Рет қаралды 113,496
Бәріңізге Ассалаумағалейкум!
«Кредитін, кредит алып жауып» жүрген, қазақ халқы ғана шығар, мынау әппақ әлемде. Кредитке кіріп кетіп, оны төлейтін кезде ештеңе таппай, ақыры “бүйрегін сатуға” шығарғандар бар елімізде. Бүйрек сатуды интернетке шығаратын болған. Бұған халық қарсы болғанның орнына, «бүйректің бағасы қанша тұрады, қайда, қалай сатуға болады» деп, интересоваться еткен. Сұмдық қой - бұл дегенің. «Ағза саудасы» жер бетіндегі ең кедей елдерде ғана жүретін. Осы кезге дейін, дамыған елдердің дәрігерлері мен әлемдегі байлар, ағза ауыстыру керек болса, осы кедей елдерді жағалап, солардан донор іздейтін. Себебі түсінікті, кедей елдердегі халық, күн көрістің ең төменгі деңгейінен шыға алмай, ең соңында, осындай ағзасын сату деген қадамға баратын. Енді, міне кедей елдердің кебін киіп, біздің елде солардың қатарына қосылып келеді.
Дін ғалымы, имам Әбдіғаппар Сманов марқұм бір уағызында, «несие алу өте үлкен күнә. Себебі онда өсім бар. Өсім беруші де, өсім алушы да үлкен күнә өткізгенге жатады. Ол, өз анаңмен зина жасағанмен бірдей» деп еді. Шариғат бойынша, өсімге жолауға болмайтынын, оның күнәсі өте ауыр екенін айтып тұр.
2020 жылы күзде, еліміздегі борышкерлердің банк алдындағы берешегі, 4 триллион 400 миллиард теңгеге жетіпті. Қазір, Елімізде, “кредитке басымен кірмеген аймақ жоқ” екен. Отбасының барлық мүшесінің мойнына ілінген, аз дегенде сотовой телефонның несиесі бар. Тек үйіндегі ит пен мысығында ғана несие жоқ шығар? Дәл бүгін еліміздегі, 6 миллион адамның басына рәсімделген несиесі бар болса, соның ішінде, 400 мыңдай адам банкке борышын өтей алмай, қиналып қалған. Жағдайы жетпей, қашып жүр. Банктер, олардың карточкалары мен есеп-шоттарын бұғаттап, айлығынан ұстауға шешім шығарған.
Ерте заманғы гректерде, “мойнында кредиті бар адамды өлім жазасына кескен” заң болған екен. Oндағы себеп: «қарызы бар адам, жағдайын айтады, сосын сылтау айтады, онан соң өтірік айтады, өтірік айтқан адам, ең соңында отанын сатады» деп санаған. Қандай күшті философия. Қарыз арқылы адамның, бүкіл болмысын, адамдық бейнесі мен мінезін ашып тастаған. Қазір, заң бойынша, қарызы бар адамға виза ашпайды. Әйтпегенде, қарызын өтей алмай жүрген адамдардың «шетелге қашып» кететінін есептей беріңіз?
Қарызды алу барда, оны өсімімен қайтару бар. Күліп аласың да, жылап қайтарасың. Біздегі, банкке борышкерлердің негізгі несиесі: тұрғын үй алумен байланысты болса, одан кейін бизнес жасау, той жасау, тұрмыстық бұйымдар алу мақсатында, қарызға батқан. Экономистердің айтуынша, «халқымыздың қаржылық сауаттылығы өте төмен. Сондықтан қарызға батады» дейді. Қарыз алардың алдында, адам «жеті рет есептеп» барып, алғаны абзал. Ертең ай сайын қайтаруға шамасы жетеме, жетпей ме? Дамыған елдерде, адамдар, өзінің табысының 20%-ын ғана, кредитке жұмсайды екен. қалған 80%-ы оның бір айлық тұрмысы мен саяхатқа жинауына жетеді. Бізде, табысының 80%-ын қарызға беріп, ай сайын тағы бірқанша банктен қарыз алып жүретіндерді түсіну қиын. Кредитті аларда «ойланбай ала саламызда, қайтаратын кезде біра-ақ ойланамыз». Басымыз қатып, тапқан тиынымыз түгелімен, банкттің қалтасына кетіп қалады.
Өкініштісі, бізде, заңды тұлғалардың, яғни компаниялар мен фирмалардың ғана банкроттығы туралы заң барда, жеке тұлғалардың банкроттығы туралы заң жоқ. Жеке тұлғалар, пандемия сияқты т,б апаттардың салдаррынан жұмысынан айырылып немесе табысы кеміп қалуы әбден мүмкін екені, анық дәлелденді.
Қиындық ойламаған жерден келеді. “Коронавирус келіп, карантин режимі еніп, бүкіл жұмыс орындары тоқтап қалады” деп ешкім ойламаған. Өткен, Тышқан жылы - қысқан жыл болды. Қаншама адам қиналды, қысылды. Қарызы барларға өте ауыр тиді. Мемлекет жаз кезінде, екі ай кредитті кейін шегіндіргенімен, ол ешкімнің пролбемасын шешпек тұрмақ, жеңілдетпеді. Көптеген адамдар жұмыссыз қалды. Үкімет, берген 42500 теңге, халықтың “жыртығында жамауға” жетпеді. Баяғы жартас, сол жартас күйінде қалды. Парламент сайлауының жақындағаны ма, жоқ, шынымен халыққа жаны ашып отыр ма, «кәсіпкерлікті қолдауға берген қарыз бен жеке тұлғалардың тұтынушы тауарларға алған қарыздарының өсімін, адамның ақылына қонымды шекке дейін, азайту керек. Биыл пандемияның кесірінен, бизнесмендер мен жеке тұлғалар, банктің қарызын қайтаруға жағдайы келмей қалды» деп мәлімдеме жасады. Иә, біздегі қарыздың өсімі, «өте жоғары» екенін көптен бері халық айтып келеді. Біздегі банктердің өсімі 20%-дан жоғары болса, көптеген елдерде, өсімнің ең жоғары шегі 4-ақ пайыз ғана. Бірақ, банктер, осыған қарамай, өсімді азайтуға келеісетін емес. «Біздегі, девальвация, яғни теңгенің құнсыздануы, онсызда алып отырған өсімімізді жеп қояды. Егер 20%-дан төмен түсірсек, бізге ешқандай пайда жоқ, тек зиян тартамыз» деп жылап жүр.
Кредиттің кесірінен, қаржылық тапшылыққа ұрынған отбасыларда, ұрыс - керіс көбейіп, шаңырағы ортасына түсіп, ажырасуларға алып келіп жатыр. Осыдан келіп, тірі жетім сәбилердің саны артып келеді. Психолог ғалымдардың айтуынша, 7 жылдан артық қарыз қайтарған адамның, психикасында ауытқушылықтар пайда болады екен. Толығырақ Видеода.