Қарақалпақ туралы 2-бөлім

[@Sailau.2ooo]

Қазақ қарақалпақ бір туған 🇰🇿🤝🏻🇬🇦

[@user-xb9ok5zq2p]

Каракалпак Казак бауырман калык тууысканбыз....... 👍👍👍👍👍👍👍☝ Рахмет сизге

[@user-ne5wh4tx9u]

Қарақалпақ Қазақ Ноғай Қырғыз бир халық болып жаруга болмайды еш кайсысын

[@alimanalihsan7639]

БƏРІМІЗ БІР ТУҒАНБЫЗ

[@user-gs8gg8wz1m]

Жаксы енди себепдерин айтбайсыңба неүшин бөлинипкетген

[@qaraqalpaqstanmeninwatanim1574]

Ассалаұма әлейкум дурыс айтыңыз аға бизлердиң Қарақалпақ тили Қазах Қырғыз тилине усас бәримиз тұысқан қалықпыз бирлигимиз мәңги болсын

[@user-vk3ix6gg6d]

Қарақалпақтармен Ноғайлармен əскерде жүргенде сөйлескенде тілдерінен аса көп айырмашылық көрмедім.Олар бізді жақын тартып тұратын.Көршіміз Қырғыз да біздің айналшықтап шықпайтын.Қан тартып тұрады екен ғой.

[@alimanalihsan7639]

АЙНАЛАЙЫН БІР ТУҒАНДАРЫМ

[@RURRON]

Койше

[@xojamuratobam866]

Қарақалпақпан руўым АЙТЕКЕ аман болың Қазақ халқы.

[@alimanalihsan7639]

ЖАНЫМ ҚАРАҚАЛПАҒЫМ БІР ТУҒАНЫМ

[@Turkiclanguagess]

ANNA

[@user-wo7tr3nq8g]

Нагайцы с вами мы вас в любом случаи поддержим

[@Sailau.2ooo]

Қарақалпақта қоңырат найман қият қаңлы қыпшақ қожа және басқа рулары бірдей

[@danilxojanazarov1087]

Ангимениз жаксы сих дурыс айтып отырсыз каракалпакта казактын рулары коп

[@user-mw9fh8jq3u]

Қарақалпақ пен қазақ тілі 98 -99 / пайыз бірдеи. Поезда бір адаммен танысқанымда, руым қарақалпақ, ұлтым қазақ деп танысқан еді. Жүзге кіреді ма, кірмеиді ма, есімде қалмапты

[@user-gs8gg8wz1m]

Жүзге киреди көбі Ортажүз Кищижүз жок Улыжүзде жоксыякды оладам дурысайтган брак бириши Казакпыз ертеде ажырап кетген руымыздың бәри Казак деукерекеди сол кейін Каракалпакболып аталып кетипиз деукерекеди Лакай дегенде бир ел бар Тәжикстанжакда оларда дәл сөздер өздері Казак брак Лакай деген басшылары болган соган сатылыпЛакаймыздеп кәзир жүр Ногайларда дәл сондай оларда Батуханың немересі Ногайдың коластындаболган солкезде Ногайлылар деп айтылған оныишинде Средназияның Халкының бәрибар Орыжерине баратын Орыста Башгуртда баскада көп елдер болган солар көбі аулына кайтган өз елине халқына бразбөлиги кайтбай сол Кырымжакдарда Ногайлыболып жүрип Своров оларды жетижүзинщи жылдары талканынщыгарып бытщыт кылган содан кашып пытырап Түркге Дагстанга Орысга Европага кашып кәзир сол Атабабаларын елин умытып бастарайналып Ногаймыздеп жүрипатыр олар Ногайлылар әне осы үш халыкда дәл осындай тарихы ал менартык билетинболса айтсын даказаниямен Каргалпакда дәл солай олар казакдар тек Каркалпакдеген биреуге еріп ол солкезде басшысы болдым солайшыгар соган басайналыпкалган енди руынсурасаң казакдики өздері Карагалпакпыздиди олар баска халыкболса Казакдың барлық рулары олардың руларымен атдасболуымүмкинемес Нармалный адамға ал ерме сенгіш тайызойлы болса оган бәрибир

[@user-jy3om1ql8m]

99 да и 9 паиыз бир халыккои бирак осы алматыда или шымкенте аитып коринизги сол ангимени бир халык деп оибаи Алла сактасын деп такаппарланадыгои биздин бауырлар кудаи сактасын бизге уигырлар жакынрак чем калпактарга караганда деп кояд баикустар 😂😂😂😂😂

[@SHULANOVKZ]

Салам алейкум мен каракалпак Алип Нокис руу Анам Каракалпак кыпышах майлы балта руу Алматыда турам Казакстан азаматымын

[@user-py9vr4hh7z]

Әскерде болды бізде қарақалпақстанның жігіттері қазақпыз дейтін бәрі. Тілі де қазақша. Бір ауыз өзбекше сөйлемейтін. Маған олар қазақ, бауырларым.

[@user-od7iv5qo1s]

Коп жасаныз ага оте дурыс акыйкатты айтты,менде рууым кырыкмылтык,каракалпак.

[@user-nv7mt6hs5s]

Ассаламуалейкум Аға Атаңызға мың Рахмет Біз білмейміз көбін Араласып тұрамыз Қарақалпақ Ұлтымен Бірге оқыдық тебісіп жұлысып Оқыған адамдар тереңінен біледіғой

[@user-wt5pb3ir9h]

Қытай ,Қыпшақ Қоңырат Мүйтен ,Маңғыт ,Кенегес . алты арыс . Қарақалпақ

[@jaslan.Uzakov]

Қарақалпақтың жартысы Орал облысында сол жерге қоныс аударған Шыңғыс ханның кезінде

[@sultansultansultan715]

Armysyńdar Qazaqtar !

[@armanarkarnam8577]

Бармыз ✊🏼

[@ulanbi9704]

Мен озым Каракалпакпын Маган бары Бир кым мен тус болсамда Адамгершылк болгай

[@user-rt6yt1nt3k]

Тура айтсаң туган биздеда айтылат ким болбо Адам болуп адамкерчиликти сактап адамкерчилктө калуу деп Биринчи кара кыргыз болгон анан анын ичинен 40 га бөлүнүшкөн.биздин эки миң жылкы мурунку тарыхтардв

[@ParaxatTurganbaev]

Əлимдердин каракалпак мүлде катысы жок киши жүз рулардын каракалпакта мүлде жоқ

[@user-xi3lp7rq9e]

Аскерде казак каракалпак бир болып жургенбиз

[@dawletbayqarajanov3557]

Ассалаума алейкум казак туысканым бауырым.биз КаракалпакКыргыз Ногай Кыпшак Кыят Найман Таз ата теги бир туыс халыкпыз Келшекте бир халык болыуымыз тийис

[@user-sr3vc8zk4g]

Озбекстан бызлердын турмизды бузып жбердыго жокшлык куртады жгтын зорын жокшлык куртады жгтын турын дегендй турлермизда кусайдыко Казака быр туганбизго Кыргыз бармиз Аман болгайсиз Калкым бизлердым Тарйхмизды жогатпакшы Озбек укметы олмен келспй атыр оларткы ☝️☝️☝️🤲

[@user-cd1fw3ch6d]

Уигыр биздин тилге мулдем жакын емес уксамаидыда

[@user-gy1kr2sx5q]

Қарақалпақта уйғыр рұуы бар.сол рұу туралы айтылып атыр

[@Karachayka]

Уйғыр деген қоныратдын бір тармағы

[@batyrkhanrakhmatullaev8302]

Алаштан туған үш ұл: Қаззақ, Рыззақ( Басынан қарақалпақты тастамағандықтан қарақалпақ деп кеткен. Шын аты Бабаның Рыззақ), үшінші ұлы Соззақ. Соззақтан перзент болмағандықтан жер атауын берген. Сіз айтып отырған Дулат Еліне кіретін Нөкістер олар Нөкіс Батырдың ұрпағы. Қазір олар қазақ Дулат.

[@valijonnorimbotov3274]

Assalamu alaikum sizning uta tasirli fikringiz kakikattan ancha uzokka uhshayobdi degan bilan shajaraga ancha yakinlashtirayobdi xam tarix achilganda ishonchim komilki alashning balasi emas balki atosi bulib chiksa butun kazok erini karokolpokka berasizlarmi uzbeklar erni bergan kani kirgiz kazok maslaxatlashib kuringchi er yuzida kaisi davlat uzbekchalik millat ajratmasdan davlat boshkargan kuti bukku xammasining

[@user-oe4nc7cj3v]

Казак ол улт,болек дуние деседе бир аитарым осы каракалпактан кошип келген адамдардан коп адам зардап шегип отыр емеспа мыс Алматыдагы Алтын орда базары кунде аикаи шу биракта кезинде солар жумыс истеимиз деп момын боп келгенде ешким билмедигои

[@azizallambergenov1456]

@@valijonnorimbotov3274 jer berip qoyganin joq

[@user-gs8gg8wz1m]

Сениңки Разак дегениң дурыскеледи Каргалпакдар калайда Казак себебі рулары бәәәәри казакдың рулары просто ертеде Карагалпак бир басшысының аты болу мүмкин соган еріп Карагалпакбыз деп басайналып мна кәзирги Ногайлылар сыякды Ногаймыздеп басайналып мың кайнаганда сорпасы косылмайтынНогай атын жамылып өз Ата бабасын умытып сатылып жүрген Ногайлылардың дәл өзи болукерек баскага калай ойласаңда келмейді себебі және Лакайлар деген бир елде бар оларда Казак рулары бәри Казак Лакайдеген бир колбасшысы болган соган сатылып ата бабасын умытып басайналып Лакаймыздиди арыздар үшуде дәл осылай АЙ көрниптургой өтирикдери өз ата бабасын сатып типти уят

[@azizallambergenov1456]

@@user-gs8gg8wz1m tariyxti oqi aldin milletti jerge urmay

[@Turkiclanguagess]

Енди Казакстан үлқен деп, бәри түркий халықлар казактан келип шыққан деп айткан уят емеспееее....

[@RURRON]

Куып отрго

[@user-dj1ii3qu7f]

Тууры казахлар мн каракалпак агайын казахлар кыйналганда каракалпаклар жардем берген хазир каракалпакларга казахлар жардем Берип атыр

[@user-vs1tr7uw5b]

Шындық 👍👍👍

[@qwertyyqwertyy4414]

Молдавия ның Гагауз республикасы халқы да Қарақалпақ ,қарақалпақ руулары

[@khaitpirlepesov9162]

Рахмет Агай!

[@paraxatjumabaev7034]

Əссəлиму Əлейкум Казак бол Кыргыз Қаракалпак Ноғай бол Қарашай бол Мұсылман мусулманга бауырго Мен Каракалпакпак Рууим Манжули яғни Манжу Ули Тарихди Айтар болсам Хар Ел озине бурмалайди Еш Ел шинликди жазақоймайди Хар ел оз озин мақтайды бир айтарим Қолдан келсе шинликди айтин Акиретде хар исимизге жауап бар Бас кесседе тура жолдан кайтбаган бек бол вала Қалпагыңа дегендей Қаракалпак екениме Аллаға шукур ?

[@user-px8fp5et6x]

амеки ассалаумаалейкум

[@user-px8fp5et6x]

мен шымбайданман

[@sjsjsjsjkddkk]

@@user-px8fp5et6x Шымбайымды сағындым...

[@SirgeliSaltanat]

ҚАЗАҚ 5 ЖҮЗ 20 ЕЛ 3 ТЕЛЕДЕН ТҰРАДЫ. ҚАРАҚАЛПАҚ, ҚЫРҒЫЗ ЖҰРАҒАТ, ЖАМАҒАТ.

[@user-su8bs1bo8k]

Менде Каракалпакпан

[@user-vo9qx7op8k]

Рахмет коке дурыс ангиме у шын мен мангит пын

[@user-sr1do8he8f]

Рахмет ага,менде окыган тарийхта дал солай айтылады.

[@RURRON]

Казак атам заманнан казак Каракалпак ботен болек калык отрык аитпандар уялмайсндарма атасындарго 70 тен аскан

[@user-fx9mw6bf8n]

Каракалпакстан нан Ас салам аликумлер агалар

[@user-oq6ig6dn3z]

Дауамы барма. Дым кыскаша в/ролик болды

[@user-mp6ev3jw1u]

Қуып кетті мынау.1480-1510шы жылдарда Иранның сол кездегі шахы оғыз Исмаилдың кезіндегі батысты Қыпшақ жеріне жорығы жайлы оқыңдар,анық жазылған. Бесіктегі балаға дейін қырғаны,батыстан құман Қыпшақтар жан сауғалап екі бағытта(1-шісі Үргеніш бағытына,2-шісі Ташкент бағытына)ауғаны жазылған.Қырғыз ағайындар Қыпшақ тайпасына кірмейді .Ол кезде Қазақ,Ноғай,Қарақалпақ,Қырым татарларын,Черкес...тайпаларын Қыпшақтар деп атаған.

[@user-iq4gi6mr1n]

Киши жуздин руы сайкес келмиди

[@izetalishakir8129]

15.02.2022.👍👍👍🇰🇿🇰🇿🇰🇿

[@user-wt5pb3ir9h]

Руслар ушын - Пушкин. өзбеклер ушын - Науайы, қазақта Абай Қарақалпақта Бердақ М.Нурмуҳамедов. Академик 👉 @shejireqr ҚЫЯТЛАР. Қыят-шүллик қоңыратлары қурамындагы 8 руўдың бири екенлигин жоқарыда айтқан едик. Үш топарға бөлинеди. 1. Үш тамғалы. 2. Тарақлы. 3. Балғалы қыятлары. Соннан үш тамғалы қыятлары 6 тийреге тарайды. 1. Суўмурын, 2. Үш тамғалы, 3. Арық қыят 4. Тартыўлы, 5. Қатаған, 6. Қанжығалы. Тарақлы қыятлары да 6 тийреден ибарат. 1. Тоғызақ. 2. Абаз. 3. Жалтыршы, 4. Ахун қараған. 5. Тақай. 6. Қаржаўбарас болып. Ал, балғалы қыятлары төртке бөлинеди. 1. Бес пышақ. 2. Етекши. 3. Саңмурын. 4. Қожа қараған. Алдымызда қыятлар туўралы еле гәплер бар

[@user-wh3ij6yv8j]

Рахмет ага тарихты айтканнызга енди:Казакта коныраттан болинген руы казаякты улты осында ру барма

[@user-gy1kr2sx5q]

Қарақалпақта Қазаяқлы рұуы деп айтылады.Қарақалпақ рулары деп Гоглеге жазсаңыз барлық рулары шығады

[@acdc9937]

Менин руум Казаяклы Каракалпакпан.Казакларда да бар бул руу.аман сау болын бауырлар

[@user-gd7yn1ff1g]

Сау бол аға булдуняда туыс керек дос керек қарақалпақстаннан салем қазақ ағайнлерге

[@user-su8bs1bo8k]

Соны телебйденеден айтсаныз боладыго коб адамлар тусынбей журго агайын

[@dawirxanembergenov4249]

Assalawma a'leykum Men Qaraqalpaqpan ruwim "Xat Qan'li" Qaraqalpaq-Qazaq aman bolsın.

[@user-md6dm4lb4n]

Менде карапалкактын табын руынан адамын сойлестим бирак ол тарихты ондай билмейді екен

[@user-uy3di8fr7k]

Каракалпак музей дуньяда 2 орында турады тарихы жок дегенлерге сссрда жок ондай музей

[@Turkiclanguagess]

Сол , биздиң Каракалпак екенимизди дәлиллейтин. Қазақларды жаман қөрмеймен,жаксы қөремен бирак казактаг тарқалған десе ашыууым шығып баслайды

[@user-we2xr7bw6t]

Ассалаумағалейкум опшым күлді Евразия Қазақ басқасы Қазақтың шатасы

[@user-eb2dt7zw9p]

Қарақалпақтың Маңғыт тайпасын айтпадыңыз

[@Sailau.2ooo]

Мен өзім қарақалпақпын руым бақсайыс қожа нағашым кіші жүз он екі бай ұлы Алаша

[@dinarajaqsimuratova76]

Салем руласым, МЕНДЕ ХОЖА БАКСАЙЫСПАН АНАМ БЕССАРЫ КАРАКАЛПАК ПАН

[@user-ir6kr8ri1n]

Каракалпакстан бар Одесса татарбуна за карпатия Украйна бил кандай натыц бар

[@polatsexpola1223]

3-болим кашан шыгады

[@jaslan.Uzakov]

Әлімдер кіші жүз Мекені Ақтөбе қызылорда

[@muxansatullaev9919]

Дурыс

[@daryabaysarsesnbaev2240]

Орынбай батыр Аспантай батырларда катыскан калмакка карсы согыскан Шимбай батырда

[@user-eg5lb6sq9u]

Огуз карлык кыпшак тиллери негизи дасти кыпшак.Дунияда рауажланган мамлекетлер 70% дасти кыпшак тиленде сойлейди.

[@user-vw6il8cm6r]

Қарақалпақстанға көмек бериң ат салысың өзбекистаннан бөлек шығайық

[@valijonnorimbotov3274]

Itting tugani kazokdan kuvgin kilinganda ata yurtingda seni kutib algan uzbeklar uz ruin bilganlar uz tarixin bilganlar dusti kim dushmani kim albatta bilganlar tarixni xazir xam biladi 100%uzbeklar bular karakolpoklar gurga borasama bi atagin algan karakolpokning kaisi satkin emas eng mardi Aidosbi kolganini chizib tashlaiber eng ishonchli botir sotilmagan karakolpok botiri Aidosbi uzi aslida millat airganingizning uzi sotkinlik

[@papaypubgmobile957]

O'l komek sorap biysharan shigip,Sonin ushinam Alla Taala bizerdi bolek shigariwdi manlaymisqa jazbaytta,sagan uqsagan tupoy basqalardan kamentariyda jardem soraytin adam bolganin ushin,qasina kese ayagin suyesengo sheshen ami,Eger oz elindi ozin epley almayatsanba onda joq abroyindi tokpey qisip otr!

[@papaypubgmobile957]

Ozbekistanne seni ustap turuppedi,Xalq awma bogani ushin am bovatr jagday sagan uqsagan bogani ushin Xalq bilimsiz,sawati joq shshs,oximayd oz waxtinda,sodan awma xalq payda bolad,sosin shetten birew kelip birzad dese awa awa dep turavered

[@papaypubgmobile957]

Daje ar namisin joq uyalmay jardem sorap qotaqbas, Qaraqalpaqtin abroyin tokpe Manlay shor,qolinnan esat kemima,Basqa elden jardem soramay qisip otr

[@azamatdawletyarov9804]

Жаксылап тарийх китапларды окып айтса заманлас бизде шежиремиз баска коплеген жазба дереклер кайсы урыу кайдан келип щыкканын дал агык жазылған. Ана урыу мына урыу казактан келип щыккан жеуден алдын ойланып айт

[@torebaipirjanov6234]

Кунлы маглумат ушын рахмет

[@danilxojanazarov1087]

Казактар Каракалпактарды калпак деп намысына тиед сосын оларда казактарды жаксы кормиди

[@user-uv3zd4bv9m]

*Е жындыларды тыңдаған оларда жынды екен! Ел не демейді деп отыра бермей ме!*

[@user-gy1kr2sx5q]

@@user-uv3zd4bv9m Бауырым бизиң динимизде ұлт айырыу қадаған етилген.бəри мұсылман бауыр болыу керек.бирақ қысқа түсиникли қазах бауырларымызда қалпақ деп кемситип сөйлеушилер аз емес.ол шын

[@user-wt5pb3ir9h]

Карақалпақ руўлары - Каракалпакские племена 1) ҚОҢЫРАТ Арысы. Ураны «Жайылқан!». Тамғасы П (босаға). 1. Қыят тайпасы. Ураны «Арыўхан!» 1 Аққыят (Үштамғалы) топары. Тартыўлы, Таўшы, Оташы, Жығашы, Балықшы, Суўмурын, Бағлан, Уғлан, Үшүйли, Көпқыят, Қатқыят, Арыққыят, Өрқыят, Өркинқыят, Өгизқыят, Шегирқыят, Айқошқарқыят, Жанқошқарқыят, Керизқыят, Қарақозы, Аққозы, Даўлеталы, Темиралы, Көшен, Уранқыят, Досалы, Есалы, Добал, Қотырқыят, Жаманқыят, Қыранқыят, Қатағанқыят, Айбақ, Сайбақ, Уста, Зергер, Ақшора. 2 Қарақыят (Тарақлы) топары. Томаўыл, Кешиў, Бөденетай, Бөргелтай, Бөгежин, Абас, Көгетай, Бөкей, Алакөз, Шегиркөз, Тоғызақ, Тас, Шәўке, Жалтыршы, Жаўшы, Тоқтаўыл, Тақай, Қаржаў, Жалайыр, Атаўлы, Әлийли, Жайдары, Жаманбай, Барас, Усталы, Уялы, Ахунқараған. 3 Сарықыят (Балғалы) топары. Бозанжар, Қағынжар, Жудырық, Дарқан, Беспышақ, Етекши, Заңмурын, Хожақ, Қошқаралы, Мойнақ, Сарыша, Тоққыят, Хожақараған. 2. Ашамайлы тайпасы. Шоңтуқым, Шоратуқым, Бийтуқым, Байтуқым, Батыртуқым, Базартуқым, Қаратуқым, Қарахожа, Қабасан, Жалаңаяқ, Сақыў, Бесқойлы, Бесбала, Беке, Бекполат, Жапар, Яқыпшы, Бүйирли, қурама, Аққабасан, Қарақабасан, Әжек, Тәжек, Қара, Сары, Абыз, Ақай, Паңқара, Үшбас, Табасар, Бабасар, Жабасар, Намаз, Анақ, Кишибай, Бөкенбай, Жаманқара, Есен, Қудаберген, Тәмпиш, Ақназар, Жансары, Өтемис, Бәйбише, Тайпышақ, Қуланаяқ, Хожаназар, Сүйиндик, Төлес, Хош, Кеш, Еш. 3. Айыллы тайпасы. Қартлы, Жаслы, Өтемис, Төлемис, Абыс, Көбис, Өрис, Ерис. 4. Қолдаўлы тайпасы. Үлкенли, Кишили, Суўынбай, Кийикбай, Қоянбай, Маянбай, Жақсыбай, Жаманбай, Аманбай, Алыбай, Толыбай, Үлкенбөрик, Жанқораз, Қараша, Желқараған, Жийембет, Борай, Түпқараған, Томай, Елибай, Жаманаўыл, Хожай, Манақ, Қалмақ, Қаўыншы, Қарасыйрақ, Жарымбет, Қайыпқараған, Күлкихожақ, Сарытон, Қазыбек, Ийшанқараған, Бийқараған, Бескемпир, Әдил, Ерке, Майшышалы, Таз, Алаўкөз, Көкирек, Көнек, Қалқаман, Мүлкаман, Мәди (Жаманқоңырат), Жуқа, Қызылаяқ, Қыйра. 5. Сандаўлы тайпасы. 6. Қостамғалы тайпасы. Қазыжеген, Бужыжеген, Қарынжеген, Қартажеген, Жалжеген, Жанкелди, Ағабетли, Қарныжуўан, Қарақурсақ, Жаяжеген, Шыржеген, Сүржеген, Шыжықжеген, Қаспақжеген, Қурбан. 7. Қәндекли тайпасы. Ақкийик, Сыркийик, Ақполат, Тоқполат, Сайполат, Сағыр, Сарсаң, Қурама, Жары, Кийикши, Қырықсадақ, Жарымкөше. 8. Қайрақлы тайпасы. 9. Дарақлы тайпасы. 10. Қазанлы тайпасы. 11. Шөмишли тайпасы. 12. Балғалы тайпасы. Ақбалғалы, Тоқбалғалы, Нурбалғалы, Шоңбалғалы, Шойбалғалы, Қуўбалғалы, Тазбалғалы, Қосбалғалы, Есбалғалы, Сарыкөсе, Алдар, Түркменбалғалы, Шәник, Енлик, Жумақай, Тәңирберди, Сәтпан, Қараталшы, Арзықул, Бес. 13. Арбалы тайпасы. 14. Туғырлы тайпасы. Қарамойын, Қуўмойын, Аннахожа, Сабалақ, Көтелек, Қареке, Қарлымарал, Жортпас, Желкилдек, Бүлкилдек. 15. Оңтамғалы тайпасы. Қарасиңир. 16. Бақанлы тайпасы. Шәдияр. 17. Шәўжейли тайпасы. Байдияр. 18. Қанжығалы тайпасы. Төледияр, Аққойлы, Қарақойлы. 19. Бөгежели тайпасы. Қудияр. 20. Тобықлы тайпасы. Ердияр, Шынжигит, Шылжигит (Шылжыўыт). 21. Қазаяқлы тайпасы. Ханкелди, Жанкелди, Султанкелди, Ордакелди, Төрекелди, Шоракелди, Хажыкелди, Хожакелди, Мырзакелди, Еркелди, Байкелди, Бийкелди, Базаркелди, Бақкелди, Қолкелди, Жылкелди, Жақсыкелди, Оразкелди, Елкелди, Дәўлеткелди, Аманкелди, Есенкелди, Ескелди, Ырыскелди, Айкелди, Абызкелди, Қонақкелди, Қыдыркелди, Қоскелди, Доскелди, Шоңкелди, Соңкелди, Мырзан, Садақ, Устаман, Жүнли, Сәрдар, Әнетай, Жарымбет, Қаракөсе, Генжалы. 22. Тийекли тайпасы. Бегдияр, Әлибек, Айдарбек, Айтхожа, Андағул, Қанжар, Сарыкемпир, Тыңполат, Қазақы, Азынай, Бозай, Жумағул, Қарасақал. 23. Ергенекли тайпасы. Бердияр, Шайкөз. 24. Ишекли тайпасы. Өришекли, Пәсишекли, Кеңишекли, Таришекли. 25. Ырғақлы тайпасы. Ақтонлы, Көктонлы, Қаратонлы, Сарытонлы, Алатонлы, Келтетонлы, Атанай, Көкшапан, Байбуўра, Сарыатан, Ийжан, Он еки жаман. 26. Баймақлы тайпасы. Айыс, Үйес, Сасыбақ, Жақанай, Тоңмойын. 27. Байрақлы тайпасы. Уйғыр, Телим, Сиргели, Сабалақ, Байрам, Мәўлик, Туманай, Шийши. 28. Қарғалы тайпасы. Найман, Арықнайман, Толықнайман. 29. Сырғалы тайпасы. 30. Теристамғалы тайпасы. Жаннантуўған, Ханнантуўған, Байдантуўған, Бийдентуўған, Қазыдантуўған, Шердентуўған, Шешеннентуўған, Тоқтантуўған, Арықтантуўған, Шомақ, Сырмақ, Ханкелди, Байқараўшы, Бийқараған, Елшибай, Тоғай, Қурбан. 31. Теңтамғалы тайпасы. Еменалы, Семеналы, Дорбалы, Жорғалы, Түменалы, Түркпеналы, Ултан, Қутан, Қултай, Тазлар, Таўлылар, Тайлар. 2) ҚЫПШАҚ (Шақ) Арысы. Ураны «Тоқсаба!». Тамғасы │ (алп, әлип)

[@user-gy1kr2sx5q]

Рахмет бəрин қалдырмай жақсылап жазыпсыз.жасларымыз бундай тийрелерди билмейди.үлкенирек темада блогерлер менен бирге шығарсаңыз.барлық руларды тап усылай майда бөлимлерине дейин

[@user-gy1kr2sx5q]

Маған ватсап номер жиберсеңиз.Өтиниш стзден

[@baxadurasanov5449]

Аллах разы болсын сизден. Рахмет

[@bayram7697]

Ассалаума алейкум агайинлер менин руым шериуши танке шалдын тукымы

[@user-uy7xt2yr6l]

Алтын Орда заманында бір ұлт болдыққой енді бірге жүрген бірге тұған деген сөз дұрыс емес деп ойлаймын. Алтын орда заманында Өзбек ұлысы болдыққой.Мысалға Ноғай Қоңыраты Башқұрт Қоңыраты Қарақалпақ Қоңыраты Қазақ Қоңыраты Қырғыз Қоңыратының не айрмашылығы бар.т.б рулар.

[@user-bj9sr8ex9b]

Алимдер киши жуз руыгой. Мына агамыз абден куып кеттима. Тусинбей калдыкко коке. Немене осы киши жузге келгенде бир жерлерин ашыйма аа. Осы тек оздеринди казах калгандары баска деп шыгасындар. Шындыгында бари де сол монголдан тарагандаргой.

[@user-cg7jb8jf8u]

АЛИМЛЕЛ 33ШЫ ЖЫЛЫ КОШИП БАРГАНГО караралпахха

[@user-gc3yh7yt9y]

Дурыс Дурыс

[@alihan1166]

Ұйғыр руы қайда кеткен сол туралы айтсаңыздар?

[@user-yn6rd6ib4z]

Уйгуры живут в Китае там найдешь своих родственников

[@saparxanshamuratova8841]

Асалаума алейкум барше ағайынлер биз оғуз емеспиз биз кипчақпыз тарихты жақсылап оқысаңыз билесиз оғузға узбеклерменен уйгурларғана бар кипчакта биз қарақалпақларда киремиз

[@qwertyyqwertyy4414]

Биле билсен огуз турк халыкларынын аталыуы кок турк.

[@user-md4rk5vd3m]

Қарақалпақ ол қазақтың бир руы ғой. Конырборик, Кызылборик деген сияқты. Тек барлық рулар биригип Қазақ хандығын құрағанда олар қарақалпақтар , ноғайлар, кумыктар косылмай қалып қойған. Содан енди ұлт болып отыр.Айтпесе тилимизде, туримизде динимизде, салт-дастуримиз де бирдей.

[@dinarajaqsimuratova76]

КУДАЙДЫН БИР ОЛИМИН ЖЕПСЕН БИЛДИНБЕ ;КАРАКАЛПАК ОЛ ОЗ АЛДЫНА ХАЛЫК, АЛ СЕНИН КАЗАК ДЕГЕН АТЫН ДЫ, ОРЫС, ТЫН КОСЕМИ В,И,ЛЕНИН ДЕГЕН КИСИ КОЙГАН АТЫН ДЫ 1918 ЖЫЛЫ ТАРЫХТАГЫ АТЫН КИМ СЕНИН СОНЫ БИЛ КИМ ЕКЕНИН ДИ ПОНЕЛ

[@user-md4rk5vd3m]

@@dinarajaqsimuratova76 Қарғасан өз басына келсин. Қарақалпақтың ишинде казактын барлық рулары бар. Бизде де нокис, кият деген рулар бар. Егер Каракалпактын ишиндеги ру-тайпаларды тегис алып Казакка коссан сендерде бир адам да қалмайды.Бари казактын ру-тайпалары ғой соны билсей. Жоқ жипке тизип айтып берейин бе.? Казактын атын Ленин берген жоқ.Сен ондай ертегинди бакшагадагы балдарга барып айтарсын. Казактар өте ежелги халық Моголдар, Тюрклер, Сактар, Гундар бари де биздин ата-бабаларымыз. Биздин Казактын тарихы Геродоттын китабында б. з. бурын жазылған.Атилланы билесинбе Рим империясын құлаткан. Ол да бизбен сиздин ата-бабамыз. Казир биздин галымдар купияланган, орыстардын жасырган небир тарихтын купияларын ашып жатыр. Сен зомби боп калма. Казирги, соңғы ғалымдардың ашқан жаналыктарын оқы.

[@user-gy1kr2sx5q]

@@user-md4rk5vd3m ҚАРАҚАЛАҚЛАРДЫ ҚАЗАХ ҚЫРҒЫЗ НОҒАЙ ХАЛҚЫНА ЖАҚЫН ҚЫЛЫП АЙТЫЛСА БОЛДЫ.СОНДАЙ ҚАЗАХ БОЛЫП ҚАРАҚАЛПАҚ БОЛЫП ҚАРСЫ СӨЗ ЖАЗЫП ШЫҒАТЫНЛАР КӨП.ОҒАН РЕНЖИМЕҢ.ҚАЗАҚЛАР ЖАЛҚАУ ДЕПТЕ БИР КЕЛИНШЕК ЮТУБТЫ ШУЛАТЫП ШЫҚТЫҒО.БИРАҚ ҚАРАҚАЛПАҚҚА ТҮК ҚАТЫСЫ ЖОҚ ҚАТЫН.СЕБЕБИ ҚАРАҚАЛПАҚТЫҢ АТЫ ШЫҒЫУЫН ҚƏЛЕМЕЙТИНЛЕР КӨП

[@user-qw3hz8xl8l]

@TECHNO TOP UZ ол шал алжыган шыгар сенеберме по любому Казака братан боламаисын братишка балам десен добро пожаловать.

[@asdasdasdwewqe]

Не хуйя казактын руылары емес каракалпактын руы каракалпак ол каракалпак каракалпакта руу коп 4 5 руу емес оданда коп ойтып ойламандар былми турып жазбандар быздердын улкен тарихымыз бар

[@Serikjan87]

Қарақалпақтарда Қоңырат деген, Найман деген, Дулат деген, Қият деген Кыпшақ деген ірі рулар бар. Қарақалпақтар өзін екіге бөліп алған. Арыс Қоңырат. Арыс 14 ру деп

[@Turkiclanguagess]

Дулат деген руу жок , . Мүйтен рууы Ашамайлы руулары бар

[@minonzimonov8108]

Мен Казахларды жаксы коремен негедур канымыз тартатын шыгар барибир гень тартатын шыгарда озим Каракалпакпан Казахларга уксас жакын болганымызга куанаман

[@user-xm5tj3hs9b]

Якуттар Қазаққа жақын ба кимиз деп айтқанын естігем қымызды

[@user-uk8zi6sc6q]

Жоқ.якуттар қазаққа жақын емес.

[@user-yi7go6xv2f]

Қарақалпақ қымызды қымыз деп айтады

[@user-ds5tn6hm6o]

Нокис 5 калага кирмейди кателестин ага. Нокистин пайда болганына 1 асир болган жок

[@paraxattorexanov3998]

Мен КАРАКАЛПАКПАН РУУЫМ КЫПШАК КЫПШАКТЫН КАНЖЫГАЛЫСЫМАН

[@qarekengapinbarma2205]

Қазақлар Қарақалпақтан тарқаған деп естигенмен, үлкен бир шаллан

[@user-gy1kr2sx5q]

Бəримиз бир мəмлеет болып жасағанбызТҮРКИЙ АЛТЫН ОРДА МАМЛЕКЕТИ БОЛЫП.ҚАЗАХЛАР КАЗАХ ХАНЛЫҒЫ БОЛЫП 1465 ЖЫЛЫ БӨЛИНИП ШЫҒАДЫ.БАРЛЫҚ ТҮРКИЙ ХАЛЫҚЛАР БАСҚЫШПА БАСҚЫШ АЛТЫН ОРДАДАН ӨЗ АЛДЫНА ХАНЛЫҚ ДҮЗИП БӨЛИНИП ОТЫРҒАН

[@Turkiclanguagess]

Уайбойй рахмет. Неғылайық енди казактан тарағанбыз дейикпе . 21 әсирде биз Каракалпакпыз. болды.

[@sjsjsjsjkddkk]

@@Turkiclanguagess Бәри сложный мәселе тууысқан, бизлер қарақалпақлар, черные клубоки, көп урыуларды, халықларды бирлестиргенбиз, бирақ тарийх өзгерип турады, ал қазақ бауырлар менен бәрибир бир халық болғанбыз...

[@Turkiclanguagess]

@@sjsjsjsjkddkk дурысс рахмет

[@RURRON]

Жепсын

[@abatesemuratov3637]

Онда неге калпак деп боледи жаман кореди томен кореди неге?

[@xusaintanakov7710]

е окимаган о́гиз харезм о́збекдери

[@xusaintanakov7710]

каракалпакдар кипчак

[@masterpc_video9239]

Мен Қарақалпақпан руўым бессары Қытай арысынан

[@user-ib2kw3dl4v]

Менде Бессарыман 😘

[@user-hw2mk3mw3r]

ассалам алейкум анас малик еки адам пайгамбардын сахабасы казактын бабасы анас алаш болган деп кеткен маликтин баласы рыззак ол киси калпак кийген екен содан калпак болган екен деп айтып кеткен шайыр Бердак бабамыз

[@user-zm5sp1uz1u]

Қарақалпақ Ноғай Ордасынан шыққан ел оларда Манғыт руы көп Ал Манғыт руы Ноғай Ордасын және Қоқанд хандығын құрған тайпа Карақалпақтар және Ноғайлар кіші жүз Қазақтар мен өте тығыз қарымқатынаста болған кей бір қазақ тарихшылар бізді кіші жүздің қазағын Ноғай ордасынан шыққандейді мен онымен келіспеймін қайта кіші жүз қазақтың қазағы яғни қазақтардың ішіндегі ең қазағы ол кіші жүз

[@armanarkarnam8577]

😅😂🤣

[@user-zm5sp1uz1u]

Arman arkarnam Бауырым не күлесін айтқаным дұрыс емес па ? Менің ойымша дұрыс

[@user-it3eu5hn7p]

Дұрыс Қарақалпақтар Едіге жырын көп жырлайды Ал киши жүз жыраулары да Едіге Қарасай Кази Төрехан жырларын Қырымның қырық батырын көп жырлаған бала кезден таныс бұл кезінде Ноғай ұлысымен жақын араласқанын белгиси.. Ноғай деген Ол батырдың аты шыңғыс хан әулеті оған қол астына берген. Мысалы бір облыс елді билеуге яғни обл Акими болған кейін ол облыс Ногайлы деп аталған оның ишинде киши жүз қазақтары естектер татарлар болған кейін киши жүз Қазақ ордасына қосылған ал естек татарлар Қырым хандығын құрған

[@user-zm5sp1uz1u]

Любое Любое бауырым біріншіден мен Қазақпын екіншіден кіші жүздің баласымын руым жеті ру жеті рудың ішнде Табын деге руданмын брақ мына кісі Әлімдерді Қарақалпақ дегеннен кейін намысыма тиіп кетті мен онымен келіспеймін Әлімдер руы басқа болсада бәрі бір Қазақ қой неге ол кісі Әлімдерді Қарақалпақ дейді соны түсіналмадым жалпы екі жүздің қазақтары кіші жүзді Ноғай дейді ол неге Кіші жүз Ноғай болса сонда сендер кімсіңдер ? Менің айтайын дегенім Қазақты Қазаққылып отырған ол Кіші жүз Керек десең Кіші жүз Қазақтың Ариецтары

[@user-gy1kr2sx5q]

@@user-it3eu5hn7p Естек рұкы қазахтада барма?Шыныменде қайсы рұуымызды айтсақ бирдей рұу болып шығабереди

[@Bekjan67]

Сухпат алгансон более активно алу керек кой, самоотстранился и ждёшь, чего ждать? Оканцовка полностью скомкана. Микрофона нехватает, ничего не слышно.

[@user-wt5pb3ir9h]

Ибн әл Асир осы түркілерді «тюрки-китаи» деп деректеген. Ал «хитаи» атауы арабшасында «хазақ» екенін айттық (حظاق - хазақ, حطاى - хатаи), шындықты жасыру үшін орыс ғалымдары оны «китаи» деп бұрмалағанАл «хитаи» дегені - қазақтар, «хазақ» сөзін орысша «хитаи» деп әдейі бұрмалаған. Осы екі сөздің арабша жазылулары мынадай: حظاق - хазақ, حطاى - хатаи. Ескі араб жазбасында «қ» мен «з» әріптеріндегі ноқаттар өшіп қалғанын пайдаланған аудармашы «з» әрпін «т», «қ» әрпін «и» деп түсіндіріп, «хазақ» атауын «хатаи» деп таңбалаған (оны «хитаи» деп түсіндірген). Демек Шыңғысханға дейінде онда отырған керей, найман, меркі (меркіт), маңғыл (маңғы), жалайыр, қоңырат тайпалары мен адайжұрт (тайджут), бөріжігің (борджигин) рулары қазақ халқы деп танылған.

[@stavka8815]

Каракалпаклар огуз емес Каракалпаклар кыпшак

[@user-bj9sr8ex9b]

Каракалпак, озбек, кыргыз деймиз. Кулемиз кемситемиз . Ай тагы 30жыл потом олар кулетин сиякты го. Мына барысымызда. Комментарий окып кулкин келеди. Калпактар деп кояды кей биреулер. Негизи агамызга айтарым озимизди айтсанызшы кайтемиз Каракалпактарды, пешенек, огыздарды. Озимизди жондеп алайык агасы. Оларда оздерин де жететин шыгар сиз сиякты тарихшылары. Озгеге кулки болмасанызшы

[@user-px3qb1ll5m]

Ок

[@alga_qaraqalpaq]

Рахмет хакйкат гап дурыс

[@user-hv2zf3sh5c]

Ассалаумағалейм біз кіші жүз Байбақты руынанбыз Тоқсаба бөлінбіз, Тоқсаба қаракалпақтың және башқұрт қалқының ұраны сол жайлі айталасыңзба, Байбақтыда Қынық бөлімі бар сол жайлы айтызщы.

[@javlonbekqongratbayev7587]

Qaraqalpaq tili qaraqalpaq milleti ulwma qazaq degen milletke meńzemeydi. Biz qaraqalpaqlar turky millet biz xarezm turkmen azerbayjan kavkaz xaliqları menen bir.qazaqlar mangoloyd lar.qaraqalpaqqa ulwma baylanısı joq

[@acdc9937]

Сен просто провокаторсан еки халыкты урыстырмакшысан манкуртсан сенин фамилиян ишаков

[@roborobo5414]

Өзіңді батыс түріктерімен бірге қойыпсыңғо, бізді бөліп )) өзбек сендерде басым көпшілігі монголоидттар. Күнде көріп жүрмізғо гастербайтерлерді.

[@user-mp6ev3jw1u]

Мынау тарихшысұмақ ұйғырдан шыққан Махмуд Қашқариды айта береді,оныкі жорамал ғана.Жорамал факт емес, фактті айтуға тырысу керек

[@user-mp6ev3jw1u]

Бұрынғы Қашқарлар,Қазіргі Ұйғырлар. Ол кезде Сарттар жасайтын аймақты Қашқария деп атаған.

[@user-zy9bs5rf7h]

Нени былжыратып отырсын, кимсин ози

[@user-gy1kr2sx5q]

Ештеңени былжыратып отырған жоқ.Қарақалпақ рұуларын үлкен тирелеримен оның майда көшелерге бөлиниулерин анық қылып жазып шығарған

[@allamuratovallambergen5637]

Киятты.Казахтын.рууына.киргизип.койыпсыз.неге.бизде. Казактын.бирде.рууы.жок.

[@user-zq3rw5in9c]

Дурыс келеди мениң анам казак рууы алим озим каракалпак рууым казаяклы

[@GGGGGG-ps5cz]

Уйбуу.Менинде Анам казак рууы Алим.озим Каракалпак рууым Казаяклы

[@user-hq9qp3fu8w]

Каракалпак кыпшак баскасынын барин косыламан

[@sarmat4763]

Бүткил Түркилердын Ата бабасы Қарақалпақлар

[@sarmat4763]

1-бөлим КӨК БАЙРАҚЛЫ КӨКТОНЛЫЛАР «Көл қурғаса да, аты қурғамайды» (қарақалпақ халық мақалы) Өспирим ўақтымызда аўылдағы қариялардың аўзынан «көктонлы қарақалпақ» деген сөзди ара-тура еситип қалыўшы едик. Атам қоңыратларды дайы тутынып, оларды «Яша, көктонлылар!» деп көтермелеп сөйлейтуғын. Шежире менен шуғыллана баслағанымыздан соң бул ибараға да итибар аўдарып, оның төркининде көп мағана бар екенин аңладық. Көктонлылар ҳаққында бурынлаўда жазып питкерилген «Шежире ( тарийх арқаўы» атлы мийнетимизде де азы-кем тоқталғанбыз. Ол мәселеге биз тәрепимизден тийислисинше шолыў жасалғанлықтан ҳәм оған байланыслы мағлыўматлар китабымызға да киргизилгеннен кейин, оны баспасөз бетинде жеке мақала етип жәриялай қойған жоқ едик Бир күни (усыннан онлаған жыл алдын) Қарақалпақстан Жазыўшылар Аўқамына барғанымызда, усы уйымның баслығы, көрнекли ақсақалымыз Төлепберген Қайыпбергенов « ( Табысқан, Сырдәрьяның бойында Көктонлы деген жер бар екен. Сол Сизиң аўылларға жақын болса керек. Ол араның халқы маған Көктонлы мәканының қарақалпақлар қоныслығы екенлигин айтты. Соны тарийхшыларымыз изертлеўи лазым» - деди. Бул пикирлер бизге түртки болып, өз қолжазбамызды қайта көтердик ҳәм ондағы көктонлылар туўралы дәреклерди айырым мақала ҳалына келтирген едик... «Сәният» журналы тарийхый материалларға кең орын берип киятырғанлықтан, бираздан берли буўмамызда жатырған көктонлылар туўралы мақаламыздың усы басылымда жәрияланыўын мақул көрдик. Автордан. Қарақалпақ миллетиниң тийкарын қураған арыслардың, тайпалардың, урыўлардың, ҳәтте көшелер менен топ-тодалардың да өтмиште тутқан орны гиреўли. Қарақалпақ елатының ертедеги тарийхында аты белли усындай микроэтникалық бирликлер қатарына көктонлы урыўы да киреди. Шежире бойынша қарақалпақтың бас арысы қ о ң ы р а т е л и болып, оның отыз бир шақабы арасында ы р ғ а қ л ы тайпасы ( Алпамыс батырдың қәўимлеслери сыпатында белгили [1]. Бизиң қолымыздағы мағлыўматлар бойынша қарақалпақтың усы тайпасы ақтонлы, көктонлы, қаратонлы, сарытонлы, алатонлы, келтетонлы [2] деген аталықларға ажыралады. Сонша жаўгершиликлерди көп көриўине қарамастан бул аталықлар (урыўлар) көпшилик жерлерде усы тутаслықты сақлап қала алған. Биз қарақалпақтың қоңырат арысының ырғақлы тайпасынан тарайтуғын усы урыўлардың Қарақалпақстанның арқа (Қараөзек, Тахтакөпир), арқа-батыс (Хожели, Қанлыкөл, Қоңырат) аймақларында ҳәм тағы басқа орынларда да [3] жасайтуғын тийрелерин анықладық. Ақтонлыдан ( атанай, яғный «ата баласы» аталған тийре (жоқарғы қарақалпақларда атана ямаса адана деп аталады. Түркияның Адана қаласының атамасы усы микроэтнос пенен байланыслы ( Т.Қ), көктонлыдан ( көкшапан, қаратонлыдан ( байбуўра (халық арасында Алпамыс урыўы деген атама менен де белгили ( Т.Қ), сарытонлыдан ( сарыатан (көбине сарытон деп аталады ( Т.Қ), алатонлыдан ( ийжан ямаса ийшанқараған, келтетонлыдан ( он еки жаман ямаса гедейқараған [4] ҳәм т.б. Ырғақлылардың бирпарасы кейинлеў а й ы л л ы тайпасының қурамына да енген. Ырғақлыларға иргелес ири тайпа ( и ш е к л и л е р (гейде ешкили, ишкили, ишкилик деп те аталады ( Т.Қ.). Сонлықтан биразлар оларды ырғақлылар менен ғабырыстырады. Ишекли қоңыратлар Алпамыстың қостары Гүлпаршынның дайы журты. Олар тарийхта чекли деген атама менен белгили. Ишекли қоңыратлар өришекли, төменишекли, узынишекли, жаришекли (жарымишекли) болып бөлинеди Итибарымыздағы ырғақлы атамасының Бухар менен Түркистаннан тартып, түў Дағыстан (Ноғай) аймағына шекем усы ҳалында, ал Даўан (Ферғана) қарақалпақлары арасында ырғайлы, ырғалы, ырақлы түринде сеслик өзгериске түсип айтылатуғынлығын ҳәм тағы бир орынларда бул тайпаны тамғасына қарап ойыўлы деп те аталатуғынлығын еслетемиз. Енди мақаламыздың өзеги болып отырған көктонлылар менен байланыслы дәреклерге оралайық Көктонлылар Әмиў менен Сыр аралығын мәкан тутқан. Көктонлылар (көкшапанлар) қәдимнен қоңырат арысы ырғақлы тайпасының белсенди ҳәм беделли урыўы болып келген. Сол себепли, әййемги ўақытлары ырғақлылар менен сыбайлас отырған қоңырат арысының басқа урыўлары да ҳәзирге шекем «көктонлы» атын көтерип жүр.

[@sarmat4763]

2-бөлим Айырым шежирешилер көктонлылар қурамына байлар-жандар, аққойлы, қарасыйрақ, тоқполат, қаракөсе, шайкөз, қулшығаш (бир дәректе қуланшы) урыўларын да қосады (булар көктонлылар менен қоныслас аталар болыўы тийис. Усы аталарға Ултан таздың әўладлары да ерген ( Т.Қ.). Қарақалпақ шежиресинде байлар (жандар) ( мүйтен арысына тән болса [5], аққойлы, қарақойлы [6] аталықлары тарийхта қоңыраттың қанжығалы тайпасының урыўлары сыпатында белгили. Қарасыйрақ (алғый) ( қоңырат арысы қолдаўлы тайпасының бир урыўы [7] саналса, тоқполатлар ( қәндекли қәўимине киреди [8]. Қаракөсе урыўы қоңыраттың қазаяқлы тайпасынан тарайды (бул аталықтан атақлы жыраў Ергеш Жуманбүлбил шыққан ( Т.Қ.). Шайкөз урыўы ергенекли тайпасынан (булар Булыңғыр дәрьясы бойында отырады ( Т.Қ.), ал қулшығашлар ( қоңырат арысы қанжығалы тайпасының қарақойлы урыўынан шығатуғын ири тийре [9]. Булар «Алпамыс» дәстанындағы Қултай бабаның урпақлары (Қулшығаш тийресинен тас, түйискен, дүйшемби, өтеўли, жортпас деген көшелер өрбиген ( Т.Қ.). Өз изертлеўлеримиз нәтийжесинде нәзеримиздеги көктонлы атамасының соңғы әсирлерде Сырдәрья бойындағы қоңыратлар арасында көктиңулы [10] түринде де айтылып баслағанына көз жеткиздик (айтылыў ыңғайына қарай көктонлы ( көктоңлы ( көктуңлы ( көктиңулы түринде өзгериске ушырағанлығын байқаў қыйын емес ( Т.Қ.). Урыўдың аты усылайынша қыялдай өзгергени менен де, өтмиште олар жасаған мәкан атамалары елеге шекем өзгериссиз ҳалында («Көктонлы» түринде) айтылып киятыр. Ҳақыйқый көктонлылардың көпшилиги ХVIII әсирдиң екинши ярымы менен ХIХ әсир басында өз мәканларын өзгерткеннен кейин де, олардың Сырдәрья бойындағы қоныслары (Көктонлы жайлаўы, Көктонлы төбеси) өз тарийхый атамасын сақлап қалды. Көктонлы деген қоныслық - бүгинлиги Қызылорда ўәлаятына қарайтуғын Жамандәрья менен Қараөзек (бул атама соң сол қоңыратларға қосыла Аққала алабына да келген ( Т.Қ.) аралығында, Жалағаш жеринде, анығы Миралы Шәмен улы атындағы хожалық аймағында жайласқан (Жалағаш әтирапында ҳәзир қарақалпақтың маңғыт арысының урыўлары көбирек жасайды ( Т.Қ.). Ертеде ырғақлылардың қаплаған жылқыларына, яғный үйир-үйир шубарларына жайылым болған бул ара Көктонлы жайлаўы деп аталған еди. Әйне бүгинде жергиликли халық Көктонлы қоныслығының өтмиши ҳаққында «бурын қарақалпақлардың қамалы болған» дегенди ғана биледи. Орысият әскерлери ХIХ әсирдиң 80-жылларында Ақмешит [11] қорғанын басып алған гезде, усы миссияны әмелге асырыўға тиккелей жол-жоба көрсеткен әскерий илимпаз, жазыўшы, капитан (кейиннен полковник болған) А.Макшеев Көктонлы қорғаны туўралы дәл мағлыўматлар келтирип, жерли турғынлардың силтеўинше ол жердиң «қарақалпақлар дәўиринде бекинис болғанлығы» туўралы дәреклер еситкенин жазады. Ол өз мийнетинде Адам ата, Қорғанша, Бозоққала, Қуйыққала ҳәм қарақалпақларға тийисли т.б. мәканларды анық көрсеткен [12]. Қысқасы, көктонлы аталығы менен байланыслы келип шыққан мәкан атамалары көп. Бул атамалар көктонлылардың өтмиште из қалдырған белгили урыў болғанлығын көрсетиў менен бирге, олардың тарийхына еле де тереңирек үңилиў зәрүрлигин еске салады. Олай болса, көктонлылар ҳаққында халық аңызларынан дәреклер излеп көрейик. Аўызеки тарийхый гүрриңлерде «көктонлы қарақалпақ», «көктонлы қоңырат» деген ибаралар қолланылады. Бул микроэтнос ырғақлы тайпасының бир урыўын аңлатыў менен қатар, ол әўелги ўақытларда пүткил қарақалпақ халқына ортақ атаманы аңлатпады ма екен, деген ойға барамыз. Өйткени бир дәреклерде ертеде қаңлы (қарақалпақ деп түсинилиўи дәркар ( Т.Қ.) ханлары да көктонлы аталғанға уқсайды [13]. Мүмкин сол дәўирлерде тахт ийелери мийрасқорлық салты бойынша көктонлы урыўынан сайланған шығар(( Қалайда, көктонлы уғымының жеке урыў атынан улыўмахалықлық атамаға аўысқаны аңласылады. Солай болғанда, басқа микроэтнослардың көктонлы аталығының саясында жүриўи тәбийий.

[@sarmat4763]

3-бөлим Егер халық танымында - ырғақлы тайпасының ишинде көктонлылардың орнын жоқары қоятуғынлығын ескерсек, онда тағы бир жайтқа итибар қаратыў лазым болады. Анығы, түрки улыслары бириккен дәўир ( көктүрклер заманы көз алдымызға келеди. Көктүрклер ( булар протоқарақалпақлар. Өйткени, ол гезде өзге түрки еллериниң еле тарийх сахнасына шықпаған ўақты. Ал бурынғы хун этносына өзек болған қарақалпақлар сол туста етек-жеңин жыйған елат еди. Протоқарақалпақлардың үстине 495-567 жыллары олардың екинши бир бөлеги Шығыс Түркистаннан келип қосылып, бурын тарқақ жасап атырған улыслар көк байрақ астына қайта бирлесе баслаған [14]. Усы орында ойымызды толық жеткериў ушын «көк» уғымы туўралы да (әлбетте, бул илимий ортаға белгили болса да) түсиник бере кетейик. Әййемги түрклер (протоқарақалпақлар) Көк Тәңирге (Аспан қудайына) сыйынған, сол ушын көк түсти улығланған. Сеңгир бийикти (аспан) ҳәм бәлент таўларды, тәбияттың тосыннан соғатуғын сойқан күшин де «көк» деп атаған. Көк кийим (жасыл емес, жасыл түс ( матам белгиси ( Т.Қ.) кийген, бөриниң басы салынған байрақлары да көк түсли болған (Ерназар Алакөздиң байрағы да көгилдир аспан киби көк түсте болғанлығын еслетемиз ( Т.Қ.). Көктүрк қаҳанаты пәршеленип, олардың бир бөлеги өгизлердиң өзге қәўимлерине қосылып кетсе де, қарақалпақлар көк түске садық қалды ҳәм олардың таўлы үлкелерде жасап, батысқа қарай жылысқан топарларының өзлерин «көкөгиз» (оғызша «гөкөўиз», орысша «гагауз» ( Т.Қ.) деп жүриткенлиги журтшылыққа мәлим [15]. Көкөгиз атанған этникалық қарақалпақлардың бир бөлеги, яғный қәдимги бесенелер (батыс печенеглер, дурысы қоңыратлар, оларша қумыратлар ( Т.Қ.) басқа жаққа аўғаны менен де, қалған қарақалпақлар да көк түске байланыслы түсиниклерди ядында сақлап қалған. Қарақалпақлар ески дәўирлерди (сирә, көктүрклер атанған ўақтын еслесе керек ( Т.Қ.) «көйлегимиз көк, тамағымыз тоқ, уўайымымыз жоқ, парахат заман еди» деп еске түсиреди. Бул ҳәзирги пәтияларда («көйлегиң көк болсын...») ҳәм басқа да айтымларда сақланылып қалған [16]. Бурын ҳәрқыйлы жыйынларда үй үстине көк байрақ тигилген ҳәм салтанатларда көк түсли кийим (тон) кийиў салт болған (Қарақалпақ қызларының қолынан шыққан нағыслы көккөйлек те усының бир мысалы. Jeans деп аталатуғын көк дерминниң тийкары да қарақалпақша бояқ таўар, яғный көк гезлеме екенлигин көп жерде айтып жүрмиз ( Т.Қ.). Ол гезлери улыўма кийим атаўлысын тон деп атаған. «Айт атлыныки, той тонлыники» деген сөз соннан қалған. «Танымаған жерде тон сыйлы...» дейди көктүрклердиң бүгинги туқым-тебериклери. Тон ( ҳәзирги түсинигимиздегидей, түги қырылмастан териден тутас тигилген қысқы қалың ишикти ғана емес, барлық кийимди билдирген (сыпайы түрде «балақ» делинетуғын «ыштан» сөзи де «иш тон», яғный «ишки кийим» деген мағанадан алынған ( Т.Қ.). Мине, көктонлы түсинигиниң көк кийимли деген мәнисти беретуғынлығы анық болды. Усы жерде көктонлы атамасының пайда болыўына сер салайық. Қарақалпақта көктонлы менен туўысқан сарытонлы аталығы барлығын билесиз. Сарытонлылар (қолдаўлы-қоңыратлар арасында, жағалтай-қыпшақларда сарытон аталған аталар болса, бөгежели-қоңыратлар қурамында сарыпостын урыўы бар ҳәм усы микроэтнослар бир-бирине жақын аймақларда жасайды ( Т.Қ.) көп орынларда сарытон деп те тилге алынады. Сарытонлы атамасының сарытон болғанындай, көктонлы уғымы көктон деп қысқартып айтылса, оның тарийхы да айқынласады. Егер, «Көктон» түсинигиндеги түбир сөздиң орнын алмастырсақ, «Тонкөк», дурысы «Тоныкөк» болады (Гүлайым - Айымгүл, Хансулыў - Сулыўхан, Бектемир - Темирбек киби ( Т.Қ.). Енди Тоныкөк мәнисин ойланайық. Ҳақыйқатында, ол атақ яки лақап тийкарында жүзеге келген адам ныспы. Онда да ким болса соған қойылған ат емес, тарийхый тулғаға тән исм.

[@sarmat4763]

4-бөлим ( Тоныкөк ким еди? Тоныкөк ( өз заманында (VII әсир) түрклердиң кәтқуда-данышпаны болды. Тарийхқа бақсақ, 713-жылы түрклердиң қолбасшысы Қутлы қаҳан улы Көлтийин (орысша Кюльтегин, ҳәзирги түсинигимизше Көл батыр ( Т.Қ) ҳәкимият бийлигин қолына алып [17], өз ағасы Билге батырды қаҳан етеди. Тоныкөкти кеңесгөй етип тайынлайды [18]. Түрк еллерин бириктирген Көлтийин (Көл батыр, жалпақ тилде Көлбай батыр) 731-жылдың 27-февраль күни 47 жасында қаза тапқаннан кейин жаз пасылында дуйым халық жыйылып, оған ҳәм оның ағасына, әкесине жазыўлы (Орхон-Енесей естелиги) ядыгерлик турғызады ҳәм ондағы жырлар Йоллығ тегин озан (Жоллық тийин өзен) тәрепинен шығарылады [19]. Усындағы ө з е н сөзи сол туста шайыр дегенди аңлатса, Тоныкөк ( ҳәзирги көктонлы ырғақлылардың бабасы екенлигин уғынамыз. Себеби, сол заманнан баслап усы әўладтан шыққан тахт ийелери көктонлы деп аталады (әлбетте, урыўының аты менен ( Т.Қ.) ҳәм ырғақлылардың тамғасы пүткил түрк халықларының арасында кең тарқала баслаған. Тағы бир дәрек, сол урын (руникалық) жазыўлардың авторы (Көлтийинге аға болып келетуғын) Жоллық тийин (Йоллығ тегин) өзенниң өзиниң де ишекли қоңыратлардан екени белгили бола баслайды. Шежире мағлыўматлары бойынша қарақалпақтың қоңырат арысы ишекли тайпасының өришекли аталығынан жоллық деген тийре шығады. Гейде оларды «ағанай-жоллық» (салыстырың, ырғақлыда ( атанай, ишеклиде ( ағанай) деп те атайды. Усы қатарлар авторы, малына ишектамға салатуғын, өзлерин баяғы Жоллық тийиннен тарататуғын әўладтың ўәкиллери менен Ташкент ўәлаятының Жоқарғы Шыршық тәрепиндеги Жолық аўылында да ушырасты. Олар «ағанай-қарақалпақ» дизбеги жайлы өз түсиниклерин айтты [20]. Ырғақлы менен ишекли қоңыратлар ҳәмийше аралас-қуралас өмир сүрген (Биз қоңыраттың қаракөсе урыўы қурамында жүрген жолық тийресин де жолықтырдық ( Т.Қ.). Усының өзи де көктонлылар ҳаққындағы дусмалларымызды тастыйықлайды. Қала берди, ырғақлы тайпасынан шыққан халық батыры ( Алпамыс ҳаққындағы дәстан да сол дәўирден сәл кейин дөреген болыўы гүмансыз. Усы дәстанның бир нусқасында [21] Алпамыс тас естеликке, яғный бабатасқа барып (итибар бериң, Орхон-Енисей жазыўлары) ибадат етиўи де оның көктонлылар менен туўысқанлық жақынлығының барын аңлатады (әлбетте, бул өз алдына басы ашық ҳикая ( Т.Қ.). Сондай-ақ, қаракөселер арасында да жоллық атасының болыўы ( олардың көктонлылар ортасында жасағанлығын тастыйықлай түседи. Қулласы, сөзимиздиң түйинин түйе отырып, көктонлылар жөнинде төмендегише жуўмаққа келдик: 1) Тоныкөктиң ҳәм оннан тараған әййемги көктонлылар урпақлары қарақалпақлар арасында елеге шекем өз атамасын сақлап келмекте. Бул тарийх төркинлерин таныўға хызмет етеди. 2) Cол дәўирде көктонлылар әтирапына жәмлескен урыўлар да усы атаманы алған. 3) Халық түсинигинде бийлик ийелерин гей-гейде көктонлы (көктонлы қарақалпақ) деп атаў яки ырғақлы қоңыратларды усылай тәриплеў сол әўлад ҳүкимдарлық еткен тустағы титулларды еслетеди. 4) Көктонлылар дәўири тарийхы ( қоңырат арысының еки бирдей тайпасы ырғақлылар менен ишеклилердиң әзелден-ақ тонның ишки баўындай етене араласып жасаған егиз қәўим екенлигин тағы бир мәрте еске түсиреди. 5) Көктонлылар дәўириниң даңқы ҳәм бабалардың халықты ерликке, аўызбиршиликке шақырыў идеялары «Алпамыс» дәстанында да даўам еттирилген. Бул эпос қарақалпақ миллетиниң өтмишин үйрениўде баҳалы мийрас саналады. 6) Көктонлылар арқалы ырғақлы қоңыратлардың тайпалық тамғасы кең тарқалған. Бул тамға қарақалпақ кестешилик өнеринде нағыс түринде де гезлеседи (ырғақлыларды базыбир жерлерде ойыўлы деп атаўы да соннан ( Т.Қ.). 7) Көктонлылар ҳәкимият басына шыққан гездеги көк түсли байрақтың Ерназар Алакөз дәўиринде де миллий нышан етип белгилениўи, әййемги рәмизлердиң тиклениўи болып табылады. 8) Көктонлылар тарийхына кеўил бөлиў ( урын жазыўлардың, Орхон-Енисей (әййемги Ана дәрьямызды биразлар Енесай деп жазып киятыр, бизиң қыйсынымызша ол Енесуў ( Т.Қ.) естеликлериниң ески қарақалпақлардан қалған мийраслар екенлигин алға тартады ҳәм бул бағдарда Қарақалпақстанда кең көлемли изертлеўлердиң жүргизилиўи лазымлығын ўазыйпа етип қояды. 9) Бир ғана көктонлылар өтмишиниң өзи усылай көмилип қалған көплеген көмбелердиң көзин ашады ҳәм қарақалпақтың ҳәрбир урыўының, тийресиниң, көшесиниң (арыслар менен тайпаларды қоспағанда) шежиреси, басып өткен жоллары ( ҳәтте айырым миллетлердиң тарийхынан да ерте дәўирлерге кететуғынлығын дәлиллейди. Бул қарақалпақ шежиресин ҳәртәреплеме үйрениў миннетлерин белгилейди. 10) Базыбир батыс изертлеўшилериниң түркитиллес халықлардың басым көпшилигин «қарақалпақлардың үрим-путақлары» деп санайтуғынлығын инабатқа алсақ (Ҳ.Вамбери), қарақалпақлар басқа миллетлер киби әййемги түрклердиң мийрасларына тек ортақ ғана емес, ал олардың түпкиликли ийелери екенлиги мәлим болады. Усының менен қатар, қарақалпақлардың пүткил дүнья мәдениятына, тарийхына қосқан салмақлы үлесин дыққат аўдарыўға турарлық тирнекли фактлер тийкарында таныў ҳәм тән алдырыў мәселеси ( жергиликли алымларға үлкен жуўапкершиликлерди жүклейди. Сейдин Әмирлан. "Сәният" журналы, 2007-жыл 1-саны.

[@sarmat4763]

kzbin.info/www/bejne/qJnOZHeFebmfftU усы дереклериме орыс тилиндеги силтеме🤝

[@user-eo8ny6up7w]

Ага путкил халыкты ауыш аумесер етемен деп озин уятка калма тагы Козин менен Корген билгендей айттынгой Кеше болган затты билмейди адамлар Ойтип халыкты ауыш кылма Одан коре озинди исендирип жур Гарры шал

[@user-up2hn2og7x]

Шорлар казакка жакынба әлде кыргызгама?

[@user-gs8gg8wz1m]

Дурысайталмайотсың Карагалпакдар олар Казакдар бурын калайда ажырасыпкетген Карагалпак ол басшысы болар соган Ногайлылар сыякты сатылып Ногаймыздеп жүрген олар Ногай болалмайды олар Ногайлы шындығында Казакдар рулары бәри казакдың руларгыгой Карагалпакда Лакайда дәл сондай өз ата бабасын баскабиреуге аустырыпжүрген сатылып басайналыпжүргендер баскаша болуы мүмкинемес калай Ата бабаларын умытып бир басшыға сонша кулболганына ашынып айтыпотырм