" Ohyda spustoszenia "

[@Stanislaw_Cat-Karonkiewicz]

11:52, 15:10 W związku z tym można by postawić np. pytanie z jakiej treści wypływa feminizacja pośród psalmistów, chórzystów i ministrantów skoro jeszcze w I poł. XX w.* zasadniczo wychodzono z przesłanki, że asysta liturgiczna celebransa miała swój udział w oficjum liturgicznym znamiennym dla stanu kapłańskiego i dlatego pożądane było, by uczestniczyli w nim ludzie z odpowiednimi stopniami święceń (gdyby nie było to z jakichś względów możliwe, do niektórych funkcyj dopuszczano w zastępstwie obdarzonych odpowiednimi przymiotami świeckich mężczyzn potencjalnie do kapłaństwa zdatnych jako takich; zgromadzenia zakonne, w tym żeńskie, miały swoją i do pewnego stopnia autonomiczną specyfikę przynajmniej w niektórych z powyżej rozważanych funkcyj)? Obecnie zdarzają się zarówno psalmistki, chórzystki jak i ministrantki, niekiedy nawet w pakiecie i nawet nie musi być to specjalnie uzasadniane zastępstwem, czy brakiem dostatecznej liczby kandydatów płci męskiej. Z drugiej strony na mszach 'trydenckich' prędzej można uświadczyć chórzystki niż ministrantki mimo że historycznie do chórów przyjmowano (w przypadku, gdy sięgano po mężczyzn ze stopniem święceń) kandydatów wyżej afiliowanych niż do przynajmniej niektórych posług w prezbiterium przy ołtarzu i to chóry pierwej zostały sfeminizowane niż ministrantura, jeśli nawet nie za wskazaniem, to przyzwoleniem ziemskiej Góry. -- *Choć wierzę, że specjalistom nie muszę, tak postronnym mogę podać kilka przykładów, aby nie epatować gołosłowiem. I tak np. Euzebiusz z Cezarei w 'Historii kościelnej' podaje przykład Pawła z Samosaty, wobec którego synod wyartykułował szereg różnych zarzutów, a wśród nich angaż śpiewaczek (ΗΕ VII, 30, [10]), II Synod w Tours (567) podkreślał, że przestrzeń odgradzająca świeckich od balasek ołtarzowych winny wypełniać chóry duchownych (Can. IV.), synod w Auxerre (VI w. , Can. IX.) zabraniał obok tańców i ucztowania w kościołach śpiewów kobiet, podobnie Leon IV śpiewania i tańczenia ('XXXIX. Cantus et choros mulierum in atrio omnino prohibete.' -> Migne, J.-P. , Patrologia Latina 115, Leonis Papae IV), czy przeskakując do I poł. XX w. i Piusa X (-> Ex eodem principio sequitur ut cantores in ecclesia liturgico munere fungantur, ideoque mulieres, cum huius muneris non sint capaces, admitti non possint ad chorum vel ad musicos . Quod si igitur voce acutiore (soprani) vel acuta proxima (contralti) uti velimus, perantiquo ecclesiastico more a pueris hae voces edantur. -> Tra le sollecitudini (1903); '[...] et 2° ut ubi officiatura choralis habetur, cantus exclusivus mulierum, praesertim in cathedralibus ecclesiis non admittatur, nisi ex gravi causa ab Ordinario agnoscenda ; et cauto semper ut quaevis inordinatio vitetur.' -> Congregatio pro Sacri Ritibus, De usu lucis electricae et de cantu mulierum in ecclesiis, Atque ita rescripsit, die 17 lanuarii 1908. S. Card. CRETONI, Praefectus.).

[@MszaTrydenckaDyrdy]

@Stanislaw_Cat-Karonkiewicz Feminizacja funkcji liturgicznych, takich jak psalmiści, chórzyści i ministranci, wynika z posoborowych zmian liturgicznych, które złagodziły wcześniejsze przepisy wymagające święceń lub zdatności do kapłaństwa. Sobór Watykański II oraz dokumenty takie jak Ministeria quaedam z 1972 r. wprowadziły większy udział świeckich, w tym kobiet, w liturgii. Dopuszczenie psalmistek, chórzystek i ministrantek motywowane jest współczesnym rozumieniem aktywnego uczestnictwa wiernych oraz uwarunkowaniami praktycznymi (np. brak kandydatów). W liturgii trydenckiej zachowuje się historyczne normy, co tłumaczy obecność chórzystek, ale nie ministrantek. Historyczne regulacje, takie jak przywołane przez Piusa X, wynikały z teologicznych przesłanek i odmiennych realiów społecznych. Czy zna Pan osobiście powód, dla którego w przeszłości zabraniano kobietom śpiewać w kościele? Warto przypomnieć, że historyczne przepisy, np. z czasów synodu w Auxerre (VI w.) czy Piusa X (Tra le sollecitudini), opierały się głównie na teologicznych przesłankach dotyczących roli kobiet w liturgii i tradycji kościelnej. Niemniej istnieją również interpretacje, które wskazują na możliwy wpływ postrzegania głosu kobiecego jako potencjalnie rozpraszającego czy nawet wywołującego reakcje emocjonalne u słuchaczy. Proszę o Pana opinię lub rozwinięcie tej kwestii, jeśli uważa Pan, że w źródłach można znaleźć inne motywy takich regulacji.

[@Stanislaw_Cat-Karonkiewicz]

@MszaTrydenckaDyrdy ​Choć, gdy patrzę, odpowiedź mi się wyświetla, tak nie otrzymałem o jej nadejściu stosownego powiadomienia. Kontrowersje, jeśli chodzi o udział kobiet w śpiewie w kościołach, tyczyły się głównie śpiewu liturgicznego (śpiewu mszy/części mszy), co do śpiewu ludu społem (śpiewu na mszy) większych kontrowersyj tu nie było (oczywiście przy założeniu stosowności treści różnych kompozycyj i zachowaniu wymogów tekstowo-muzycznych, ogólnie rzecz ujmując - elementarnych standardów kościelnych, które to na przestrzeni całych wieków ulegały na poziomie teorii i wykładni pewnym zmianom i modyfikacjom, także w związku z tworzeniem się pewnych sprzężeń między muzyką świecką, a sakralną, wobec równoległego historycznego rozwoju muzyki świeckiej, która zasadniczo w kościołach nie była pożądana, lecz która do pewnego stopnia przenikała do kościołów, np. narodziny i rozwój opery i arie operowe z linią melodyczną w wysokich głosach skłaniały kompozytorów do umieszczania w muzyce sakralnej np. cantus firmus w niższych głosach, ale tu już wkraczamy w historię muzyki i bardziej 'technicznych' szczegółów). Praktyka wykonawcza bywała jednak zróżnicowana i czasami mniej lub bardziej 'falandyzowano' standardy kościelne, pozwalając sobie na różne formy eksperymentowania, niekiedy korzystając z lokalnej, głównie świeckiej, protekcji. Na kierunku rozwoju muzyki sakralnej KRK zaważyły przede wszystkim dziedzictwo Grzegorza I (chorał gregoriański) i Soboru Trydenckiego (polifonia) rozwijana w sporej mierze przez Szkołę Rzymską, które wszak mimo wszystko miały przynajmniej początkowo dość elitarny charakter i wymagały pewnego kunsztu muzycznego i artystycznego, co do XIX w. nie było zbyt uciążliwe dla wiernych, gdyż nie wymagano od nich uczynienia zadość tym elitarnym wymogom, a liturgia była przez nich w dużej mierze słuchana. Jednakże w XIX w. (czas rozwoju szkolnictwa, istotniej względem wcześniejszych okresów spadającego analfabetyzmu jako kontekst) działają w podobnym czasie w KRK dwa mające znaczenie z perspektywy rozważanego tu zagadnienia ruchy - liturgiczny, kładący nacisk na większą aktywizację szeregów laikatu podczas liturgii w duchu wczesnego chrześcijaństwa oraz cecyliański, postulujący odnowienie muzyki sakralnej w duchu i wykładni Soboru Trydenckiego (Szkoła Rzymska preferowała kompozycje na chóry męskie). Ich rozwojowi sprzyjała profesjonalizacja badań historycznych jako takich, która z grubsza zbiegła się z nimi w czasie i dała asumpt do prowadzenia pogłębionych studiów nad liturgiką w domenie historycznej. Wkład obu ruchów został jednocześnie doceniony przez Piusa X w promulgowanym u progu jego pontyfikatu 'Tra le sollecitudini' (1903). Ten swego rodzaju sankcjonowany synkretyzm godził więc dwie tradycje - wczesnochrześcijańską z bardziej 'elastycznym' podejściem względem aktywnego uczestnictwa ludu podczas liturgii (ruch liturgiczny, jak wiadomo, dalej był aktywny po Piusie X i, z perspektywy czasu patrząc, wywarł summa summarum większy wpływ na kierunek zmian okołoliturgicznych aniżeli cecylianizm; do zmian dochodziło jeszcze przed Soborem Watykańskim II jak Missa dialogata (recitata) itp.) z bardziej 'hermetycznym' podejściem trydenckim, co rodziło naturalne pytania o przemyślenie na nowo miejsca i roli chóru w odnowionej liturgii (warto tu odnotować, że swego czasu sam Palestrina był chórzystą w papieskim chórze, z którego został odwołany tylko dlatego, że miał żonę i dzieci; obecność kobiet w papieskim chórze tym bardziej nie wchodziła w rachubę, a wysokie głosy wykonywali, w zależności od czasów, falseciści, kastraci, chłopcy) i interpretacje z tym związane, które nie uszły uwadze samych hierarchów. W pewnych kręgach wywołało to niemałe zamieszanie i poruszenie. Niektórzy biskupi, jak np. Ramón Ibarra y González słali do Rzymu w tej kwestii zapytania z prośbą o 'doprecyzowanie stanowiska'^1) w kontekście pogodzenia obu wytycznych, inni zaś, jak np. Henry J. Althoff, powołując się na ww. motu proprio, skłaniali ku 'formalistycznej ortodoksji' i postulowali nawet, w miarę możności, zastępowanie nawet zakonnic-organistek mężczyznami^2). Ta 'napięta sytuacja' doczekała się kolejnych gruntownych uregulowań w związku z dokumentami Piusa XII, który w końcu 'nie nazbyt chętnie godził się warunkowo na chórzystki', ale poza tradycyjnym prezbiterium^3). Wreszcie warto też wspomnieć, że kongregacje rzymskie, zasypywane pytaniami co do kwestyj i przypadków szczególnych (nie tylko w tej materii), nierzadko pozwalały sobie zaopatrzyć szczegółowe odpowiedzi ogólnymi stwierdzeniami w stylu, że coś, co formalnie przez prawo kościelne jest (warunkowo) dopuszczone, nie zawsze jest celowe. Przypisy 1), 2), 3) rozwijam w kolejnej wiadomości (warto posortować komentarze od najnowszych, bo może wystąpić problem z ich standardową widocznością). Warto też przytoczyć jak poglądowo w notce charakteryzowała 'chór' Encyklopedja Kościelna w przekładzie Wetzer und Welte’s Kirchenlexikon pod red. ks. Nowodworskiego z późnego XIX w. jako że dość dobrze tę kwestię graduuje i zwraca uwagę na pewną wieloznaczność samego słowa nawet w samej kościelnej nomenklaturze, a ponadto była redagowana i wydawana w czasach nieznacznie wyprzedzających wspomniane zmiany, jakie się dokonały w początku XX-go stulecia: Chór - 'w liturgice oznacza, przed innemi, miejsce podwyższone, przed lub za wielkim ołtarzem (ob. Prezbyterjum), w ogóle dla kleru, a w szczególności dla śpiewaków; w klasztorach zaś panieńskich taki chór urządzony bywa z boku, przed wielkim ołtarzem. Przy celebrze biskupiej, podług Caerem. Ep. (1. I c. XVIII n. 7), asysta stanowi chór pierwszy, kanonicy w stallach drugi, kapłani i klerycy trzeci, magistrat i szlachta, jeśli gdzie przypuszczana, czwarty; klerycy znowu dzielą się na dwie strony, chórami zwane. Galerja, wzniesiona nad wejściem do kościoła lub z boku, gdzie się ustawiają organy, także się chórem zowie. Podobnież śpiewacy i muzykanci dzielą się na chóry (ob. Śpiew kościelny). Być obowiązanym do chóru, znaczy mieć obowiązek odmawiania pacierzy kanonicznych, razem z innymi w chórze, jak tego wymaga prawo w katedrach, kolegjatach i w większej części kościołów klasztornych. Wyraz też ten chór wskazuje na historyczny początek i na właściwy charakter Officii divini, że mianowicie były to w pierwszych wiekach i w całym Kościele (Cf. Thomassin, Vet. et nova eccl. discipl. p. 1 1. II c. 71 - 78) uroczyste i publiczne modły całego duchowieństwa, na których, odpowiednio do możności, znajdowali się i świeccy wierni. [...] Chór daje też ludowi żywsze pojęcie o istocie kapłaństwa, odpowiednio do znanych słów Pisma św.: Plorabunt sacerdotes inter vestibulum et altare'. -> ibid., t. III, ss. 282-283 Na uwagę zasługuje też fragment pod hasłem 'Śpiewacy' zawarty w niej: Śpiewacy - [...] 'Niewiasty, lubo nigdy nie były przez Kościół wyłączone od śpiewu ludowego w Kościele, nie miały jednak dozwolonego wstępu do chórów kościelnych. Wiek XVIII i pierwsza połowa XIX, skutkiem upadku ducha wiary i zaniedbania przepisów kościelnych, wprowadziły razem ze śpiewem świeckim także kobiety do chórów kościelnych. Rozpoczęta w drugiej połowie XIX w. reakcja powoli usuwa i u nas wszystkie te niewłaściwości, mimo protestów ze strony zwolenników świeckiej muzyki lub kobiecego udziału w chórach kościelnych. W sprawie uczestnictwa niewiast w śpiewach liturgicznych wyszedł 1897 roku zabraniający dekret, wydany przez Kongregację obrzędów, który w całości przytaczamy. Na zapytanie, - An servari possit mos in aliquam Ecclesiam etiam Cathedralem invectus, ut mulieres ac puellae intra vel extra ambitum chori canant in missis solemnibus, praesertim diebus per annum solemnioribus, - była odpowiedź: Invectam consuetudinem utpote Apostolicis et Ecclesiasticis praescriptionibus absonam, tamquam abusum esse prudenter et quamprimum eliminandum, cooperante Capitulo, seu Clero ipsius Ecclesiae curae et auctoritati Rmi sni Ordinarii (17 Semtembris 1897; cf. Decreta Authentica Congr. S. R., v. III ab a. 1871 ad 1899, Romae 1900, 234). Podkreślone słowa Kongregacji usuwają w kwestji uczestnictwa niewiast wszelką wątpliwość: jest ono nadużyciem, przeciwnem przepisom apostolskim i kościelnym, i jako takie tolerowane być nie może. Zaprawdę, jeśli śpiewy liturgiczne są częścią integralną samej liturgji, wykonanie ich winno być uskutecznione przez osoby, zdatne do misterium ecclesiasticum, czyli os. liturgiczne. Śpiewacy w swej funkcji śpiewania podczas liturgji występują nie jako przedstawiciele tylko ludu (nomine populi vel Ecclesiae), ale razem w imieniu ludu i w imieniu Chrystusa, czyli są osobami liturgicznemi. Nie słyszano na świecie, żeby niewiasty takie funkcje pełniły! Wprawdzie dzisiejsze chóry, składające się zwykle z osób świeckich, bez żadnych święceń nie są we właściwem znaczeniu osobami liturgicznemi, wszakże zastępcze pełnią one urząd osób liturgicznych. Dla tego i w nich Kościół zabrania udziału niewiast [...]' -> ibid., t. XXVI, ss. 212-213 To tak w dużym skrócie, w poglądowym i uproszczonym zarysie z racji ograniczeń nałożonych na limit znaków przez youtube. Nie ukrywam, że musiałbym nad tym przysiąść, aby wygrzebać różne historyczne dekrety i zalecenia papieży, soborów, synodów itd. . Na razie tyle (+ wspomniane wyżej rozwinięcia przepisów w kolejnej wiadomości).

[@Stanislaw_Cat-Karonkiewicz]

@MszaTrydenckaDyrdy ^1) 'Rmus. Dnus. Raymundus Ibarra et Gonzalez, Archiepiscopus Angelopolitanus in republica Mexicana, a S. Rituum Congregatione sequentium dubiorum solutionem reverenter exposcit: [...] II. Per decretum n. 3964 De Tnixillo die 17 Septembris 1897 prohibitum fuit ut "mulieres ac puellae intra vel extra ambitum chori canant in missis solemnibus," idemque connrmatum est die 19 Februarii 1903. Attamen cum in Motu proprio SS. D. N. Pii PP. X Inter pastoralis officii de musica sacra d. d. 22 Novembris 1903 praecipiatur ut "cantus gregorianus in populi usus restituendus curetur, quo ad divinas Laudes mysteriaque celebranda magis agentium partem, antiquorum more, fideles conferant " quaeritur : Licebitne permittere ut puellae ac mulieres in scamnis sedentes, ipsis in ecclesia assignatis separatim a viris, paries invariabiles missae cantent ; vel saltern extra functiones stricte liturgicas, hymnos aut cantilenas vernaculas concinant ? Et Sacra Rituum Congregatio, ad relationem subscript! Secretarii, exquisitis votis utriusque Commissionis turn Liturgicae turn de musica et cantu sacro, omnibusque sedulo perpensis, ita rescribendum censuit : [...] Ad II. Affirmative ad utrumque, et ad mentem. Mens est : i°. ut intra christifideles viri et pueri, quantum fieri potest, suam partem divinis Laudibus concelebrandis conferant, baud exclusis tamen, maxime ipsorum defectu, mulieribus et puellis ; et 2° ut ubi officiatura choralis habetur, cantus exclusivus mulierum, praesertim in cathedralibus ecclesiis non admittatur, nisi ex gravi causa ab Ordinario agnoscenda ; et cauto semper ut quaevis inordinatio vitetur. Atque ita rescripsit, die 17 lanuarii 1908. S. Card. CRETONI, Praefectus. D. PANICI, Archiep. Laodicen., Secretarius.' -> (priest) David Dunford, Roman documents and decrees by Catholic Church. Pope (1903-1914 : Pius X), Vol. II. (July, 1907 - June, 1908), London : R. J. Washbourne ; New York : Benziger, 1908, pp. 131-132 ^2) 'Belleville, III. - Choirs in the Catholic Churches of Belleville will be strictly limited to men singers, and these must be vested in cassock and surplice, and concealed from the congregation by a screen, the Most Rev. Henry Althoff, Bishop of Belleville, has directed, in a letter to the Belleville clergy. Citing the regulations set forth in the Motu Proprio on Church Music by Pope Pius X, and the Apostolic Constitution, Divini Cultus Sanctitam, of Pope Pius XI. Bishop Althoff ruled that after the First Sunday of Lent, March 6, the following regulations were to become effective: Women and girls may sing only from their pews as part of the congregation. Congregational singing is to be introduced not only for the hymns at low mass and for aftemoon or evening devotions, but also for the responses and the ordinary parts at high mass. Women organists should be replaced by men. Wherever possible but where this is not possible the women organists are not to sing together with or altemate with the Choir of men and boys. In this connection, religious sisters are no Ionger to function as organists for male choirs. A general exception is made allowing choirs composed of nuns and their pupils to sing together in their own convent. This, the Bishop explains, is because they are not church choirs in the liturgical sense. Bishop Althoff also appointed a Commission for the promotion of correct church music in accordance with Motu Proprio.' -> The Caecilia. Monthly Magazine of Catholic Church and School Music (Founded A. D. 1874 by John Singenberger), Vol. 65, March 1938, No. 3, p. 117 ^3) 93. Sacerdos celebrans toti actioni liturgicae praeest. Ceteri omnes actioni liturgicae modo sibi proprio participant. Proinde : a) Clerici, qui modo et forma a rubricis statutis, seu qua clerici, actioni liturgicae intersunt, sive ministrorum sacrorum aut ministrorum minorum munere fungentes, sive etiam in choro seu in schola cantorum partem habentes, servitium ministeriale proprium et directum exercent, et quidem vi ordinationis aut assumptionis in statum clericalem. b) Laici autem participationem liturgicam actuosam praestant, et quidem vi characteris baptismalis, quo fit, ut in sacrosancto quoque Missae Sacrificio, pro modo suo divinam victimam Deo Patri cum sacerdote offerant. c) Laici vero masculini sexus, sive pueri sint, sive iuvenes aut viri, cum a competente auctoritate ecclesiastica ad ministerium altaris vel ad Musicam sacram exsequendam deputantur, si tale officium modo et forma a rubricis statutis peragant, servitium ministeriale directum quidem, sed delegatum, exercent, ea tamen condicione, si de cantu agatur, ut « chorum » seu « scholam cantorum » constituant. 99. Valde optandum, ut ecclesiae cathedrales, et saltem ecclesiae paroeciales vel aliae maioris momenti, proprium habeant et stabilem «chorum » musicum seu «scholam cantorum », quae verum servitium ministeriale praestare possit ad normam articuli 93 a et c. 100. Sicubi vero talis chorus musicus constitui nequit, permittitur ut constituatur chorus fidelium, sive « mixtus », sive mulierum aut puellarum tantum. Huiusmodi vero chorus inj proprio collocetur loco, extra presbyterium seu extra cancellos posito; viri autem a mulieribus vel puellis seorsim consistant, quolibet sedulo vitato inconvenienti. Neque omittantdocorum Ordinarii, hac de re praecisas edere normas, de quarum observantia rectores ecclesiarum respondere debeant. [...] Hanc de Musica sacra et de sacra Liturgia Instructionem, ab infrascripto Cardinali S. R. C. Praefecto Ssmo Domino Nostro Pio Pp. XII subiectam, Sanctitas Sua in omnibus et singulis speciali modo approbare et auctoritate Sua confirmare dignata est, atque promulgari mandavit, ab omnibus ad quos spectat, sedulo servandam. Contrariis quibuslibet minime obstantibus. Roma, ex aedibus Sacrae Rituum Congregationis, die festo sancti Pii X, 3 Septembris anno 1958. C, Card. CICOGNANI, Praefectus L. © S. f A. Carinci, Archiep. Seleuc , a Secretis' -> SACRA CONGREGATIO RITUUM, INSTRUCTIO DE MUSICA SACRA ET SACRA LITURGIA AD MENTEM LITTERARUM ENCYCLICARUM PII PAPAE XII (( MUSICAE SACRAE DISCIPLINA )) ET (( MEDIATOR DEI )).

[@MszaTrydenckaDyrdy]

@Stanislaw_Cat-Karonkiewicz Dziękuję za odpowiedź, zadam szanownemu jedno pytanie , które wydaje się być dosyć interesujące w kontekście biblijnym, mianowicie od kiedy w ogóle zaczęto śpiewać ? W biblii nie ma słowa na temat "Jezus śpiewał z apostołami " lub "apostołowie śpiewali"

[@OO-xg4uj]

❤

[@mariadymek-lukesz3662]

Poświęćmy adwent modlitwy za Polskę. Kłótnia nie jest potrzebna.

[@mariadymek-lukesz3662]

Posłuchajajcie. .Post ,modlitwa i udziału w Roratach, wszystkich nie tylko dzieci. Ksiądz słucha i dlatego mówi że nadeszły czasy ostateczne

[@mariadymek-lukesz3662]

Nie chcę dodawać komentarza, tylko pragną dowiedzieć się gdzie w Bytomiu czyli w diecezji gliwickiej będą odprawiane Msze Św roratnie oczywiście rano i dla dorosłych. Bo nie chciałabym chodzić na roraty w nocy .19.30 w grudniu to jest noc i nie chciałbym uprawiać churchingu( wedrowki po Kościołach) Piszę to na tym miejsce bo tylko ten Duszpasterz myślę mi odpowie. Bo dla jednego jestem głupia a drugi moje pytania każe mi zadawać Biskupowi.

[@MszaTrydenckaDyrdy]

@@mariadymek-lukesz3662 Roraty to adwentowe Msze ku czci Najświętszej Maryi Panny, które symbolizują oczekiwanie na przyjście Chrystusa. Często odprawia się je bardzo wcześnie rano gdy jest jeszcze ciemno lub wieczorem, co nawiązuje do tradycji, gdzie nowy dzień zaczyna się wieczorem (po zachodzie słońca) dnia poprzedniego. Wieczorne Roraty, podobnie jak inne liturgie, wpisują się w ten porządek, podkreślając duchowe przygotowanie na nadejście Zbawiciela. Lampiony i światło symbolizują Chrystusa rozpraszającego ciemności, a sama Msza zachęca do czuwania i gotowości. Mimo pokutnego charakteru Adwentu Roraty mają radosny ton, zapowiadający bliskość Bożego Narodzenia.

[@MszaTrydenckaDyrdy]

Wieczór to inaczej początek dnia następnego (najlepszy czas na rozpoczęcie czuwania, gdy kończy się bieżący dzień). Jeśli chce Pani w sposób szczególny zachować tę tradycję i nie iść na "łatwiznę" zaczynając czuwanie nad ranem to należy czuwanie rozpoczynać wieczorem i trwać w modlitwie aż nadejdzie "światło" kolejnego dnia . Pozdrawiam ❤

[@Stanislaw_Cat-Karonkiewicz]

1:34

[@MszaTrydenckaDyrdy]

Obedientia et reverentia semper! :)