OVQAT HAZM QILISH SISTEMASI | ОВҚАТ ҲАЗМ ҚИЛИШ СИСТЕМАСИ.

Рет қаралды 4,063

Күн бұрын

OVQAT HAZM QILISH SISTEMASI | ОВҚАТ ҲАЗМ ҚИЛИШ СИСТЕМАСИ.
KANALIMIZGA OBUNA BO'LING:
/ @biologuz
Yangi bo‘lsangiz kanalimizga obuna bo‘lishni unutmang!
👍Layk tugmasini bosishni unutmang !
🔥Ajoyib kommentlaringizni qoldiring...
Kuningiz xayrli o‘tsin!
Hurmat ila BIOLOGUZ
►ТЕЛЕГРАМ КАНАЛИМИЗ: t.me/uzbiolog
►ИНСТAГРAМ СAҲИФAМИЗ: / uzbiolog
►Хамкор Каналларимиз: bit.ly/32ibaXL - Android Apk Ilovalar Sayti.
#ovqathazmqilishsistemasi #uzbiolog #biologuz
Ovqat hazm qilishnirig ahamiyati - Ovqat hazm qilish murakkab fiziologik jarayon, bunda ovqat fizik va kimyoviy o‘zgarishlar natijasida mayda zarrachalarga parchalanib, oshqozon va ichak bo'shlig'idan qon hamda limfa tomirlariga so‘riladi.Ovqat og‘iz bo‘shlig‘ida tishlar yordamida, oshqozonda va ichaklarning mayatniksimon hamda peristaltik harakati natijasida maydalanishi fizik o'zgarish deb ataladi. Ovqat tarkibidagi oqsil, yog‘, uglevodlarning fermentlar ta’sirida parchalanishi kimyoviy о ‘zgarish deb ataladi. Ovqatni parchalovchi fermentlar uch guruhga bo'linadi:
1. Proteazalar-oqsillarni parchalovchi fermentlar.
2. Lipaza-yog'larni parchalovchi ferment.
3. Karbogidrazalar-uglevodorodlarni parchalovchi fermentlar. Bu fermentlar til osti, jag‘ osti, quloq oldida, oshqozon va ichaklarning shilliq qavati ostida joylashgan bezlardan hamda oshqozon osti bezidan ishlab chiqariladi.Fizik va kimyoviy o'zgarishlar natijasida ovqat tarkibidagi oqsillarning parchalanishidan aminokislotalar, yog‘larning parchalanishidan glitserinva yog‘ kislota, uglevodlaming parchalanishidan monosaxaridlar hosil bo'ladi. Ular oshqozon-ichaklar devoridagi qon va limfa tomirlariga so’riladi. I.P.Pavlovning ovqat hazm qilish a’zolari funksiyasini o’rganishning ahamaiyati. I.P.Pavlovdan ilgari ovqat hazm qilish funksiyasini o‘rganishda o'tkir usul qo'llanilgan. Bunda tekshiriladigan hayvon operatsiya qilinib, shu operatsiya vaqtida me’da, ichak kabi a’zolari funksiyasi o‘rganilgan. Lekin operatsiyaning o‘zi sog‘lom hayvonda ham og'riq va kasallikni yuzaga keltirganligi sababli olingan natijalar aniq, bo'lmagan.1842-yilda moskvalik jarroh V.A. Basov birinchi bo'lib, me’daning shira ajratishini o'rganish uchun itlarda operatsiya yo'li bilan me’daga fistula, ya’ni zanglamaydigan metalldan yasalgan naycha o'matish usulini qo'lladi. It operatsiyadan tuzalgandan keyin ham uzoq vaqt davomida uning me’dasi shira ajratishni o'rganishga imkon berdi. Lekin Basov usulining kamchiligi shundaki, me’da shirasiga ovqat aralashib qolishi tufayli shira tarkibidagi fermentlami toza holda ajratib, ularning fiziologik xossalarini to'liq o'rganishning iloji bo'lmadi. Pavlov me’daning shira ajratishini o'rganish usulini yuqori darajada takomillashtirdi. U me’da shirasini toza holda olish maqsadida soxta ovqatlantirish operatsiyasini yaratdi. Buning uchun u operatsiya yo'li bilan me’daga fistula o‘matdi ya unga ovqat tushib shiraga aralashmasligi uchun qizilo'ngachni kesib, uning ikkala uchini itning bo‘ynidan tashqariga chiqarib, terisiga tikib qo‘ydi. Natijada it ovqatlanganda uning og‘iz bo'shlig'idagi ta’m biluvchi retseptorlar orqali miyaning ovqatlanish nerv markazlari qo'zg'alib, refleks yo'li bilan me’dadan ajralgan shira fistula orqali idishga yig'ib olinadi Uning tarkibi, miqdori o'rganiladi. Ovqat qizilo'ngach orqali tashqariga chiqadi, ya’ni u me’daga tushmaydi. I.P. Pavlov bu usulni yana ham takomillashtirib, operatsiya yo'li bilan itning me’dasida «kichikme’da» hosil qilish usulini yaratdi. Shuningdek, u operatsiya yo'li bilan jag' osti, quloq oldi bezlariga ham fistula o'rnatib, ulardan ajraladigan so'lakning miqdori va tarkibini o'rganish usullarini ishlab chiqdi. Ovqat itning og'ziga tushgach, u ta’m bilish retseptorlariga ta’sir qilib, me’dadan shira ajralishi shartsiz refleksni yuzaga keltiradi. It ovqatni yemasdan turib, uni ko'rganida yoki hidini sezganida ham ko'rish va hid sezish retseptorlari orqali uning miyasidagi ovqatlanish markazi qo'zg'aladi va me’da shirasi ajraladi. Bu ovqatlanishning shartli refleksi deb ataladi. Pavlovning xizmati shundaki, u ovqat hazm qilish organlari vazifasini faqat shartsiz reflekslar hosil qilish yo'li bilan emas, balki shartli reflekslar hosil qilish yo'li bilan ham o'rgandi. Odam bir marta ta’mini tatib ko'rgan ovqatni ko'rsa, hidini sezsa, hatto nomini eshitsa yoki eslasa ham, uning og'zida so'lak ajrala boshlaydi. Ayniqsa, mazali va nordon ovqatlar hidini sezganda va eslaganda bu jarayon kuchli bo'ladi. Bu ovqatlarning mazasiga nisbatan shartli refleks hosil bo'lganini ko'rsatadi. Pavlovning ovqat hazm qilish a’zolari fiziologiyasini o'rganishdagi ilmiy ishlari yuqori darajada baholanib, 1904- yilda unga Nobel mukofoti berilgan.