Рет қаралды 2,501
#құдалық
Қазақ қызына жасауды қалай дайындаған?
Қазақ халқы ежелден-ақ қыз баланы «қонақ» деп атап, төрден орын беріп, «жат жұрттық» деп туған ұясынан қанат қағатын қызын өзге жұртта абыройлы келін, инабатты жар болуға кішкентайынан баулыған. Ал қыз бала қайын жұртқа барғанда жүзі жарқын болсын деген оймен қыз жасауын барынша сән-салтанатпен жасаған. Көшпелі кезеңде қыз жасауы мал-мүлікпен бағаланса, қазіргі заманда тұрмыстық техникамен, бөлме жабдықтарымен беріліп жатады. Ғасырлар бойы жалғасқан бұл дәстүрдің ерекшелігі неде? «Дәстүрдің озығы бар, тозығы бар» демекші, бұл салт өзгеріске ұшырады ма?
«Бай мен бай құда болса арасында арба жүреді, кедеймен кедей құда болса арасында дорба жүреді» деген сөзді ұстанған қазақ халқы қыз жасауын да өз шама-шарқына қарай дайындаған. Бір сөзбен айтқанда, әркім өз көрпесіне қарай көсілген. Төлеген Жібегіне құда түскенде де, оның қыз жасауы малмен есептелгенін жырдың өзі айғақтайды. Яғни, сол заманда бір табын сиыр, бір отар қой, бір үйір жылқы сынды мыңғырған қалың мал қыздың жасауы есебінде беріле берген. Қазір бәрі басқаша. Жасау орнына тұрмыстық техника, үй сыйланып жүр. Тіпті, байлар арасында арба тұрмақ, автокөліктердің түр-түрі беріліп жатқаны да ешкімге жасырын емес.
Ал ежелде қыз жасауын арнайы үй тіктіріп, сәнін жарастыра келе, сол заманның бай-манаптары оның артынан алтын жамбы мен күмісті жіберген. Тұрмысы төмен саналған отбасының өзі қырық жылқы апарған. Қазақтың құлагер ақыны Ілияс Жансүгіров те бір өлеңінде: «Қыз туса, қырық жылқы деп қуанған елміз» деп екен. Мұның бәрінің түбінде өзге жұртта өз қызының абыройлы болып жүргенін қалаған ізгі ниет жатыр.