Perski mesjasz? Cyrus II Wielki w tradycji biblijnej

Рет қаралды 13,514

Күн бұрын

Doceń naszą pracę i postaw nam kawę! buycoffee.to/podcasthistorykow
Pojęcie mesjasza - czyli „Pomazańca” - w tradycji greckiej odpowiadające tytułowi Chrystus, kojarzy nam się jednoznacznie z czasami Jezusa i jego postacią. Tymczasem jego geneza jest dużo starsza, a swoimi korzeniami sięga bliskowschodniej tradycji monarchicznej. W Biblii hebrajskiej zasadniczo to król jako następca Dawida pełnił funkcję „pomazańca Jahwe” i jego sługi. Jednak pierwszym w historii biblijnym mesjaszem-wyzwolicielem nie był wcale jakiś władca Królestwa Izraela lub Judy ale „obcy”, perski król Cyrus II Wielki, twórca Imperium Perskiego. Czym zasłużył sobie na miano mesjasza Jahwe w tradycji biblijnej (i wybrańca babilońskiego Marduka w źródłach pozabiblijnych)?
00:00 Wstęp
00:41 Co oznacza termin "mesjasz" w Starym Testamencie?
08:40 Czy mesjasz musiał pochodzić z rodu Dawida?
11:16 Mesjasz który nadejdzie i wyzwoli Izrael
14:26 Cyrus II jako mesjasz
19:10 Kwestia datacji Deutero-Izajasza
22:13 Jakim władcą był Cyrus II?
31:26 Czy biblijny obraz niewoli babilońskiej odpowiada rzeczywistości?
40:25 Edykt i Cylinder Cyrusa
49:33 Podsumowanie i zakończenie
Autorzy Podcastu:
Sławomir Poloczek, historyk starożytności (doktorat na Wydziale Historii UW), specjalizujący się w badaniach nad dziejami religii hebrajskiej, wczesnym chrześcijaństwem i relacjami obu wobec "pogańskich" kultur ościennych. Publikacje naukowe: uw.academia.edu/S%C5%82awomir...
Piotr Łapiński, historyk niepraktykujący, pasjonat historii i dobrych opowieści.
Podstawowa bibliografia (wybór):
H. Langkamer, „Edykt Cyrusa w Ezd 1 w świetle tekstów biblijnych i pozabiblijnych a myśl teologiczna”, Roczniki Teologiczno-Kanoniczne 18/1 (1971), s. 21-32
A.T.E. Olmstead, Dzieje Imperium Perskiego, tłum. K. Wolicki, Warszawa 1974
Z. Małecki, „Król perski Cyrus Wielki i jego rola w historii Izraela”, Saeculum Christianum 4/1 (1997), s. 189-197
B. Składanek, Historia Persji, t. 1, Od czasów najdawniejszych do najazdu Arabów, Warszawa 1999
M. Liverani, Nie tylko Biblia. Historia starożytnego Izraela, tłum. J. Puchalski, Warszawa 2010, zwł. s. 242-302
E. Lipiński, „Ideologia królewska na starożytnym Bliskim Wschodzie”, (w:) E. Lipiński, Studia z dziejów i kultury starożytnego Bliskiego Wschodu, Kraków 2013, s. 198-281, zwł. s. 267-268
Ł. Niesiołowski-Spanò, K. Stebnicka, Historia Żydów w starożytności. Od Mojżesza do Mahometa, Warszawa 2020, zwł. s. 189-232
L. LLewellyn-Jones, Persowie. Epoka Wielkich Królów, tłum. N. Radomski, Poznań 2023, zwł. s. 64-103
Ł. Niesiołowski-Spanò, S. Poloczek, K. Ziemba, „Wpływy Bliskiego Wschodu i Hellady na Biblię hebrajską - perspektywa historyczna”, Rocznik Teologiczny 65/2 (2023), s. 199-247
R.J. van der Spek, „Did Cyrus the Great introduce a new policy towards subdued nations?”, Persica 10 (1982), s. 278-283
A. Kuhrt, "The Cyrus Cylinder and Achaemenid Imperial Policy" Journal for the Study of the Old Testament 25 (1983), s. 83-97
G. Gnoli, The Idea of Iran. An Essay on its Origin, Roma 1989
H. Schaudig, Die Inschriften Nabonids von Babylon und Kyros' des Großen, samt den in ihrem Umfeld entstandenen Tendenzschriften. Textausgabe und Grammatik, Münster 2001
P. Briant, From Cyrus to Alexander. A History of the Persian Empire, transl. P.T. Daniels, Winona Lake IN 2002
L.S. Fried, „Cyrus the Messiah? The Historical Background to Isaiah 45:1”, Harvard Theological Review 95/4 (2002), s. 373-393
The Context of Scripture. Monumental Inscriptions from the Biblical World, W.H. Hallo, K.L. Younger (red.), transl. M. Cogan, Leiden 2003
L.L. Grabbe, A History of the Jews and Judaism in the Second Temple Period, vol. 1, Yehud. A History of the Persian Province of Judah, London-New York 2004
Th.L. Thomposn, The Messiah Myth. The Near Eastern Roots of Jesus and David, New York 2005
Judah and the Judeans in the Persian Period, O. Lipschitz (red.), Winona Lake IN 2006
Ch. D. Isbell, „From Yahwism to Judaism”, Bible and Interpretation 2008
A. Kuhrt, The Persian Empire. A Corpus of sources from the Achaemenid Period, London-Abington-New York 2008
F. Finkel, The Cyrus Cylinder. The Great Persian Edict from Babylon, London 2013
R.J. van der Speck, „Cyrus the Great, Exiles and Foreign Gods. A Comparison of Assyrian and Persian Policies on Subject Nations”, (w:) Extraction and Control. Studies in Honor of Matthew W. Stolper, M. Kozuh, W.F.M. Henkelman, Ch.E. Jones (red.), Chicago IL 2014, s. 233-264
Grafika na miniaturze: Author: DiegoColle, creativecommons.org/licenses/...
Persja, Imperium Perskie, Cyrus Wielki, Iran, Mezopotamia, Babilon, Nabuchodonozor II, Nabonid, Jerozolima, Judea, Yehud, Izrael, Biblia, Biblia hebrajska, Stary Testament, biblistyka, archeologia, Bliski Wschód, starożytny Bliski Wschód, Księga Izajasza, prorok, mesjasz, Chrystus, Pomazaniec, namaszczenie, mesjanizm, Jahwe, Marduk, propaganda królewska, ideologia monarchiczna, Dawid, Cylinder Cyrusa, Kronika Nabonida, akadyjski, aramejski

Пікірлер: 88

@michaelkoch1983 Ай бұрын

Dziękuję bardzo, wspaniale że są takie filmy w internecie 😊

@ewa5488 Ай бұрын

BARDZO DZIĘKUJE za wspaniały przekaz. SUPER ❤

@albertofernandez2490 Ай бұрын

komentarz dla zasięgów =]

@IiNICKSiI Ай бұрын

Dziękuję.

@ZdzichaJedziesz Ай бұрын

Sedecjasz i Krezus mnie zastanowił. W sumie taka biblijna / historiozoficzna przestroga, że czasem kiedy chce sie więcej można stracić wszystko 🤔

@podcasthistorykow Ай бұрын

Z jednej strony tak, z drugiej ci którzy ryzykują, ale odnoszą sukces są pamiętani jeszcze dłużej. No ale z trzeciej, liczba osób która zaryzykowała i poniosła porażkę jest pewnie dużo większa niż tych z sukcesami. Pozostaje chyba tylko stoickie amor fati i brać i te sukcesy i porażki tak samo :) PŁ

@DonVitoz88 Ай бұрын

Pozdrawiam

@Anna-bv1om Ай бұрын

Bardzo dziękuję za świetny odcinek, tylko trochę wolniej tekst źródłowe jak np psalmy, cytaty z Biblii etc. Pozdrawiam :-)

@podcasthistorykow Ай бұрын

Dziękuję, będziemy zwracać na to uwagę :) SP

@krzysiek1234567890gu Ай бұрын

Czy spotkaliście sie z teorią, że Cyrus II Wielki jest historycznym protoplastą Krakusa, a legenda o smoku wawelskim pochodzi od podbicia Babilonu przez Cyrusa? Co o tym sądzicie? Pisał o tym Piotr Makuch w swojej pracy doktorskiej (proszę się nie zrażać do niej po smamym tytule, bo obiecuje więcej niż daje, to taki trochę "clickbait")

@jaropedro2526 Ай бұрын

Fajnie czytane

@ZdzichaJedziesz Ай бұрын

Wydaje mi się że syn Cyrusa: Dariusz też został w Biblii nazwany Mesjaszem.

@podcasthistorykow Ай бұрын

W Biblii hebrajskiej mamy w zasadzie dwóch Dariuszów, legendarnego Dariusza Meda (którego nie da się utożsamić z konkretną postacią historyczną) w Księdze Daniela (Dn 5-6), który w Dn 6,25-26 jest przedstawiony w zasadzie jako oddający cześć bóstwu Izraela i nakazujący jego kult poddanym ludom, oraz historyczny Dariusz I Wielki w Księdze Ezdrasza 6,1n, który miał odnaleźć kopię edyktu Cyrusa i potwierdzić poparcie dla odbudowy świątyni. Chociaż żaden z nich nie został nazwany "mesjaszem" explicite, to ich biblijny wizerunek w obu przypadkach jest zdecydowanie pozytywny. O ile Dariusz Med może być kreacją autorów biblijnych, o tyle Dariusz Wielki nie, ale - jak sam się przedstawia - był synem Wisztaspy / Hystaspesa, nie Cyrusa. Co ciekawe, sporo rzeczy wskazuje, że mógł być pierwszym realnym Achemenidą na tronie i uzurpatorem. O tym planujemy zresztą zrobić osobny odcinek ;) SP

@ZdzichaJedziesz Ай бұрын

@@podcasthistorykowDziękuję za wyjaśnienie

@tamik7168 Ай бұрын

Synami Cyrusa byli Bardija i Kambyzes, a nie Dariusz.

@August_Aurelian 19 күн бұрын

Dariusz Wielki nie był synem Cyrusa. Nie byli nawet jakoś mocno spokrewnieni.

@mariuszzet4835 Ай бұрын

Ale bardzo proszę wolniej, wolniej, wolniej. Miejscami ktoś tu bardzo szybko pędzi werbalnie. Tematy są głębokie, wartościowe, zasługują na to żeby mieć ułamek sekundy na trawienie, przemyślenie i przyswajanie. Po co ten pośpiech ? Pozdrawiam serdecznie.

@DonVitoz88 Ай бұрын

Polecam wejść w ustawienia i zmniejszyć szybkość na 0,75. Poważnie. Nie dziękuj.

@mariuszzet4835 Ай бұрын

@@DonVitoz88 Ale dlaczego mam to zrobić. Na innych kanałach tego typu nie muszę tego robić. Odpowiadasz choć to nie było do ciebie i jeszcze schlebiasz sam sobie. Miałbym dziękować za niedojrzałość i arogancję ?

@DonVitoz88 Ай бұрын

@@mariuszzet4835Tak.Tysiące ludzi jakoś nie widzą problemu, tylko Szanowny Pan. Dostałeś radę, więc zamiast mnie atakować sam rozwiąż swój problem, że nie nadążasz.

@Anna-bv1om Ай бұрын

Zgadzam się I też bardzo proszę trochę wolniej, szczególnie psalmy, cytaty z ksiąg etc

@podcasthistorykow Ай бұрын

Dziękuję za zwrócenie uwagi, będziemy zważać, by miejscami nie było zbyt szybko. SP

@krzysiek1234567890gu Ай бұрын

To Cyrus był takim starożytnym Franciszkiem Józefem

@Kfynio Ай бұрын

❤

@remigiuszchorazyczewski7262 22 күн бұрын

POZDROWIENIA Z LEGNICY

@PKowalski2009 Ай бұрын

Boney M. - kłania się :) Że tak dla zasięgów pokomentuję :)

@okon7464 Ай бұрын

Ostatnio było dużo filmów o bardzo wczesnym chrześcijaństwie i jego relacjach z Rzymianami (II-III w. n.e.). Teraz się pojawił materiał o czasach dużo wcześniejszych czasach (bardzo mnie to cieszy). A czy planują Panowie zrobienia odcinka o trochę późniejszym okresie (IV-V w. n.e.) i rozwijania się chrześcijaństwa, zawansowane podziały, pierwsze sobory, częstsze oskarżenia o herezję, no i oczywiście reakcja Rzymian na to wszystko i na "rozpanoszenie się" chrześcijan? Naprawdę bardzo ciekawy temat, wokół którego narosło wiele mitów, chyba niemniej niż o I wieku n.e. (w kontekście chrześcijaństwa).

@podcasthistorykow Ай бұрын

Tak, w dłuższej perspektywie mamy zamiar zająć się i okresem późnego antyku oraz tematyką związaną z rozwojem chrześcijaństwa w tej epoce. SP

@okon7464 Ай бұрын

@@podcasthistorykow Super, bardzo się cieszę, pozostaje jedynie czekać. Tak jeszcze tylko dodam, że prosiłbym o rozważeniu o wspomnieniu gnostycyzmu, manicheizmu i innych synkretyzmów chrześcijaństwa z innymi religiami oraz oczywiście o reakcji tych pierwszych, bo pewnie były one częste i nie oszczędne.

@podcasthistorykow Ай бұрын

@@okon7464 o gnostycyzmie, manicheizmie i podobnych nurtach obowiązkowo musi się coś pojawić :) SP

@podcasthistorykow Ай бұрын

Tylko niestety doba nie jest z gumy i czasami bardziej ambitne tematy będą potrzebować więcej czasu ;) PŁ

@arkadiuszkoszewski8380 Ай бұрын

Czy to moźliwe że tekst Deuteroizajasza nie tyle jest inspirowana propagandą perską co jest dosłownie elementem tej propagandy?

@podcasthistorykow Ай бұрын

Część badaczy rzeczywiście tak uważa, widząc nawet w autorze Deutero-Izajasza kogoś z otoczenia Cyrusa (np. J. Blenkinsopp, "Second Isaiah-Prophet of Universalism", JSOT 41/1988, s. 83-103). Kontrpropozycja jest taka, że celem autora było ułatwienie przyjęcia przez Hebrajczyków rządów obcego władcy, a sam autor osobiście uznał Cyrusa za Pomazańca JHWH i prawowitego władcę Judy/Jehud i był co do tego przekonany (por. np. L.S. Fried, "Cyrus the Messiah? The Historical Background to Isaiah 45:1", HTR 95.4/2002, s. 373-393). SP

@DonVitoz88 Ай бұрын

W tym odcinku jest pełno pomysłów na imię dla psa.

@nikolnikol6460 Ай бұрын

Aha ! Szczegolnie jahwus .........

@DonVitoz88 Ай бұрын

Miałem na myśli bardziej te z literą R

@shiso7871 22 күн бұрын

Np. Deutero-Izajasz?

@cezarydanielewicz3812 Ай бұрын

bay kofi

@andrzejlasek7927 Ай бұрын

cyrus nie był mesjaszem, lecz jego odwzorowaniem ...poniekąd. bo z prawdziwym to on nie miał nic wspólnego.

@PKowalski2009 Ай бұрын

Ja nie wiem, czy mam tłumaczyć -- idzie o to, że upatrywano takich nadziei/wizji/traktowano. Nie, że był. Swoją drogą, czy aby każdy bierzmowany nie jest mesjaszem? Tak głośno myślę...

@andrzejlasek7927 Ай бұрын

@@PKowalski2009 nie jest

@ukwial Ай бұрын

Padło w wykładzie. Słowo mesjasz nie jest zarezerwowane do jednej osoby. W ST jest używane do wielu osób i nie przez odwzorowanie, ale każda osoba tak nazwana była mesjaszem, tak jak Cyrus. Inna ciekawostka, że słowo mesjasz w odniesieniu do tego jedynego, najważniejszego, w ogóle nie pada w ST. Dopiero ten koncept jest rozwinięty w tradycji ustnej żydowskiej (talmudzie).

@andrzejlasek7927 Ай бұрын

@@ukwial jest i tyczy jednego. reszta jest bez znaczenia... albo ,jak kto chce to dla niego ma. chociaż pusto.

@ukwial Ай бұрын

@@andrzejlasek7927 Czyli jak Bóg sobie różne osoby w ST nazywa mesjaszami, to bez znaczenia. No to nieźle

@marekl4366 7 күн бұрын

Czasem współczuję tym wykładowcom którzy komplet nie mają wiary i odrzucają natchnienie Słowa Bożego. 1. Jaki to jest argument że Żydzi nie chcieli wracać do swojego kraju, bo kilka rodzin mogło się tam dobrze urządzić? Przecież sam Daniel był na dworze królewskim a wyczekiwał konca niewoli zgłębiając Księgę Jeremiasza szukając i obljczajac czy już minęło 70lat. O trzech młodzieńcach w piecu rozpalonym to już nie pamiętamy? Rzeczywiście musiało im być wyjątkowo dobrze. Tak może tylko myśleć człowiek który komplet nie wie czym była Erec Izrael (Ziemia Święta) dla Żydów, czy sama Świątynia która była wg. tradycji jako jedna z 7 rzeczy zaplanowanych zaplanowanych przez Boga przed założeniem świata. 2. Cóż z tego że przybierano obce imiona na emigracji? Od zawsze do dziś Żydzi tak robią, zrobił to Szaul zwany wśród pogan Pawłem, był Johanan zwany na emigracji Markiem, była Hadassa zwana w Babilonie Esterą. Jaki to jest argument że Żydzi tak polubili niewolę? 3. Mówienie że jeden z autorów ,,podszywal" się pod Księgę Izajasza, z automatu mówimy że autor ten był wątpliwej moralności, więc zatem Pisma będą takie same. Ale Sw. Pawel pisze że ,,Wszystkie Pisma są przez Boga natchnione". Więc zastanawiam się w jakim celu można użyć w ogóle takiego wyrażenia? Są teolodzy którzy optują że jednak całą księgę napisał Izajasz. A jeśli byłyby te pseudo intelektualne dywagacje wasze prawdziwe że więcej autorów pisało, to w ówczesnej tradycji było to uhonorowaniem wielkiego autora a nie podszywaniem się pod niego. 4. Namaszczony ,,Maszijach" to pojęcie stricte żydowskie, w żadnym innym kręgu kulturowym nie było tego terminu. Tak również Cyrusa nazwano, bo był wybawicielem Izraela. Namaszczeni byli kapłani z linii Arona, namaszczeni byli królowie, ale to w żaden sposób nie ewoulowało czy się zmieniało. Świat się zmieniał, ale nie Żydzi i ich tradycje. Nie jestem w stanie tych wszystkich bzdur pisemnie sprostować które tu zostały powiedziane. Zrobią wrażenie tylko na osobach pobieżnie znających Pismo Sw.

@grzegorzmichaowski3089 Ай бұрын

Mandrosc tych ludzi pochodzila od Boga dzis mandrosc pochodzi od Zla i zmierzamy do zamknięcia rodzaju ludzkiego

@maciejw73 Ай бұрын

Marduk to Jahwe

@krzysztofszostak4338 Ай бұрын

A co jeśli wszyscy Ci myśliciele, czy "prorocy" ale to nie ważne jakiej religii to każdy z nich był Mesjaszem? Budda, Jezus z Nazaretu, Muhammad, Mojżesz i inni? Może jak chodzi o bycie Mesjaszem to Mesjasz to jest po prostu taka bardzo mądra persona ,głosząca różne rzeczy które mają na celu nakierować ludzką moralność w danym celu. Jednak nie bez powodu akurat Ci dani ludzie zostali zapisali się głośnym echem na kratach historii. A nie powiem, że wiele ludzi w ich czasach mogło być mądrymi z różnymi prawidłami życiowymi, ale sie, że tak to ujmę "nie wybili" na popularności. Jeśli tak, to każdy może zostać lub jest takim Mesjaszem czy to dla samego siebie czy innych.

@podcasthistorykow Ай бұрын

Idea "mesjanizmu" występowała w co najmniej kilku systemach religijnych (choć, oczywiście, wyrażała się w innych pojęciach) i rzeczywiście, musiała być miejscami mocno związana z konkretnymi jednostkami. Myślę, że kiedyś zrobimy szerszy materiał na ten temat, taką perspektywę porównawczą. SP

@tamik7168 Ай бұрын

À propos, ukraińcy twierdzą, że Jezus był ukraińcem (podobnie jak apostołowie) i nazywał się Ipanienko, bo przecież śpiewa sìę: "pójdźmy wszyscy do stajenki do Jezusa Ipanienki ".

@sebastianlewandowski4304 Ай бұрын

Ciekawa interpretacja

@tamik7168 Ай бұрын

@@sebastianlewandowski4304Nie moja, ukraińska. Proponuję zapoznać się z twierdzeniami wybitnego ukraińca Rotysława Nowożeńca.

@bobruch Ай бұрын

Równie dobrze ktoś z Ukrainy może poczytać Bieszka i stwierdzić, że to polska interpretacja historii. Jednym słowem bullshit😂

@tamik7168 Ай бұрын

@@bobruch Nie wiem. Ukraina i ukraincy nie są dla mnie żadnym punktem odniesienia. Albo są nimi na tyle ile są nimi mieszkańcy Wysp Triobrianda (ten sam poziom cywilizacyjny ). Odnotowuję jedynie, że twierdzą iż Jezus był ukraińcem i on oraz spostołowie pochodzili z Galicji, a ostatnie słowa na krzyżu Chrystus wymówił po ukraińsku. To w nawiązaniu do postaci Jezusa Chrystusa wspomnianej na początku tego wykładu.

@DonVitoz88 Ай бұрын

@@tamik7168Jeżeli troling, to w pewnych kręgach nawet uchodzący za zabawny. Jak na poważnie, to właśnie piję z profesorem nauk wszelakich Iwanem Jebiewdenko i zdementował twoje rewelacje.