organy w Wieliczce wideoteka asmufotiko 2024

"Królewski instrument muzyczny" - organy piszczałkowe, a więc te, które najczęściej spotykamy w kościołach czy salach koncertowych, nazywane są królem instrumentów muzycznych. I mają do tego pełne prawo, gdyż jest to instrument o największych rozmiarach, największej sile brzmienia, największej ilości barw, najszerszej skali dźwięku i najbardziej skomplikowanej budowie.
Organy zbudowane są zasadniczo z trzech elementów: stołu gry obsługiwanego przez organistę, grupy piszczałek, z których wydobywają się dźwięki, oraz systemu powietrza, do którego należą dmuchawy (zasysają powietrze), miechy (magazynują powietrze) i kanały powietrzne (transportują powietrze do piszczałek). Całość, z wyjątkiem stołu gry, okala szafa organowa, której frontową, a więc najbardziej widoczną część, nazywamy prospektem. Prospekt pełni funkcję dekoracyjną - w starych instrumentach prospekty są nierzadko arcydziełami sztuki snycerskiej i malarskiej.
Stół gry (kontuar), przy którym zasiada organista, składa się z klawiatur ręcznych (manuałów), klawiatury nożnej (pedału) oraz całej armii przycisków i przełączników (zwanych registrami), które obsługuje sam organista lub jego pomocnik - registrator.
ródłem dźwięku w organach są piszczałki, a dokładniej drgający wewnątrz słup powietrza. Każda piszczałka wydaje jeden dźwięk o stałej wysokości, poziomie natężenia i barwie. Szeregi piszczałek o podobnej budowie, a więc wydające dźwięki o podobnej barwie, grupowane są w tzw. głosy organowe (rejestry). Spis głosów, jakimi dysponuje dany instrument, nazywamy dyspozycją organów. Niewielkie instrumenty wyposażone są w kilka głosów, w instrumentach średnich i dużych liczba głosów wynosi kilkadziesiąt lub kilkaset.
Piszczałki najczęściej wykonane są ze stopu cyny z ołowiem lub z drewna. Najmniejsze mogą mieć kilkanaście milimetrów, największe nawet 20 metrów wysokości! Należy pamiętać, że piszczałki, które widzimy z zewnątrz, stanowią przeważnie zaledwie niewielki procent wszystkich piszczałek. Cała reszta ukryta jest wewnątrz instrumentu, a ich liczba może dochodzić do kilkunastu tysięcy.
Piszczałki umieszczone są na drewnianych skrzyniach wypełnionych sprężonym powietrzem (wiatrownicach). Naciskając klawisz, sprawiamy, że strumień sprężonego powietrza trafia do odpowiedniej piszczałki, która zaczyna wydawać dźwięk. Za sprężenie powietrza odpowiada dmuchawa. W dawnych czasach klawisz obsługiwany był ręcznie lub nożnie przez tzw. kalikantów, dzisiaj ich funkcję przejęły silniki elektryczne.
prestoportal.p...