Рет қаралды 761
Կիրանց, գյուղ Հայաստանի Հանրապետության Տավուշի մարզի Իջևանի տարածաշրջանում, մարզկենտրոն Իջևանից մոտ 17 կմ հյուսիս-արևմուտք, Քարահան (Կիրանց) գետի ձախ ափին։ Գտնվում է Երևանից 165 կմ հեռավորության վրա։ Գյուղը Կիրանց է վերանվանվել 1967 թ.-ին, 1935 թվականից մինչև 1967 թվականը կրել է Գետաշեն անունը[2]։ Դարեր շարունակ Կիրանցը հայտնի է եղել Կունեն անվանումով։ Ըստ Աշխարհացույցի Կունենը եղել Մեծ Հայքի Արցախ աշխարհի Մեծ Կուենք գավառի կենտրոնը։ Կիրանցը հիմնադրվել է առնվազն IV դարում (ավելի վաղ հիշատակումներ չկան)։ Գյուղը եղել է խոշոր բնակավայր՝ Կունեն անվանումով, ըստ Աշխարհացույցի եղել գավառակենտրոն։ Կունենը տարածվել է Քարահան (Կիրանց) գետի երկու կողմերում։ Գյուղը Հայաստանի այն եզակի բնակավայրերից է, որը չի դատարկվել անգամ մոնղել-թաթարական արշավանքներից և Շահ Աբասի 1601թ. կազմակերպած տեղահանությունից հետո։ Պահպանվել են հինգ եկեղեցական շենքի (որոնցից երկուսը կանգուն են, իսկ երեքի միայն պատերն են մնացել), բաղնիքի և բազմաթիվ բնակելի տների մնացորդներ, որոնք վկայում են գյուղի ակտիվ կյանքի ու հարուստ անցյալի մասին։ Դրանց մի մասն ունեն 13,17 և 19-րդ դարերերի արձանագրություններ, որոնք հուշում են, որ թեև Կունենը մեծապես տուժել է 1236-1243 թվականների մոնղոլական արշավանքների ժամանակ, բայց մոտ երեսուն տարի անց կունենցիները նոր եկեղեցիներ են կառուցել։ Այսպես, եկեղեցիներից մեկը կառուցվել է 1276 թվականին Գրիգոր քահանայի կողմից, իսկ մյուսը՝ 1274 թվականին, Ավետիս և Մլքան ամուսինների կողմից։ Եկեղեցիների մոտ պահպանվել են նաև 8-րդ դարի արձանագրություններ