Nötrofil düşüklüğü (Nötropeni) nedir?

Nötropeni kanda bulunan lökosit ya da akyuvar dediğimiz hücrelerin bir alttipi olan nötrofillerin azalması durumudur. Yaşa göre normal nötrofil değerleri çocuklarda değişkenlik gösterir. Genel olarak ilk 1 yaş için 1000’in altındaki; 1 yaş sonrasında ise 1500’ün altındaki nötrofil değerleri nötropeni olarak adlandırılır.
Nötofil değerinin 500’ün altında olmasına ağır nötropeni, 500-1000 arasında olmasına orta şiddette nötropeni, 1000-1500 arasında olmasına hafif nötropeni adı verilir.
Nötropeninin nedeni nötrofillerin kemik iliğinde üretiminin azalması ya da kana çıktıktan sonra yıkılmaları olabilir.
Nötropeni doğuştan ve kalıtsal olabilir ya da sonradan ortaya çıkabilir.
Nötropeni kalıcı ya da geçici olabilir. En sık nötropeni nedeni viral enfeksiyonlar sırasında görülen geçici nötropenilerdir. Bazen ilaçlar da kullanım süreleri boyunca geçici nötropeniye neden olabilir. Öte yandan kemoterapi ya da radyoterapi alan hastalarda da nötropeni gelişebilmektedir. Yine nadir olarak nötropeni kemik iliğini tutan lösemi gibi ciddi hastalıklar nedeniyle de gelişebilir. Ayrıca vitamin eksikliklerinde de nötropeni görülebilir. Nötropeni 3 aydan uzun sürerse bu duruma kronik nötropeni adı verilmektedir.
Kronik nötropenilerde altta yatan neden genetik olabilir. Sıklıkla bu şekilde kalıtsal nedenlerle gelişen nötropenilerde hasta hem sık ve ağır enfeksiyonlar geçirir; hem de nötrofil değerleri 500’ün altındadır. Diğer bir kronik nötopeni nedeni ise immun nötropeni adı verilen durumdur. Immun nötropenide hastalar kemik iliğinde nötrofilleri üretebilmelerine rağmen, diğer bağışıklık sistemi bileşenleri tarafından kana çıktıklarında yıkılmaktadırlar. İmmün nöropenili hastalar sıklıkla tesadüfen 9-10 ay civarında tanı alırlar ve nötrofil düzeyleri çok düşük olsa bile, sıklıkla ağır enfeksiyon geçirmezler. İmmün nötropenili hastalar 5 yaş civarında genelde normal nötrofil değerlerine kavuşurlar.
Özellikle nötropeninin nedeni kalıtsal nötropeniler ya da kemoterapi ise bu hastalarda enfeksiyonlara yatkınlık olur. Bu enfeksiyonlar arasında sık orta kulak enfeksiyonları, sinüzit ve akciğer enfeksiyonları, cilt abseleri, diş eti iltihaplanmaları, ağız yaraları, yatış gerektiren enfeksiyonlar sayılabilir.
Hastayı izleyen aile hekimi ya da çocuk doktoru, nötropeni saptadığında, gerekli görürse hastayı bir çocuk hematoloğu hekime yönlendirecektir. Bu durumda çocuk hematoloji doktoru ek kan testleri yapacaktır ve gerektiği durumlarda genetik nedene yönelik testler veya kemik iliği incelemesi isteyebilir.
Hastada nötropeni saptanması her zaman tedavi gerektirmez. Özellikle neden viral enfeksiyonlar ya da ilaç kullanmı ise bu durumlardan uzaklaşıldığında nötropeni düzelir. Doktorunuz vitamin eksikliğine bağlı bir nötropeni saptarsa bunu tedavi edecektir. Nötropeninin nedeni kemik iliğini ilgilendiren kanserler ise bu hastalıklar tedavi edilir. İmmun nötropeniler kendiliğinden ve hasta 5 yaşına gelmeden düzeldiklerinden ve hastalarda artmış enfeksiyon riski olmadığından, ek bir tedavi verilmez. Kalıtsal nötropenilerde sık enfeksiyon geçiren hastalara koruyucu antibiyotik ya da nötrofil yükseltici ilaçlar verilebilir. Yine kalıtsal nötropenilerde bazı hastalarda kemik iliği nakli yapılması gerekebilir.
Nötropenik hastaların kendileri ve aile bireyleri el yıkamaya önem vermelidir. Bu hastaların kabız olmalarından kaçınılması bu bölgeden kana dışkı mikroplarının geçişini azaltmak açısından önemlidir. Yine ağız sağlığına dikkat edilmesi de son derece önemlidir. Nötropenik hastaların canlı aşılarını olup olmama kararı mutlaka hekime sorularak alınmalıdır. Sebze ve meyvelerin iyi yıkanarak tüketilmesi, etlerin uygun sıcaklıkta pişirilmesi önemlidir. Hasta kişilerle ve temastan kaçınılmalıdır. Nötropenik olduğu bilinen bir hasta ateş ya da enfeksiyon durumunda derhal doktora başvurmalıdır.