nieprawdopodobnym wyczynie i późniejszych losach mówią też ludzie, którzy zajęli się uciekinierem za granicą: Mirosław Chojecki, Eugeniusz Smolar, Andrzej Koraszewski, Jakub Święcicki i Marek Trokenheim, wiceprezes Kongresu Polaków w Szwecji.
Dokument - dzięki obfitym cytatom z księgi zapisów i zwierzeniom kilkorga anonimowych krakowskich cenzorów - jest zarazem interesującą i bardzo sprawnie skonstruowaną opowieścią o cenzurze jako instytucji, ludziach, którzy w niej pracowali i czasach, w których działała.

[@Mariusz064]

Wielki szacunek i ukłon za prawdziwe bohaterstwo. A co do sensu życia, to sensem życia jest samo życie. Pozdrawiam.

[@00oo78]

w tamtych czasach trzeba było mieć naprawdę odwagę i świadomość, aby zrobić coś takiego, szacunek

[@tomaszpoltorak5425]

Super film !!

[@andrzejbakov]

Gdy napisałem o pałacu w Radomierzycach koło Zgorzelca, w Biuletynie Informacyjnym Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Jeleniej Górze jakoś tak w roku 1980, cenzura zakwestionowała cały artykuł. Więc Redaktor Naczelny wydał Biuletyn z białymi plamami. Jakże wtedy byłem dumny... Dzisiaj już nie, bo tak niszczy się myśl.

[@poteznakecharitomene8308]

Nie dość, że CZŁOWIEK, to jeszcze BOHATER. Na miarę Swoich możliwości. Niestety nadchodzi czas nieporównywalnie do niczego ciężki.

[@dominikmoskwa9744]

Gdzieś to już widziałem i strasznie chciało mi się śmiać gdy zobaczyłem komentarz ze Fronczewski to komuch bo ludzie nie wpadli na to ze jest jedynie lektorem odgrywajacym pewna rolę na potrzeby filmu :)

[@wwdd1335]

Czerwona ZARAZA DZUMA

[@strykasia]

ciekawe czemu cenzorzy boją się pokazać swoje twarze i ujawnić nazwiska?

[@agatawiatrzyk9276]

Bo wstyd teraz, ale jak pracowali i oklamywali Polske za kase to wtedy nie bylo im wstyd.

[@karolrazniewski8545]

Albo pracują w mediach

[@mariazwolinska3333]

Przecież właśnie opowiada swoją historię były cenzor.

[@funmusic6788]

no bo nadal są na tych etatach, wrócili po latach i siedzą już z 8 rok im leci

[@konradszymanski7767]

Szmaty tak mają jak #opek maxi żul.

[@albertbromberg4826]

To już Polska Press?

[@BartFootballer]

Świetny dokument, zwłaszcza w czasach dzisiejszej TVPiS i tego ich kanału KłamInfo.

[@christumferens1716]

w ubeckim TVN-ie nie lepiej, nawet ci sami ludzie tam dziś robią

[@BartFootballer]

@@christumferens1716 Tak tak, tefałen kłamio. I życie jest piękne.

[@jandrzewiecki9427]

@@BartFootballer =Życie jest piękne ,tylko ty jesteś dureń .

[@BartFootballer]

@@jandrzewiecki9427 Łał, aż mi w pięty poszło. Prawdziwy kaczysta, taki piękny XD

[@elpatron9648]

Cud w miejscowości Piotrków- mowa jest o maleńkim, malowniczym miasteczku- Piotrków Kujawski.

[@wiesawgawrys7603]

Podobno matka bliżniaków była cenzorką w Warszawie na ul. Mysiej?

[@andrea8503]

bzdury powielane pewnie przez PO

[@reggino-yd2wx]

To się dzieje teraz w Polsce.

[@vegisanprodukcje]

Grzegorz Braun dobre dokumenty robił, ale ciesze się, że poszedł w politykę :) I wielki szacunek dla Pana Tomasza Strzyżewskiego!

[@funmusic6788]

Od ośmiu lat mamy to samo co i wtedy. I teraz też się to cenzurą nie nazywa.

[@prawdziwaprawda2674]

Robil on to gratis czy za 5 minimalnych pensyjek ...

[@iwoiwo2258]

jak bym sluchal o PO

[@karolrazniewski8545]

Trzeba zdobyć taką księgę TVPIS I wywieść na wschód....

[@christumferens1716]

W TVN-ie to nawet są tacy co mieli w ręku oryginał starej.

[@barbarakurto3978]

W punkt

[@fakturyniefaktury]

Teraz tvpo

[@prawdziwaprawda2674]

... obecnie takich klakierow zatrudnia kaczy.pis ... a maja sie czym dzielic ...

[@paulinazelisko2255]

Dużo się nauczyła ale twarz wstydzi się pokazać.

[@funmusic6788]

bo nadal jest na etacie