Какая политика памяти нужна Казахстану? Қазақстанға қандай жады саясаты қажет | PAPERLAB TALKS

2021 жылдың 21 желтоқсанында PaperLab зерттеу орталығының алаңында «Тәуелсіз тарих. Қазақстанға қандай жады саясаты керек?‎»‎ атты пікірталас өтті.
PaperLab әлеуметтік ғылымдар саласындағы сарапшылар қауымдастығын біріктірді. Олардың қатарында Шалқар Нұрсейітов, Радик Темірғалиев, Күлшат Медеуова және Әлия Тлегенова бар. Пікірталастың модераторы Серік Бейсембаев.
Философ Күлшат Медеуова ұзақ жылдар бойы memory studies ғылымымен айналысады. Талқылау барысында ол жадыны объективтендіруге болмайтынын, бірақ ол жалпы процестер арқылы субъективтіленетінін атап өтті. Сарапшы жалпы жады сақтау тұжырымдасына, сонымен қатар «есте сақтау толқыны» ұғымына тоқталып, Қазақстандағы батырлар ескерткіштерін зерттеу аясында тарихи жадының қалыптасуына мысалдар келтірді.
Тарихи жадты қалыптастыру тақырыбын сарапшы Радик Темірғалиев жалғастырды. Ежелден бері мемлекеттер, билеуші ​​элита өздеріне қажетті жадты қалыптастыруға тырысады. Темірғалиев кеңестік кезеңнің ерекшеліктерін зерттемейінше, қазақстандық тарихи жадын түсіну қиын екенін баса айтты.
Саясаттанушы Шалқар Нұрсейітов жадны саясатын кім жасайтыны туралы ой қозғауға шақырды. Ол «жоқтан барлығына» немесе «биліктің жеңісі - халықтың жеңісі» идеясын жеткізетін мемлекеттің ортақ тезистері екенін баяндады. Осы түсіндірудің арқасында азаматтар өткеннің қасіретті беттеріне мән бермей, тек мемлекеттің жеңістерін еске алады.
2021 жылы PaperLab зерттеу орталығы «Қазақстан тәуелсіздігінің 30 жылы азаматтардың көзімен: оқиғалар, символдар және кейіпкерлер» зерттеуін бастады. Бұл жұмыстың алғашқы нәтижелері туралы саясаттанушы Әлия Тілегенова айтты. Зерттеу барысында әр ұрпақтағы қазақстандықтардың Тәуелсіздік күнін мереке ретінде қалай қабылдайтынына баға берілді.
Талқылаудың екінші бөлімі «‎Сұрақ-жауап» сессиясына арналған. Қорытындылай келе, пікірталасқа қатысушылар туындаған мәселелерді шешуге деген көзқарастарымен бөлісіп, сұрақтар қойды. Өкінішке орай, Қазақстандағы жады саясаты қорғаныстық сипатқа ие. Бұл ретте сарапшылар биліктің азаматтармен диалог орнатуға, өткенді шынайы пайымдауға әлі де кеш еместігін атап өтеді. Жалпы ұсыныстар не болғанын түсіну және болашаққа сабақ алу үшін тарихымыздың барлық трагедиялары туралы шындықты ашу қажеттілігіне негізделеді.
21 декабря 2021 года на площадке исследовательского центра PaperLab прошла дискуссия «Право на прошлое. Какая политика памяти нужна Казахстану?‎»
PaperLab объединил экспертное сообщество в области социальных наук. В числе спикерок и спикеров Шалкар Нурсеитов, Радик Темиргалиев, Кульшат Медеуова и Алия Тлегенова. Модератор дискуссии - Серик Бейсембаев.
Философиня Кульшат Медеуова многие годы изучает memory studies. В ходе дискуссии она отметила, что память не может быть объективирована, но она субьективирована общими процессами. Спикерка рассказала о концепции памяти в целом, а также о понятии «волны памяти», представила примеры формирования исторической памяти в рамках изучения памятников батырам в Казахстане.
Тему формирования исторической памяти продолжил эксперт Радик Темиргалиев. С незапамятных времен государства, правящая элита пытаются формировать память, которая им необходима. Темиргалиев подчеркнул, что казахстанскую историческую память тяжело понимать без изучения особенностей советского периода.
Политолог Шалкар Нурсеитов предложил аудитории поразмышлять о том, кто создает нарратив памяти. Он представил распространенные тезисы государства, которые транслируют идею «от ничего ко всему» или «победа правительства - это победа народа». Благодаря такой интерпретации, граждане помнят только о победах государства, не обращая внимания на трагические страницы прошлого.
В 2021 году исследовательский центр PaperLab приступил к исследованию «30 лет независимости Казахстана глазами граждан: события, символы и герои». Политологиня Алия Тлегенова рассказала о предварительных результатах этой работы. В ходе исследования проведена оценка насколько казахстанцы разных поколений воспринимают День независимости как праздник.
Вторая часть дискуссии посвящена сессии «Вопросы-ответы». Резюмируя, участницы и участники дискуссии поделились своим видением решения проблем и задавали вопросы. К сожалению, политика памяти в Казахстане имеет оборонительный характер. Вместе с тем, эксперки и эксперты отмечают, что властям еще не поздно наладить диалог с гражданами, честно интерпретировать прошлое. Общие рекомендации сводятся к необходимости раскрыть правду о всех трагедиях нашей истории, чтобы осмыслить случившееся и извлечь уроки на будущее.

[@zhansayaanuarova8036]

Өте қызық! Рахмет!

[@paperlab]

0:00 Начало 3:04 Кульшат Медеуова, докторка философских наук 18:12 Радик Темиргалиев, историк, публицист 31:42 Шалкар Нурсеитов, политолог, гражданский активист 40:38 Алия Тлегенова, политологиня 53:25 Вторая часть: вопросы от участниц и участников 53:55 Какое отношение имеет историческая наука в профессиональной историке к концепту историческая память? 57:19 Установление рамок памяти, не отвечает ли это, наоборот, интересам государства, нежели гражданского общества? 1:06:32 Как историческая память в Казахстане влияет на наши внешние дела? 1:14:27 Какие темы в Казахстанской истории являются «белыми пятнами»? 1:18:10 Как быть в политике памяти: готовы ли мы к проработке травм? 1:30:47 Возможен ли переход между Памятью 1 и Памятью 2? 1:35:02 Для чего проводится исследование «30 лет независимости Казахстана глазами граждан: события, символы и герои»? 1:38:45 Есть ли инструменты для формирования памяти отдельной семьи? 1:47:42 Как может память влиять на политику? 1:53:14 Будем ли мы рассматривать историческую память по-разному и на двух языках? 2:01:21 Комментарий социологини Салтанат Оразбекова 2:13:55 Заключение