GEÇER/GEÇMEZ Mastar Tasarımı Prensibi / The GO/NOT GO Gage Design Principle

[@ociare5802]

Hocam mastarın geçmez kısmının toleransının + olması gerekmiyor mu? Yoksa o kısımda geçmez mi?

Tampon mastardan bahsediyoruz sanırım. Geçmez kısmının toleransı + olursa, geçmez mastar gerçek çapı delik üst sınır değerinden daha büyük olabilir. Bu durumda mastar üst sınırdan 'birazcık' büyük olan parçaya geçmeyebilir ve parça kabul edilir, oysa parça red. Yani hatalı bir parçanın kabul edilme olasılığı doğar. Oysa tam tersi geçmez tampon mastar çapı toleansı - verilirse, tam tersi olur: Belki bazı uygun parcalar red olabilir (geçmez parça üst sınırdaki deliğe geçebileceği için), ancak hatalı hic bir parça kabul edilmemiş olur. Müşteriyi düşünen / patronu düşünen mastar:)) Karar mastar tasarımcısının.' Kolay gelsin.

[@ociare5802]

Teşekkürler hocam çok açıklayıcı oldu.

[@osmanduman6085]

Hocam, emeğinize sağlık. Gerçekten çok faydalı bilgi vermişsiniz. Ben de, bu konuda mastar üreticisi ile anlaşmazlık yaşıyordum. Takribi 160 adet çeşitli ölçülerde mastar yaptırdık. Hepsi uygun fakat 5H7 delik için yapılanların geçer tarafları 4.998mm geliyor. Dijital, 0.001 göstergeli mikrometre ile kontrol yaptım. Şimdi sizden öğrendim ki, üretici firma alt sınırda olduğu için bunlar kullanılabilir demiş. Setifikasında, aşınma sınırı olarak 0.0015mm tolerans verilmiş. Yani on binde onbeş aşınmışsa bu mastar kullanılamaz diyor. Bize bu sınırda olan mastarlar gelmiş. Geçer mastar için + yönde olması gerekirken, eksi yönde ve sınırda olanı kabul etmiş. Ticari olarak hukuken haklı mı, evet. Ama öğrenmiş olduk ki, bu firmayla iş yapılmaz. İnşallah birgün karşılaşırız hocam.

Merhaba, mastarlar toleransları oldukça dar elemanlardan oluştukları için ne ile ve nasıl ölçüldükleri de son derece önemlidir. Kontrol edilecek unsurların çap toleransları daraldıkça doğal olarak mastar toleransı da daralmakta. 5H7 delik çap toleransı +0,012 mm. (toplam tolerans 12 mikron!). Bu toleransın 1/10'u mastarlar için kullanılacak olduğunda, GEÇER ve GEÇMEZ mastarlar için verilebilecek toleranslar 0,006 mm. (6 mikron) civarındadır. Bu tolerans ile mastar imalat etmenin ne kadar zor olduğu açıktır. Bu nedenle mastarın çapını dikkatlice ölçmek, değerini gerçeğe yakın tespit etmek ve bu değeri bilerek kontrol yapmak esastır. Ötneğin GEÇER mastarın gerçek çapının 4,998 mm. civarında olduğunu biliyorsak, bu mastarın 'biraz zorlanarak' geçtiği deliklerin alt sınırın altında olabileceği bilinmelidir. Böyle hassas mastarları kullananların da el hassasiyetleri, hisssetmeleri vb. önemlidir. Örneğin böyle bir mastar çıplak elle ve hiç bırakmadan bir süre kullanılıyorsa, mastar ısısının vücut sıcaklığına yaklaşacağı ve bunun bile mastar çapını bir miktar değiştirmiş olabileceği bilinmelidir. Ayrıca toleransı 0,006 mm. olan bir mastarın ölçümünde mümkünse 0,006/10 = 0,0006 mm. (0,6 mikron) görebilen bir ölçüm cihazı kullanılması tercih edilmeli. Tüm bunlar ve benzeri şeyler mastar toleransının ne kadar önemli olduğunu gösteriyor. Sonuç olarak diyeceğim, teorik olarak ne olması gerektiğini belirtmemiz gerekiyor (tasarım). Ancak toleranslar çok dar olunca, elde etme, kontrol etme maliyetlerinin ne kadar yükselebileceğini unutmamak gerekir. Pratik teoriye her zaman uymayabiliyor. Ancak elimizde ne olduğunu bilmemiz (hatası ile birlikte) çok önemli. Örneğin bir mastarın hatasını bilirsek ona göre daha dikkatli kullanıp, GEÇER mastarın geçtiği her parçanın doğru olmayabileceği konusunda fikrimiz olabilir. Bence özellikle seri imalatta kontrollar için mastar imal ettirmek iyi bir yoldur, topyekun kalite maliyetlerini azaltır. Ancak mastarın kendisinin pahalı olmaması için de toleransının geniş olması önemlidir. Bu tolerans da kontrol edilecek delik toleransından geldiğine göre, öncelikle parça teknik resimlerindeki toleransları mümkün olduğu kadar geniş tutabilmek önemli. Sizin örneğinizdeki delik çapı 5,000/5,012 mm. yerine 5,000/5,020 olabilse mastar daha da rahatyacak. Olabilir mi vakmak lazım:) Yazdıklarınız için teşekkür eder, iyi çalışmalar dilerim.