Kama Allah Anajua Hatima ya Baadhi Yetu ni Jehanamu, Mbona Sasa Atupe Mtihani Hapa Duniani?

*Kama Allah Anajua Hatima Ya Baadhi Yetu Ni Jehanamu, Mbona Sasa Atupe Mtihani Hapa Duniani?*
Utangulizi
Swali hili ni miongoni mwa maswali ya kimsingi yanayoulizwa na wengi katika safari yao ya kutafuta uelewa wa kina wa Uislamu. Linahusiana na kadhia ya elimu ya Mwenyezi Mungu, hatima ya wanadamu, na jukumu la mitihani ya dunia hii. Ikiwa Mwenyezi Mungu tayari anajua hatima ya kila mmoja wetu, kwanini basi tujaribiwe duniani? Ili kupata majibu sahihi, tutalijadili suala hili kwa kuzingatia:
1. Ushahidi kutoka Qur'an.
2. Hadith na maneno ya Ahlul Bayt (AS).
3. Mtazamo wa Shia kuhusu suala hili.
4. Uchambuzi na hitimisho.
Ushahidi Kutoka Qur'an
Mwenyezi Mungu katika Qur'an ametutaarifu kwamba Yeye ni Mjuzi wa kila kitu, kabla hata mambo hayajatendeka. Yeye anajua matokeo ya kila tukio na hatima ya kila kiumbe. Hii inathibitishwa katika aya kadhaa, mojawapo ikiwa ni:
*"Na kwa hakika tuliwaumba wanadamu na tunajua yanayohamaki ndani ya nafsi zao, na Sisi tuko karibu nao zaidi kuliko mshipa wa shingo yao."*
(Surat Qaf, 50:16)
Hii inaonyesha kwamba Mwenyezi Mungu ana ufahamu kamili wa maisha yetu na hatima yetu. Hata hivyo, Qur'an pia inasisitiza juu ya mitihani ya duniani kama njia ya kuthibitisha nia zetu na vitendo vyetu mbele ya Mwenyezi Mungu.
*"Na hatukuumba mbingu na ardhi na vilivyomo ndani yake kwa mchezo tu. Kama tungelitaka kujifurahisha, kwa hakika tungelijifurahisha kwa vitu vilivyo karibu nasi (lakini hatukufanya hivyo)."*
(Surat Al-Anbiya, 21:16-17)
Mwenyezi Mungu anaeleza wazi kuwa dunia na mitihani si michezo bali ni njia za kujaribu wanadamu.
Hadith Na Maneno Ya Ahlul Bayt (AS)
Hadith za Mtume (SAW) na Ahlul Bayt (AS) zinatoa mwanga kuhusu hekima ya mitihani ya dunia licha ya kuwa Mwenyezi Mungu anajua hatima yetu. Riwaya zinasisitiza kwamba mitihani ni sehemu ya kuelezwa matendo yetu na kuleta haki mbele ya Mungu.
Imam Ali (AS) alisema:
*"Mwenyezi Mungu hakuwafanya wanadamu ili awateshe, bali aliwafanya ili awajaribu na kuwapa fursa ya kuchagua njia zao wenyewe."*
(Nahjul Balagha, Hotuba ya 86)
Hii inathibitisha kuwa mitihani ni kwa faida yetu, sio kwa ajili ya Mungu, bali ili tujijue wenyewe na tuwe na uhuru wa kuchagua njia sahihi au mbaya.
Mtazamo Wa Shia Kuhusu Suala Hili
Katika madhehebu ya Shia, suala la elimu ya Mwenyezi Mungu linazingatiwa kuwa linakwenda sambamba na uhuru wa binadamu wa kuchagua. Ingawa Mwenyezi Mungu anajua kila kitu, bado anatupa uhuru wa kuchagua matendo yetu. Mitihani ya dunia ni fursa ya kila mtu kuonyesha matendo yao, kwa kuwa kila mtu anawajibika kwa uchaguzi wake.
Mwenyezi Mungu anasema katika Qur'an:
*"Kwa hakika Sisi tumemuumba mwanadamu kutokana na tone la manii lililochanganyika. Tumemjaribu, na tumemfanya mwenye kusikia na kuona. Hakika tumemwongoza kwenye njia; awe mwenye kushukuru au mwenye kukufuru."*
(Surat Al-Insan, 76:2-3)
Katika aya hii, tunaona wazi kwamba wanadamu wana uwezo wa kufanya maamuzi yao, licha ya kuwa Mwenyezi Mungu anajua matokeo ya maamuzi hayo. Hii inaitwa "jabr wa tafwid" (kati ya upotevu wa hiari na utashi wa lazima), ambapo binadamu ana uwezo wa kuchagua njia yake.
Uchambuzi Na Maoni
Swali la msingi hapa ni kuhusu jinsi Mwenyezi Mungu anavyojua matokeo yetu lakini bado anatupa mitihani. Jibu linaweza kufafanuliwa kwa kuelewa kwamba elimu ya Mwenyezi Mungu haibadilishi au kulazimisha matendo yetu. Elimu Yake ni ya juu na haipingani na uhuru wa mwanadamu.
Kumjaribu mtu sio kwa sababu Mungu hajui matokeo, bali ni kwa ajili ya mwanadamu mwenyewe. Mitihani hii inaonyesha ni nani kati yetu atachagua haki na ni nani atapotea. Hivyo basi, mitihani ya duniani inatupa fursa ya kuthibitisha matendo yetu mbele ya Mwenyezi Mungu kwa hiari zetu. Mtu hawezi kusema kuwa Mungu ndiye alimlazimisha kufanya dhambi au kuwa mwema; kila mmoja ana fursa ya kuchagua njia yake.
Kuna hekima kubwa katika mitihani, kwa sababu inawafanya watu kuwa na uwajibikaji kwa matendo yao. Mwenyezi Mungu ametupa akili na uwezo wa kuchagua kati ya wema na ubaya, na mitihani ya dunia inatupa nafasi ya kutekeleza uchaguzi huo. Kama vile mwanafunzi anavyopewa mtihani ili kuonyesha kiwango chake cha maarifa, vivyo hivyo wanadamu wanapewa mitihani ili kudhihirisha vitendo vyao.
Hitimisho
Ingawa Mwenyezi Mungu anajua kila kitu, hatima yetu haitegemei tu elimu Yake, bali pia uteuzi wetu wenyewe. Mitihani ya dunia inatupa nafasi ya kuchagua njia zetu kwa uhuru, na hatima yetu itategemea matendo yetu. Kama vile Qur'an inavyosema, Mwenyezi Mungu hamfanyii mtu dhulma; kila mmoja anapata matokeo ya juhudi zake mwenyewe.
Kwa hivyo, mitihani ya duniani sio suala la kudanganya au kutufanyia dhulma, bali ni sehemu ya haki ya Mwenyezi Mungu ya kutoa fursa ya kuchagua na kudhihirisha matendo yetu.