Pravo na sutra: "Ovako priča počinje - raseljeni..."

Kako su i zašto nekadašnji albanski emigranti dobijali srpske kuće na Kosovu i Metohiji za vreme SFRJ? Šta su doživljavali Srbi u tom periodu? Kako su počeli pritisci i raseljavanje Srba iz južne srpske Pokrajine najbolje znaju oni koji su sve to doživeli u perodu komunizma.
Njihovo svedočenje vraća u period pritiska i nasilja od Albancakoji su se neprekidno doseljavali na područje Kosova i Metohije. U tom periodu je Socijalistčka Federativna Republika Jugoslavija važila za uglednu i ekonomski snažnu državu.
Raseljavanje srpskog stanovništva sa Kosmeta se odvijalo i pre pedesetih godina. Pedesetih, šezdesetih, sedamdesetih i osamdesetih godina za albanske emigrante tadašnja jugoslovenska vlast nije gradila nove kuće već je ih je direktno useljavala u srpske kuće. Predstavnici Udbe su saopštavali srpskim domaćinima da država hoće da otkupi njihovu kuću. Zatečeni i bespomoćni trpeli su i fizičke napade albanskog stanovništva. Tako su u kratkom roku morali da se iseljavaju. Tako je prošla porodica Uzelac iz okoline Podujeva, i mnogi drugi kaže, Ljubomir Uzelac. To je, tvrdi, bio državni projekat. Uspeli smo da dođemo do kupoprodajnog ugovora koji je sklopljen 1965. godine između opštine Podujevo i porodice Bubalo. U njihovu kuću u Donjoj Dubnici se tada doselila porodica Rustema i Nezmije Đoni iz Tropoje.
Osamdesetprve godine Nezmija Đoni je tukla srpsku decu i zabranjivala im da prolaze ulicom, i još tada su govorili o Velikoj Albaniji, seća se Radosava Vukmirović. Veliko imanje koje je sa suprugom Radosavom i sedmoro dece imala stalno je bilo na udaru. Decu je morala da ispraća i dočekuje iz škole, jer nisu bila bezbedna. Suprug Radosav Vukmirović je u to vreme stalno vođen na "informativne razgovore“, koji su trajali i danju i noću. Trpeo je i izmišljen sudski proces, a kada su mu zapretili da će mu ubiti jednog od dvojice sinova, morao je da napusti Podujevo i pristane da proda kuću i imanje od sedam hektara. Nastavili su da mu prete i posle preseljenja u Šumadiju.
Ružica Sudimac Marković kaže da nikada nije bilo lako živeti na Kosovu i Metohiji. Pamti kako su iz sreza Lapskog, iako su tada Srbi bili većinsko stanovništvo, morali da odu u Prištinu, pa i iz nje 1999. godine. Svedoči da je tada u kadi udavljena srpkinja u Prištini.
Od tragedije koju su doživeli 1986. godine u centru Prištine, kada joj je Albanac automobilom ubio jedanaestogodišnjeg bratanca Mladena Sudimca, nikada se nisu oporavili. Ime počinioca se zna, ali nikada nije odgovarao.
U Kuršumliji i drugim mestima širom zemlje žive raseljeni Srbi sa Kosova i Metohije. U Narodnom muzeju Toplice kažu da u Srbiji nikada nije organizovan naučni skup zbog decenijskog iseljavanja Srba iz kolevke Srbije.
Autor emisije Svetlana Vukmirović
Snimatelji Goran Koprivica, Marko Kovačević
Tonski snimatelj Miroslav Radišić
Montaža Vesna Grba
Realizacija Vesna Novaković
Copyright:

Zabranjeno svako kopiranje video i/ili audio snimaka i postavljanje na druge kanale!