Dokumentar - Arbreshët e Italisë (1)

===============================
/ presheva.jone
Behuni fansa ne facebook
===============================
Ekipi I Radiotelevizionit Presheva ka bërë një rrugëtim të gjatë për në vendet arbëreshe në mënyrë që tu sjell nga afër jetën, kulturën dhe traditën e vëllezërve tanë arbëresh matanë detit në Kalabri të Italisë.
Rreth 500 mijë shqiptarë jetojnë në Itali ku para 500 vjetësh shqiptarët u vendosën në rajonet italiane, veçanërisht në Kalabri ku janë edhe sot me të drejta, me tradita, zakone, kostume, këngët e me vallet e tyre dhe me ushqimin tradicional. Kalabria është një nga 20 rajonet e Italisë. Qendra administrative e Kalabrisë është Katanxaro. A e kanë harruar sot arbëreshët gjuhën, kulturën dhe traditën, gjatë qëndrimit tonë disa ditorë në Kalabri, ne vizituam disa vendbanime ku takuam shumë vëllezër e motra arbëreshe nga të cilët morëm opinione për autoktoninë e tyre dhe ruajtjen e traditës shumë shekullore. Ju prezantojmë qytetin Çivita apo në arbërisht qyteti Çifti arbëresh. Ky qytet do të jetë qyteti I kujtimeve tona të bukura (pamje panorama). Çivita (ose Çifti) ka Muzeun Etnik Arbëresh dhe Urën e djallit që është pjesë e Parkut Kombëtar Pollino. Arbëreshë po ashtu kanë edhe kulturën e tyre të veçantë që kanë qenë në gjendje të ruajnë identitetin dhe origjinalitetin shqiptar gjatë shekujve. Gjatë shekujve arbëreshët kanë arritur të ruajnë dhe zhvillojnë identitetin e tyre, në saje të kokëfortësisë dhe vlerave kulturore. Qyteti Çivita identifikohej edhe me Urën e Djallit, urë kjo që kishte një pozitë gjeografike mjaftë të veçantë në dalim me urat e zakonta. Në momentin e parë të bënte të trembeshe nga lartësia mbidetare, dhe pjerrtësia e kodrave përreth. Historia të shpërblen për çdo lloj kohe e të ripajton me vetveten dhe botën, kështu mendon kur je mbi Urën e djallit në Çivita.
Një qytet tjetër pranë Çiftit arbëresh është edhe Frascineto apo në gjuhën arbëreshe I njohur si qyteti Frasnjit. Ky qytet ka një kishë dhe një Bibliotekë Arbëreshe të themeluar nga një prift katolik bizantin- Antonio Belushi (1934). Frascineto gjithashtu është një qytet shumë I largët e që edhe më tej këto vende janë ende të përgjumur. Ka shumë për të shqyrtuar në këtë qytet por ju si shëtitës do të gjeni nëpër rrugë një botë qytetarie dyfishtë të kulturuar. Sa ishim në Frasnjit ne ishim mysafir të kryetarit të komunës së këtij qyteti. Ai me zemër -dashuri është shprehur I gatshëm që bëjë edhe vëllezërimin e komunave Preshevë e Frasnjit në mënyrë që të ndihmohen vendasit tanë në aspektin arsimorë duke u krijuar mundësi të mira studimi në Universitetin e Kalabrisë.
Një gjuhë para-otomane ruhet ende nga këto komunitete, entuziastë gjuhësorë vijnë këtu për të studiuar. Gjatë udhëtimit tonë në territorin e Kalabrisë na bëri përshtypje se të gjitha lokalitetet arbëreshe janë të shkruara në dy gjuhë, në gjuhën italiane dhe në gjuhën arbëreshe. Rrugëtimi ishte shumë më I lehtë sepse ndiheshe më lirshëm dhe më sigurt tek vëllezërit arbëresh. Çdo herë kur përmendim arbëreshët na kujtohet edhe historia e një këngë shqiptare 600 vjeçare O e bukura More. Kjo këngë mërgimi, ka qe njohur dhe e dashur jo vetëm për Arbëreshët, por edhe për Arvanitët e Greqisë dhe shqiptarët e të gjitha trevave, e cila përmban në vetë vete pothuajse gjithë sekretin historik të krijimit të fshatrave të arbëreshëve të Italisë. Nga ajo që pamë në qytetet Çivita dhe Frasnjit mund të na sigurojnë se një popull mund ta mbajë kulturën dhe gjuhën e vetë edhe duke mos jetuar në trojet e veta etnike. Komuniteti arbëresh u bë historikisht pararoja e një fluksi që nga trojet shqiptare të Ballkanit, ku mori hov nga fundi I shekullit të XX-të dhe u drejtua në Perëndim, duke karakterizuar historinë dhe duke kushtëzuar identitetin e vetë të këtij komuniteti.
RTV Presheva