Рет қаралды 8,142
Маңғыстау жері ықылым замандардан құпия сырымен таңғалдырып, тамсантып келе жетқан тарихқа бай өлке.
«Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» мақаласы аясында «Қазақстанның киелі жерлерінің географиясы» жобасы жүзеге асырылуда. Жоба аясында республика бойынша 500 жергілікті маңызы бар қасиетті орын тізімделді. Бұл тізімге Маңғыстау облысы бойынша жергілікті маңызы бар 28 киелі нысан енгізілді. Оның 9-ы Түпқараған ауданында.
Қошқар ата. Ақшұқыр ауылында орналасқан қорым. Қорымның танымал ескерткіші - қошқар бейнесіндегі қабір үсті құрылысы. Зират Қожа Ахмет Яссауи ілімін таратушы сопылардың бірі Қошқар атаның атымен аталған. Ол Маңғыстауға Хорасаннан келген. «Қошқар» түрік халықтарында ұлылықтың, ақыл мен күштің символы ретінде саналады.
Кенті баба кесенесі. Таушық ауылынан 40 шақырым солтүстік-батыс бағытта орналасқан. Қабырғаның өрілуі де әрқилы және өңделу деңгейіне қарап құрылысқа сан алуан тастар пайдаланғанын көруге болады. Кесененің сәулеттік дизайны Хорезмдік сәулет құрылысында қолданылған құрылыс әдіс-тәсілдеріне ұқсайды. Кенті баба халықты мұсылмандыққа үйреткен, діндар, тақуа, әулие адам болған.
Мақтым баба мешіті. Форт-Шевченко қаласынан 25 шақырым шығыс бағытта Қаңға баба жерінде орналасқан. Мешіт қыпшақ-оғыз заманының керуен сарайының ғимараты кейінгі ғасырларда мешіт-медресе ретінде пайдаланылған. Мешіт бастапқы кезде күмбезді құрылыс болған. Бұл жерде имам Хусейннің ұрпақтарынан шыққан Мақтым баба бала оқытқан.
Хатам ишан кесенесі. Баянды ауылынан 15 шақырым солтүстік бағытта орналасқан қорым. Қорымдағы ең ертедегі құрылыс XVII ғасырға жатады. Хатам Қожа Ғабдолқожаұлы 1740-1824 жылдар аралығында өмір сүрген. Ол маңғыстаулық түрікмен поэзиясының классигі, шайыр ақын. Хатам ишанның өлеңдерінде Орталық Азияның тарихи белгілері бейнеленген. Қорымда Хатам ишанның михрабы әдемі етіп салынған мешіт құрылысы да сақталған. Ол Ақшұқыр аймағынан медресе ашқан білімдар адам болған.
Есмамбет әулие. Ақшұқыр ауылынан 12 шақырым солтүстік бағытта орналасқан. Қорым әр кезеңге жататын 100-ге жуық ескерткіштен тұрады. Есмамбет қорымы ел басына түнеп, қадір тұтып, қастерлейтін қиелі орын. XVIII-XIX ғасырда өмір сүрген Есмамбет - маңғыстаулық қожа, халыққа мұсылманшылықты уағыздаған әулие, батыр адам болған.
Саура сайы. Ақтау қаласынан 80 шақырым солтүстік-батыс бағытта орналасқан. Саура жерінде көлді сай, бекініс және теңіз жағажайы бар. Саура бекінісі - Арал-Каспий территориясындағы алғаш зерттелген қола дәуірінің фортификациялық объектісі. Сай түбінде сулы сазды мергель қабаттарынан аққан бұлақтардан жиналған Қаракүп көлі орналасқан. Бұл жерде бір топ су тасбақалары мекендейді.
Тамшалы сайы. Форт-Шевченко қаласынан 35 шақырым шығыс бағытта орналасқан. Тамшалыда тұщы су жартасты кемерден тамшылап, үш метр биіктіктен ағады. Аққан тамшылар құдды бір жаңбыр жауып тұрған тәрізді тырсылдайды. Тамшалы сайы жыл бойы тіршілкке толы.
Мұрын жырау кешені. Мұрын жыраудың үйі және шеберханысы мұражай ретінде сақталған. Ғимарат Форт-Шевченко қаласында. Мұрын жырау ХХ ғасыр қазақ ауыз әдебиетінің ең жарқын өкілдерінің бірі. Мұрын Сеңгірбекұлы қазақ халқының рухани асыл қазынасының бірі «Қырымның қырық батыры» жырын Сыпыра жыраудан 5 ғасыр кейін жырлап, біздің заманымызға ұластырған ұлы жыршы.
Ержан хазірет зираты. Таушық ауылынан 30 шақырым солтүстік-батыс бағытта Шақпақ-Ата қорымында жерленген. Маңғыстаудағы ХХ-ғасыр көрнекті дін өкілі. Бұқара қаласындағы «Көкілташ» медресесін тамамдаған. Ержан хазірет Төлегенұлы - Маңғыстау өңіріндегі ислам ілімін терең меңгерген және оны бала оқытуға, халықты тәрбиелеуге қалтқысыз жұмсаған рухани абыздардың бірі болған.
Маңғыстау - тарихын тасқа таңбалаған киелі мекен.