„Wyspiański. Teatr obecności” | „Dwadzieścia kroków wszerz i wzdłuż”. Wyspiański reżyseruje

15 lutego 2024 r w Instytucie Teatralnym odbył się drugi wykład z cyklu „Wyspiański. Teatr obecności” zatytułowany „Dwadzieścia kroków wszerz i wzdłuż”. Wyspiański reżyseruje. Wykład poprowadziła dr hab. prof. UJ Dorota Jarząbek-Wasyl.
O cyklu:
www.instytut-t...
__________________________________________________________________________________________________
Wykład II | „Dwadzieścia kroków wszerz i wzdłuż”. Wyspiański reżyseruje
Choć oficjalnie Wyspiański nie był reżyserem żadnej ze wspomnianych premier, w recenzjach wielokrotnie przypisywano mu tę funkcję (czasem pochwalnie, czasem krytycznie, zarzucając braki znajomości reżyserii). By zrozumieć sposób działania Wyspiańskiego, trzeba najpierw określić, na ile działanie to łączyło się z ówczesną „techniczną” reżyserią, a na ile ją przekraczało. A także zadać pytanie: czy Wyspiański od początku wszystko „wiedział lepiej” i wszystko umiał, czy też dopiero się uczył? Jak wyglądały etapy wtajemniczania w arkana teatru?
Tym, co zdaje się od początku wyróżniać pomysły i eksperymenty sceniczne autora „Wyzwolenia” było podejście do przestrzeni (dynamika jej zmian wyzwolona spod prostego naśladownictwa realnego życia, talent do rozszerzania i kurczenia obszaru świata przedstawionego środkami czysto teatralnymi). Ale równie ważne okazuje się rozumienie walorów (plastycznych i dźwiękowych) przedmiotu scenicznego (rekwizytu) i wreszcie obmyślenie motoryki ludzi w przestrzeni i w relacji z, niekiedy usamodzielniającymi się, obiektami. Podczas wykładu przyjrzyjmy się szczególnie temu, jak Wyspiański komponował sceny grupowe i sceny kameralne (czasem łącząc oba typy scen) umieszczał w ich centrum starannie dobrane, zaprojektowane i puszczone w ruch przedmioty.
Dlaczego na scenie „Wesela” tak ważny był stół, ale nikt nie jadł umieszczonych na nim potraw? Gdzie powinien stać klawesyn w „Warszawiance” i kto ma na nim grać? Dlaczego w pracowniach teatralnych przygotowano aż cztery egzemplarze korony Bolesławowej? Jak istniała i działała w „Wyzwoleniu” oraz „Protesilasie i Laodamii” ta czysto teatralna rzecz, jaką jest zasłona z gazy, a w innych sztukach (np. „Cydzie”) wewnętrzna zasłona-kobierzec?
__________________________________________________________________________________________________
Dorota Jarząbek-Wasyl
Dr hab., prof. UJ, pracuje w Katedrze Teatru i Dramatu Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Zajmuje się historią teatru i dramatu XIX i XX wieku, zwłaszcza procesem kreacji teatralnej, obyczajowością teatralną, sztuką aktorską oraz opisem i edycją źródeł do historii teatru. Poza kilkudziesięcioma artykułami naukowymi, wydała książki: „Słowo i głos. Problem rozmowy w dramacie w ujęciu teoretycznym i historycznym” (2006), „Za kulisami. Narodziny przedstawienia w teatrze polskim XIX wieku” (2016), „Archiwum teatru XIX wieku. Ludzie, dokumenty, historie” (razem z Barbarą Maresz, 2019), a ostatnio m.in. rozdział poświęcony Wyspiańskiemu w pracy zbiorowej „Zmiana ustawienia. Polska scenografia teatralna i społeczna XX i XXI wieku”, red. D. Buchwald, D. Kosiński, Warszawa 2020) i scenariusz prapremiery dramatu „Protesilas i Laodamia” Stanisława Wyspiańskiego (2022).