Мөңке бидің II ғасыр бұрын айтып, дәл келген болжамдары

Тілеуұлы Мөңке би - белгілі би, Әбілқайыр хан кеңесшілерінің бірі, жырау. Тілеу Айтұлы (1630, қазіргі Ақтөбе облысы - 1684, Сайрам қаласы) - би әрі батыр қолбасшы. Ноғай ұлысының билеушісі Мұсаның ұрпағы, Мөңке бидің әкесі. Әлімұлы тайпасы Шекті руынан шыққан.
Шамамен 1675 жылы дүниеге келген. Ата тегі шежіре бойынша өз әкесі Тілеу әрі қарай Айт, Бөлек, Қалу, Сирақ, Мұса хан, Уақас би, Нұраддин болып жалғаса береді.
Әбілқайыр хан дүние салған соң Нұралы ханның билігін тану туралы Елизавета Петровнаға жазылған хатқа Орта жүздің беделді адамдары Жәнібек тархан мен керей Наурыз би бастаған топпен, сондай-ақ Кіші жүздің 30 би, батырларымен бірге қол қойған.
Мөңке би өз заманында «ердің құнын екі ауыз сөзбен шешкен сұңғыла би», келер күнді айнытпай болжайтын сәуегей және дала даналығының көрінісі іспетті ой-тұжырымын тағылымды поэтикалық жырға айналдырған жырау ретінде танылды. Мөңке бидің философиялық толғаулары, риторикалық сұрақ-жауап, болжау, билік, кесім, шешім түріндегі мұралары өзіндік ерекшелігімен көзге түседі. Көшпелі тірліктің тіні бұзылмаған қоғамда заман аңысын аңдап, оның келешек кескін-кейпін дәл болжай білу Мөңке би шығармашылығының басты белгісі. Оның “Түрлі-түрлі халық болады‚ Күндіз-түні жарық болады… Дүниенің жүзіне‚ Өре мен темірден жол тартылады… Адам ақысыз жұмыс істемейді‚ Дүниені түрлеп кестелейді” деген толғау жолдарынан келер күнді болжаған сәуегейлік көрінеді. Сондай-ақ,
“Құрамалы-қорғанды үйің болады‚
Айнымалы‚ төкпелі биің болады.
Халыққа бір тиын пайдасы жоқ
Ай сайын басқан жиын болады.
Домалақ-домалақ түймедей дәрің болады‚
Жастарға билігі жүрмейтін кәрің болады,
Алашұбар тілің болады‚
Дүдәмалдау дінің болады.
Әйелің базаршы болады‚
Еркегің қазаншы болады” деп келетін жолдардан болашақтың бет алысын‚ бағыт-бағдарын тап басып танығандығы аңғарылады.

[@aselkulakhmetova4767]

Мен Аллаға сенем бәрі жақсы күшти болады бұлардын ешқаисын Алла Тағала болдыртпасын

[@aselkulakhmetova4767]

Ерте өмірге келген болды Бәрімізді жаратқан Алла болды

[@user-cd4vi9pv5g]

Жүреккее тиеді екен..

[@user-mu8oi8of5b]

Дұрыс айтасың 👍🏽👍🏽👍🏽👍🏽👏👏👏👏👏

[@aselkulakhmetova4767]

Аитып откан Адам ғои биринши ден Бәрі Алланың назарында не нәрсе болсада жақсыға жору керек еді мумкін сонда жақсы болама

[@user-fz4gr7dl2z]

Бир Кудайга аян ертен не болатыны .

[@AbdurahmanRahumberdi]

Мынагың бәрі болып жатыр ғои уже 😔

[@user-il6yk3gk5q]

Қандай көреген еді....

[@user-wt5gy4cw5v]

Дал айтылган

[@Angil.815]

Әрине Мөңке бидің көріпкелдіг дәл келіп тұр, бірақ ол кісі қазақтың жалпақ тілімен айтқан.і

[@Angil.815]

Әлі есімде, әжем Мөңке бидің айтқанын жатқа түгел білетін, менің есімде қалғаны 2 ақ жол :Мінгенiн тайке болар, кигенiң мәйке болар.

[@user-fb9lj3tx4z]

@@Angil.815 ол көріпкел емес бұны Мұхаммед с.ғ.с пайғамбарымыз айтып кеткен бұл кісі өлең қылып айтып жатыр и көріпкел дегенге сенуге болмайды

[@user-pu1xc1ro9y]

Басталып кетті айтқаны