Stećci u Sandžaku: Nekrepole stećaka "Ursule" i "Sugubine", Sjenica

Naš projekat se bavi stećcima u Sandžaku, ali i upoznavanjem javnosti sa onim nekropolama ili usamljenim stećcima za koje postoji konsenzus u nauci da su u pitanju stećci, ne ulazeći u to da li ih ima još, i da li se pojedine nekropole mogu smatrati nekropolama stećaka ili liče na njih, niti se bavimo istraživačkim radom u otkrivanju novih nekropola. Zato sad predstavljamo par srednjovjekovnih nekropola u opštini Sjenica, gdje ima stećaka u manjem broju, ili postoji usamljen stećak.
Za potrebe izgradnje seoske škole u selu Ursule mještani su htjeli iskoristiti kamen koji se nalazio na utrini u neposrednoj blizini škole. Tom prilikom su ispod masivnih i približno pravougaonih kamenih ploča pronašli ostatke ljudskih kostiju, ubrzo su odustali od zamisli i kamen tražili na drugom mjestu.
Tako je u narodu već poznata nekrpola, koju su zvali grčko groblje, ili mnogo češće samo greblje, proširena, jer su pored usadnika za koje su bili sigurni da su grobovi, shvatili da su i pritesane a i amorfne masivne kamene ploče takođe grobovi.
Nekropola o kojoj govorimo nalazi se na površini od 20 ari, u blizini seoske škole, i uz sami seoski put. U zapadnom dijelu nekropole nalaze se ostaci mlađeg objekta iz 16. ili 17. stoljeća, za koji se može pretpostaviti da je u pitanju crkva.
Nekropola je srednjovjekovna, čini je nekoliko redova masivnih ploča, neke su pritesane a neke potpuno amorfne, i vrlo mali broj usadnika.
Ploče su orijentisane u pravcu istok - zapad, a redovi su u pravcu sjever - jug. U samoj nekropoli par ploča je dijelom obrađeno i kako nije istraživana može se uslovno govoriti o stećcima koji su utonuli u zemlju. Nekropola nikada nije arheološki istraživana, pa se o konačnom broju i izgledu spomenika ne može govoriti, posebno imajući u vidu da je jedan dio obrađenih ploča prema svjedočenju mještana dislociran i ugrađen u druge objekte.
U sklopu nekropole, a sada dislociran i postavljen uz ogradu pored nekropole nalazi se stećak, sljemenjak, dijelom oštećen sa jedne stranog kraja. Ovaj uslovno rečeno zaravnjeni slemenjak nema postolje, duzine je oko 1,5m. Sa jedne strane ukrašen je kamenom plastikom. Motiv je polumjesec i pokraj njega na nekih 25 centimetara rozeta, krug ili zvijezda (teško se može utvrditi jer je zaraslo u lišaj), ali kako je ovaj astralni motiv na stećcima često prikazan uz rozete, to se i ovdje može pretpostaviti da je u pitanju rozeta. Još jedna rozeta ili možda krug je prikazana na ovom stećku ali je ovaj ukras prilično oštećen. Ukoliko se radi o krugu onda je mogao prikazivati sunce, tako bismo na čitavom stećku imali prikaz neba uz sva tri astralna motiva.
Nekropola se nalazi na uzvišenju koje gleda na dva zaseoka pomenutog sela, a uz sami put, kao i savremena seoska groblja u selu. Nekada je taj put bio dio glavnog tzv. „Bosna yola“, odnosno bosanskog ili zapadnog puta, koji je povezivao ovaj najzapadniji dio carstva sa ostatkom, idući ovim putem nailazi se na ostatke krupne kaldrme, koju mještani zovu kaldrmica išlo se na veliki kameni most koji je postojao u vrijeme sultana Sulejmana Kanunija, a koji je oštećen u ustanku 1875. godine, da bi krajem 70.tih godina 20. stoljeća bio konzerviran i potopljen. Dugo vremena ovo selo se nalazilo na granici bosanskog pašaluka, a kasnije i Osmanlijskog carstva i Srbije, pa se većina stanovnika u prvo vrijeme osmanske uprave bavila čuvanjem puta i mosta, a kasnije su bili graničari.
Linijom pomenute granice nalazi se još jedna nekropola iz srednjega vijeka, u selu Sugubine, preko puta savremenog muslimanskog groblja, uz sami put. U narodu se zove grčko ili latinsko groblje, a površine je skoro pola hektara.
Čine ga horizontalne kamene ploče, neke od njih su amorfne neke pritesane, i vrlo mali broj usadnika kraj ploča. Detaljno istraživanje nekropole nije sprovedeno.
Za dvije ploče, pravougaone osnove može se uslovno reći da su u pitanju stećci. Obije su ukrašene uklesanim krugom i u njemu upisanim krstom.
Na putu klisurom rijeke Vape a u ataru sela Krstac u blizini stare škole, na 12 kilometara od Sjenice nalazi se nekropola, prilično urasla koju čini dvadesetak stećaka, a koju je ubilježio Bešlagić krajem šezdesetih godina 20. vijeka. Među pomenutim stećcima nalazi se jedna krstača sa natpisom vezanim za „Nikolu“.
On takođe govori o usamljenom stećku u srednjovjekovnoj nekropoli, u blizini Sjenice, na Radišića brdu, 2 kilometra od centra grada. Stećak je u formi sanduka i na njemu je upisano ime pokojnika „Tršo Drdilov“.
Izvori:
Bešlagić, Š. 1971. Stećci, kataloško - topografski pregled, Sarajevo
Premović - Aleksić, D. 2014. Arheološka karta Novog Pazara, Tutina i Sjenice, Novi Pazar
Wencel, M. 1965. Ukrasni motivi na stećcima, Sarajevo
www.snews.rs
SNews- Sva prava zadržana/All rights reserved
Za preuzimanje ili emitovanje ovog sadržaja ili njenog dijela kontaktirajte nas na: [e-mail]