SARKOFAGI rodu Opalińskich - bezcenny STAROPOLSKI zabytek, o którym NIE MIAŁEŚ pojęcia

[@f.v.mercury1967]

Jak niedziela to i odcinek encyklopedia staropolskiej! Nie ma jak zacząć dzień właśnie od tego.

[@buka_cie_szuka]

Dokładnie. I ☕ do tego

[@Turefu2]

Amen!

[@ranger-yg8nw]

❤​@@Turefu2

[@oskarsuper1]

Od kiedy odkryłem twój kanał, pochłaniam każdy twoj materiał na biezaco. Zdecydowanie twój kanał jest moim ulubionym w topce znajduje sie kilka innych historycznych ale jadnak twój odbiera sie najprzyjemniej z racji ze twoje materiały nie trwają godziny i nie muszę szukać czasu na ich odsłuchanie. Panie Darku oby tak dalej.

[@DarekRybacki]

Bardzo dziękuję :)

[@eutanazyxsiazepowazki6083]

Świetny materiał. To niesamowite, że Twoje filmiki - montaż, klimat, podklad muzyczny- są robione bardziej profesjonalnie niż niektóre programy historyczno-podróżnicze emitowane w TV.

[@DarekRybacki]

Dziękuję, nie mam telewizora, więc ciężko mi to ocenić :)

[@bemishcactus]

​@@DarekRybacki kup TV i oglądaj tam swoje filmy, bo telewizji nie warto dokupywać xD

[@UlanyUlan102]

Arcyciekawy materiał (; Lubię takie tematy. Bóg Ci zapłać Darku.

[@milommilom7498]

Kolejna ciekawa gawęda. Dziękuję i staropolskie Bóg zapłać

[@DarekRybacki]

Pozdrawiam!

[@krzysiekstaniak]

Czołem 😊 pozdrawiam wszystkich Polaków 👍

[@damakameliowa5712]

Bardzo ciekawe.Dziękuję i pozdrawiam.

[@romanzajac8586]

Za dzieciaka czekałem na nowy odcinek Sensacji XX wieku p.Wołoszańskiego.Teraz mając już znaczniejszy PESEL czekam na E.S. Dziękuje za twoją pracę.

[@DarekRybacki]

Wielkie dzięki :) Pozdrawiam!

[@ewapazinska2935]

Dzień dobry 😀 kawałek polskiej historii. Szacunek dla pracy wszystkich osób zaangażowanych w odmawianie tych sarkofagów. Oraz wielkie podziękowania dla twórcy filmu - potrafisz zaciekawić i przykuć uwagę odbiorcy 😊

[@DarekRybacki]

Bardzo dziękuję i zachęcam do odwiedzenia Sierakowa :)

[@neenaszostak4216]

Super odcinki o Opalińskich, bardzo dziękuję! Cudownie się pana słucha. Nareszcie wiem, gdzie się znajdują sarkofagi Sieniawskich ze zniszczonego zamku w Brzeżanach👍 Portrety trumienne to rzecz arcyciekawa!

[@witoldwisniewski9750]

Jak zawsze zacne! Temat sam w sobie niezwykle ciekawy, a realizacja przednia!

[@witoldwisniewski9750]

Wspaniale, ze byla w tymm czasie firma produkujaca wideo i Pan Tadeusz Andrzejewski, ktory nagral te historyczne momenty. Absolutnie niezwykle!

[@agnieszka4161]

Piękny odcinek! W ten sposób tworzy się lista miejsc do odwiedzenia w Polsce!

[@DarekRybacki]

Sieraków i okolice powinny być na tej liście wysoko. Oprócz wymienionych w filmie lokacji, będąc w okolicy warto podjechać także do Słopanowa (piękny drewniany kościół) czy Międzyrzecza (muzeum z kolekcją portretów trumiennych). Do tego oczywiście Poznań z Muzeum Archidiecezjalnym w budynku dawnej Akademii Lubrańskiego i Muzeum Narodowym z kolekcją sztuki XVI-XVIII wieku. Jest co oglądać!

[@agnieszka4161]

@@DarekRybacki Super! Dziękuję! Zafascynował mnie też castrum doloris 🙂

[@krzysztofkosaka9310]

@@DarekRybacki Gratuluję bardzo dobrego programu. Panie Dariuszu do tych miejsc które powinno sie odwiedzić proponuję dopisać zamek w Pieskowej Skale. Tam udostępnione do zwiedzania są wspomniane sakofagi rodziny Sieniawskich. Są one częścią wystawy traktującej o kulturze staropolskiej. Wystawa świetnie wpisuje się w tematykę kanału. Oprócz sarkofagów zobaczyć można również portrety trumienne, choć nie jet ich dużo. Ale rodzynkiem wystawy jest galeria kodńska rodu Sapiechów.

[@marvju209]

15:59 I jak ważna była dla ówczesnych ludzi przynależność do rodziny. Nie było jeszcze naszej koncepcji indywidualizmu i spełnienia w życiu poprzez znalezienie własnej drogi

[@DarekRybacki]

Dokładnie tak: w czasach ciągłego zagrożenia i niedoboru życie we wspólnotach było sprawą kluczową w każdym stanie. Stąd większa zgoda i poszanowanie twardych zasad życia w takich wspólnotach, których dzisiaj nie jesteśmy w stanie pojąć.

[@adamtutaj1220]

Bardzo dziękuję Sarkofag to bardziej etui na trumnę niż sama trumna jako taka. Duże wrażenie zrobiła na mnie woda wewnątrz. Po tylu latach ciągle szczelne na tyle by się woda utrzymała. Jak koryto albo łódź

[@DarekRybacki]

Prawda, ale uznaliśmy, że użyjemy określenia "trumna", aby ułatwić zrozumienie szerokiej grupie odbiorców. Woda zaczęła dostawać się do krypty w latach 30 XX wieku - przyczyną było zniszczenie oryginalnych nowożytnych systemów odprowadzania wody podczas jednego z remontów.

[@arkadiuszwachowski3055]

Dzięki za program pozdrawiam serdecznie😊😊😊

[@ElBobo87]

Aż człowiek żałuję że to koniec odcinka!! Mega

[@JustynaBartkowska]

Na przykładzie tych pięknych skądinąd sarkofagów widać starą prawdę, że jeśli ktoś aspiruje do bycia uznanym za bogatego, to widać po nim pełen lans, a jeśli ktoś już jest naprawdę bogaty, to nie potrzebuje próżnego blichtru, vide trumny Zamoyskich, proste, drewniane i w zasadzie spróchniałe do cna. Portret jeden.

[@wojtjankowski6816]

To raczej kwestia osobowości.

[@barbaraj3663]

Pełna profesja świetny film.Sarkofagi są przepiękne Rodu Opalińskich. Piękna mamy historie a to cieszy.Dziekuje i pozdrawiam z Anglii

[@Reebok-tw6ih]

Czekałem na odcinek 👍

[@IzaNiunia-gx2lf]

W pobliżu mojej miejscowości znajduje się dawny klasztor. W tamtejszych podziemiach pochowano mnichów i miejscowych dostojników. Część ciał mimo upływu czasu zachowała się w zaskakująco dobrym stanie.

[@DarekRybacki]

To rzeczywiście się zdarza, wszystko zależy od warunków panujących w danej krypcie i sposobu przygotowania pochówku.

[@IzaNiunia-gx2lf]

@DarekRybacki Może kiedyś poruszy Pan ten temat? Miejsce jest ciekawe chociaż mało znane.

[@Litterka]

Świetny odcinek, zwłaszcza podobało mi się dodanie fragmentów filmu dokumentalnego innego autorstwa, wzbogaciło ten doskonały materiał.

[@Hussar_1610]

Dziękuję za ten materiał. Dzięki Tobie w tym roku będziemy w Sierakowie :)

[@dariuszwierzbowski424]

Bardzo dobry program dziękuję za kawałek historii

[@jarosawsosnowka7537]

super odcinek. Kurczę ... szkoda że to wszystko tak marniało i niszczało ...

[@typowylannister]

Jest szansa na odcinek o często pomijanej części IRP Ksiestwie Kurlandii i Semigalii? Jej status itp

[@DarekRybacki]

"Chodzę" wokół Inflant od jakiegoś czasu, więc z czasem pewnie coś z tego wyjdzie :)

[@damakameliowa5712]

Też jestem zainteresowana tematem.

[@roberts1938]

Bardzo ciekawe!

[@AgnieszkaPotyra]

Dziękuję

[@poprzezwieki]

Super !

[@AdamWojciechowski1512]

Ciekawy materiał. Uwielbiam historie.

[@gracetuliszewski9033]

super❤

[@elzbietarakusz2421]

Bylam na drugim pochówku Króla Kazimierza Jagiellończyka i Królowej Elżbiety Habsburżanki

[@patryk7296]

Dzieki za odcinek 😊😊

[@tomaszd.1197]

4:47 - no jak przekazano bezzwłocznie, jak tam właśnie zwłoki były 🤭

[@DarekRybacki]

Szczątki (bo przecież nie zwłoki!) naturalnie przeniesiono z sarkofagów do tymczasowych urn. Potem wróciły do sarkofagów i dzisiaj miejscem spoczynku Opalińskim jest Mauzoleum w sierakowskim zamku :)

[@tomaszd.1197]

@@DarekRybacki Oj Panie Darku, no bo chodziło o taką grę słów tylko. Użył Pan słowa "bezzwłocznie", a mówił generalnie o zwłokach / szczątkach. I te słowa fonetycznie były do siebie zbliżone. Tylko tyle, taki suchar na śniadanie :)

[@DarekRybacki]

@@tomaszd.1197, aaa! Przepraszam, zaćmienie :) Zacny suchar!

[@PrendkiProntek]

Nie jestem osobą wierzącą, ale przez ponad 15minut odcinka byłem bardzo zniesmaczony. Podejrzewałem, że sarkofagi jako obiekty cenne kulturowo zostały odrestaurowane i wystawione muzealne, a szczątki ich właścicieli pochowane gdzie bądź. Bardzo cieszę się, że jako naród nie jesteśmy zwykłymi rabusiami grobów (kradnącymi całe groby).

[@DarekRybacki]

To złożony temat - nie na komentarz na YT. Ale w skrócie: moim zdaniem możliwe jest pogodzenie głodu wiedzy z szacunkiem dla zmarłych.

[@PrendkiProntek]

@@DarekRybacki tak, i w tym wypadku moim zdaniem zostały pogodzone. Choć długo trzymałeś w niepewności, ostatecznie okazało się że władze stanęły na wysokości zadania (mam na myśli pogrzeb z salwą i odpowiednim szacunkiem z powrotem w sarkofagach). Zdecydowanie gorzej w mojej opinii, gdy wystawia się puste sarkofagi/grobowce do podziwiania, a ich właścicieli chowa gdzie indziej - można wierzyć w co się chce, ale to jest zwyczajnie niestosowne, choć bardzo często ma miejsce.

[@brickphone404]

Nie wiem szczerze co myśleć o tej historii… Ponieważ z jednej strony mamy znalezisko wysokiej klasy historycznej jak i kulturowej. Z drugiej zaś strony , świadomość nasza (historii) nie pozwala zapomnieć o tym że majątki polskiej szlachty , były budowane ciężką pracą zwykłych chłopów. Jeśli do tego dodamy fakt ze ok 90% tamtejszej ludności byli kmieciami ( których de facto dziś większość z nas jest ich potomkami) to wychodzi nam niesmaczna sytuacja w której to potomkowie ciemiężonych , oddają hołd ludziom którzy ciemiężyli (naszych) przodków. Sytuacja jest o tyle poważna że mówimy tu o setkach lat wykorzystywania ludzi przez ciężką pracę , pobicia , gwałty , zabójstwa. W sytuacji gdzie chłop nie mógł opuścić swej wsi , gdzie odrabiał pańszczyznę, gdzie handlowano ludźmi , gdzie nie mógł nawet nazwać siebie samego Polakiem.

[@DarekRybacki]

Wybacz, ale powielasz modne ostatnio stereotypy. Rzadko to robię, bo to wołanie na puszczy, ale: 1. Genetycznie nasi przodkowie to totalny miks przeróżnych klas społecznych i narodowości. Mówienie, że naszymi przodkami są bezpośrednio chłopi żyjący w XVI-XVIII wieku to szalone uproszczenie - pomyśl o tym logicznie, przecież to niemożliwe. 2. Kulturowo nasza spuścizna w zdecydowanej przewadze pochodzi ze spuścizny szlacheckiej. Gdybyś przeniósł się w czasie, to sto razy szybciej dogadałbyś się ze szlachcicem niż chłopem. 3. Nie 90, a ok. 70% i nie kmieciami, a sołtysami, kmieciami, zagrodnikami, chałupnikami i ludźmi wolnymi - chłopi (jak i szlachta) nie byli jednorodną grupą, co jest szalenie istotne w kontekście ich badania. 4. I rozwijając: miażdżąca większość szlachty (pod koniec XVIII wieku nawet 80%) to tzw. szlachta zagrodowa, która nie zarządzała chłopami, tylko sama zajmowała się gospodarką, ew. najmowała pomocników doraźnie. 5. Pobicia/gwałty/zabójstwa - plastyczne wyobrażenie, tylko nie ma źródeł potwierdzających jakąś szczególną masowość tych zjawisk. Wiemy np. że wyroki sądowe karzące kmiecia na śmierć były rzadkością. Dla szlachcica chłopi mieli ogromną wartość ekonomiczną, mimo zakazów byli też grupą stosunkowo mobilną i zdarzały się sytuację, kiedy zmieniali pana - nazywa się to "głosowaniem nogami". 6. Pańszczyzna: renta odrobkowa nie była jakimś szczególnie kontrowersyjnym rozwiązaniem w okresie wczesnonowożytnym, do XVIII wieku istniało zresztą zjawisko powzdawania, czyli dobrowolnego oddawania się w poddaństwo, a jedną z największych kar gromadzkich było wyświecenie ze wsi, więc pośrednio: także zwolnienie z poddaństwa. Ocenianie zjawiska z naszej perspektywy (tym bardziej: moralnej!) to błąd prezentyzmu. 7. Handlowanie ludźmi: bzdura i pojedyncze przypadki. Zdecydowana większość transakcji była handlem ziemią wraz z ludźmi, a nie samymi chłopami. Drobna różnica, ale znacząca - to tak, jakby dzisiaj uznać za handel ludźmi sprzedaż dużej korporacji innemu podmiotowi razem z pracownikami. 8. Nie nazywali się Polakami: szlachta też nie nazywała się Polakami. Pojęcie Polski i Polaka oznaczało wówczas bardziej przynależność do pewnej konstrukcji politycznej, a nie konkretnej grupy etnicznej. Przykładowo Ludwik Wejher pisał do Bohdana Chmielnickiego, że nie podda Zamościa, bo wprawdzie jest Niemcem, ale należy do narodu polskiego. Pisał to, dodajmy, świetną polszczyzną i jako stronnik królewski. Wszystkie powyższe argumenty opierają się na wieloletnich badaniach historyków, a nie bajdurzeniu publicystów piszących pod publiczkę, żeby zarobić parę groszy na chłopomańskim trendzie.

[@brickphone404]

@@DarekRybacki Cieszę się że odpowiedział Pan wyczerpująco na moje zarzuty. Pozwolę sobie teraz na sprzeciw. Moja wiedza jest całkowicie inna. Nie jestem ignorantem , potrafię zmienić swoje zdanie na dany temat ( wszak nikt z nas nie jest nieomylny) i aby mnie do tego przekonać PROSZE o wykazanie DOWODOW swojej tezy. Jeśli jest Pan gotowy , możemy wymienić sie kontaktami w celu przedstawienia swoich źródeł posiadanej przez nas obojga wiedzy. Jest bowiem ona całkowicie sprzeczna , a jak już nam wiadomo , prawda może być jedna. Mam świadomość że historia (zwłaszcza ta odlegla) jest trudna do zweryfikowania i nigdy jest ona czarna albo biała. Jednak mój i Pański komentarz jest calkowicie sprzeczny. Albo więc ja się bardzo mylę, albo Pan. Różnica jest taka że ja pozyskuje swoją wiedzę dla siebie samego , a Pan propaguje (uczy) poprzez kanał i zasięgi. I jeśli to Pan się myli to , ma to tragiczne skutki. Proponuję porównanie źródeł , wiedzy , poprzez merytoryczną rozmowę.

[@DarekRybacki]

Komentarzy podobnych do Twojego (dajmy sobie spokój z tym "Panowaniem") otrzymuje setki. Wyobrażasz sobie, że z każdym osobno wymieniam w ten sposób poglądy? Prosisz o dowody, nie ma sprawy. Znajdziesz je w pracach historyków: Andrzeja Wyczańskiego, Mateusza Wyżgi, Mariusza Markiewicza, Cezarego Kuklo, Roberta Frosta, Michała Kopczyńskiego, Piotra Guzowskiego, Urszuli Augustyniak, Anny Kamler i innych. Poglądy podobne do Twoich, poza współczesnymi publicystami (Rauszer, Janicki, Leszczyński) znajdziesz głównie wśród historyków wczesnego PRLu (Małowist, Kula, Dworzaczek i inni).

[@brickphone404]

@@DarekRybacki Nie jesteśmy na Ty... I nigdy nie będziemy. Widze natomiast ze nie jestem jedyny , który poddaje w wątpliwość zawarte w materiałach informacje. Szkoda ze nawał pracy i brak czasu nie pozwala nam sie skonfrontować. Ja jednak mam go w nadmiarze i sprawdzę osoby ww jak również ich prace , porównam ze stanem faktycznym w materiałach na kanale. Dajmy już spokój natomiast z tymi teoriami PRL i obrażaniem moich źródeł wiedzy , ponieważ osoby pomawiane to historycy , pisarze i Absolwenci Uniwersytetów. Poddam pod ich opinie tą wypowiedź i pozwolę się pojawić na kanale raz jeszcze w czasie późniejszym.

[@brickphone404]

Już teraz stwierdzam że ośmiesza się Pan swoimi tezami. Historyk Andrzej Wyczański, pierwszy z wymienionych urodził się 1924 wiec w tym roku przypada 100 rocznica urodzin gdyby żył. Większość JEGO publikacji również pochodzi ze wczesnego i późnego PRL. Więc wytykabie jednym czasów PRL-u a podawanie swoich źródeł z nomen omen PRL jest dość zabawne. W książce pt. Wieś Polskiego Odrodzenia 1969 czytamy... KATEGORIE LUDNOSCI CHŁOPSKIEJ "Trudno pisać obszernie o chłopach i gospodarstwie chłopskim w Polsce XVI wieku, skoro badania nad tym zagadnieniem są dopiero rozpoczęte" "Natomiast jak wyglądało samo gospodarstwo chłopskie, jaka była jego realna wielkość, co i w jakich ilościach produkowało, wreszcie jakie było życie ówczesnego chłopa - to zagadnienia, które dopiero ostatnio znalazły się w polu naszych zainteresowań. Nic też dziwnego, że wyniki badań są jeszcze dość fragmentaryczne, a obraz, który będziemy kreślić poniżej, w dużej mierze oparty na przypuszczeniach lub rzadkich spostrzeżeniach, nie zawsze nadających się do uogólnienia. " Zaś wyśmiewanym przez Pana Kamil Janicki nie jest "publicysta" tylko historykiem który ukończył Uniwersytet Jagielloński i ma lat 37 O czym my w ogóle tu dyskutujemy?

[@wojteksobinski6449]

Pozdrawiam

[@Blejk_Karington]

A mi się wydaje że po ceremoniach pożegnania potem takiego rozbierali do naga. Bo nie wierzę że ubrania się rozpadły w pył jak czasem można zobaczyć gdzieś w uchylonych trumnach same gnaty leżą

[@DarekRybacki]

Nie rozbierano, zmarli przyodziewani byli w odzież grobową i w ten sposób chowani. Kości w trumnach widzimy dlatego, bo ubrania ulegają naturalnemu rozkładowi - ich ewentualne ocalenie to kwestia bardzo żmudnej konserwatorskiej roboty.

[@elzbietarakusz2421]

Polecam Szczepan Ścislowicz Opowieści Łyczakowskiego Cmentarza

[@qgxd]

Doskonale przygotowany materiał. Dziekuje. Pozdrawiam.

[@Kacperworld]

A można by o coś o pogrzebie ostatniego z rodu Wiśniowieckiech . Podobno pogrzeb Michała Serwacego był najświetniejszy z XVIII w.

[@rawa5457]

👍👍👍

[@_S0LD1ER_]

Uwielbiam ten kanal karwasz twarz barabasz

[@Drozdq-7]

A może by coś o staropolskiej broni palnej coś opowiedzieli?

[@raf.b]

Co oznacza, że nie wiedzieli, gdzie to wejście pod podłogą się znajduje? Wejście było zasłonięte? Podłoga była pokryta jakąś dodatkową warstwą?

[@DarekRybacki]

Powiedziałem w materiale, że zdawano sobie sprawę z istnienia krypt, po prostu nikt nie był zainteresowany ich otwieraniem. Do dzisiaj w wielu kościołach w Polsce są krypty, których się nie bada. Powody są różne: czasem kwestie finansowe, czasem zwyczajny brak zainteresowania.

[@alexanderpodgorski5449]

Dobrze, że Opalińscy nie wstydzili się swojej tożsamości stanowej.

[@DarekRybacki]

Szlachta wstydząca się swojej tożsamości stanowej to oksymoron :) Pojazd po kulturze szlacheckiej zaczął się dopiero w oświeceniu, a dzisiaj przeżywa swój renesans.

[@r4falp]

Ktoś wie gdzie można znaleźć owy dokument o którym wspominał Darek ?

[@tataniedzwiedz4706]

.

[@robertczech6272]

Super

[@szymonmarkowski9773]

Szkoda tylko, że szczątki zmarłych po ekshumacji spoczęły w zamku, wbrew woli samych zmarłych, a nie w kościele. Czy ten katafalk z Lutomia zachował się bez przebudowy, której niestety uległa większość ołtarzy po Soborze Watykańskim II?

[@robertjedrzejczak7627]

Gdyby sarkofagow nie wydobyto i nie poddano renowacji, dzisiaj z cynowych nic by już nie zostało. Krypta ma charakter mauzoleum i jest wyświęcona więc spoczywają oni w godnych warunkach. Castrum w Lutomiu stanowi część ołtarza w formie konfesji o ile dobrze piszę, konstrukcja jest oryginalna po pracach przywrócono kolorystykę i detale. Elementem zmienionym jest rzeźba pelikana karmiącego swoje młode która została zmieniona w XIX w.

[@andree2000]

Nie jestem zwolennikiem okradania grobów bez względu czy robi to ktoś prywatnie czy jakiś urząd państwowy

[@robertjedrzejczak7627]

Ratowano sarkofagi bo ich stan jak wiać na zdjęciach był katastrofalny. Gdyby tego nie zrobiono przykłady niezwykłej sztuki konwisarskiej uległyby całkowitemu zniszczeniu.

[@slawekpaluch6521]

exstra material darku dzieki i pozdrawiam z malopolski

[@HerrSztedke-yy9js]

no kolego zajebisty material, pozdro

[@marekmarek9518]

🎉

[@romanmichalak2206]

czy to nadziak?

[@marcinkowskimariusz7787]

Panie Rybacki, program jak zawsze zacny, ale zaniedbaniu tych sarkofagów nie jest winny Hitler, Stalin ani woda ale ci którym Opalińscy setki lat temu zaufali, gdyby proboszcz chociaz raz w tygodniu, ba, raz na miesiąc dbał osobiście o powierzone budynki wszystko było by w idealnym stanie, ale jak ma o coś cudzego dbać ktoś kto nie potrafi sobie sam ugotować obiadu ani pocerować skarpet, w mojej siedzibie jest nie do pomyślenia aby latami coś leżało zalane wodą

[@DarekRybacki]

Zdecydowana większość współczesnych plebanów, z którymi miałem do czynienia podczas nagrań jest świadoma konieczności dbania o zabytkowe kościoły. Tak jest i we współczesnym Sierakowie. Natomiast istnieje niestety niewielka grupa duchownych, którzy zwyczajnie nie nadają się do zarządzania zabytkowymi kościołami. Warto jednak, aby nie przesłaniali oni większego obrazu.

[@marcinkowskimariusz7787]

@@DarekRybacki marna to pociecha, zwana musztardą po obiedzie, gdyby nie uświadomienie wąskiej grupy obywateli że Polska jest nasza a nie plebana krypta w Sierakowie była by nadal w takim stanie jak 100 lat temu, sam nigdy na swych księży katechetów nie narzekałem, ale ponieważ byli porządnymi ludźmi kierowano ich na plebanie gdzie nie było mowy o zabytkowych kościołach i jakichkolwiek kryptach, po za tym duchowni nie nadają się do zarządzania niczym i chwała Panu wieczna za te filmy

[@maciejbell2804]

dziwne ze nikt wczesniej tam nie dotarl i nie spladrowal tych katakumb koscielnych np przez tyle lat okupacji hitlerowskiej czy zaborow