میله در دشت رباطک شمال افغانستان 🇦🇫

دشت رباطک
میله و تفریح مردم در طبعیت زیبای دشت راباتک ،
كتیبه‌ی رباطك در سال 1993م از موضعی بنام رباطك - واقع در غرب سرخ كوتل، در وسط راه پلخمری و ایبك- كشف گردید. این كتیبه بیانگر رویداد های نخستین سال پادشاهی كنیشكا (127م) است. در این كتیبه بعد از توصیف های متعارف از كنیشكا می نویسد: «كنیشكا این فرمان را به زبان یونانی، سپس به زبان «آریاو» (آرینی) صادر كرد.» این جمله ضمن اینكه خبر از آغاز دوره‌ی جاگزینی زبان ملی بجای زبان یونانی می دهد، نام زبان ملی را نیز تذكر می دهد: «آریاو یا آری». بعضی از دانشمندان زبان شناس این تذكر را یك كلی گوئی به معنای ذكر نام خانواده‌ی زبان های هند و ایرانی می دانند؛ اما به نظر بنده این تذكر علاوه برآن معنا خبر از نام زبان بكار رفته در همین كتیبه، كتبیه ها و اسناد بعدی دوره‌ی كوشانی نیز دارد: سپس نام شهر هائی كه مفاد این كتیبه به آن جاها فرستاده شده است، تحریر گردیده؛ این شهرها در قلمرو شمال و شمال غرب هند موقعیت دارند. با توجه به همین موقعیت، وسعت تداول زبان مذكور را درآن دوره می توان تصور كرد، چنانكه مرحوم علامه عبدالحی حبیبی زبان بكار رفته در كتیبه‌ی اول الذكر (كتیبه‌ی سرخ كوتل) را «با تمام معانی زبان یك ایزوگلاس (Isogloss) فرهنگی» (یا زبان بین الاقوامی) می خواند.
نكته‌ی تاریخی مهم در كتیبه ی رباطك - برای اولین بار- كشف توالی نسبی شاهان كوشانی به ترتیب ذیل است: كجولا كدفیزس (جد كنیشكا)، و یما تكتو (پدركلانش)، و یما كدفیزس (پدرش) و كنیشكا.
هر چند در حال حاضر از روی كتیبه ها و دیگر اسناد بدست آمده در مورد وسعت قلمرو تداول زبان باختری كلیاتی را در دست داریم، و در عین حال گفته می توانیم كه زبان مسما به زبان باختری، سلف زبان های ایرانی متداول در سرزمین هند، تركستان شرقی و آسیای میانه نیز هست. بی گمان زمینه‌ های تشكل زبان اردو - در بستر زبان های هندی با مایه گیری از زبان باختری- در پیش از اسلام فراچیده شده است.