Тарихтағы тұлғалар Сұраншы батыр

[@ДанайБарамбаев]

Ұлы жүз Шапырашты Кәшке Данай

[@СанжарИзбасароа]

👍👍👍👍

[@ЖолдасЖусупов-ы3е]

Отте мыкты

[@НуржанМусылманкулов]

Суйінбай акынның ок кағары Сураншы батыр

[@ТеміржанКаримов-й2ы]

Кино тусиру керекко

[@КайраАлмабек]

Елдіктің, ерліктің гимніндей бұл жолдар жалпыадамзаттық идеалдарға барып тұрса, толғау мезгіл мен мекенге етенелеу келіп, нақты атауларға иек артатын жолдармен аяқталады: Жау тисе жапан далада, Бөрілі найза атамыз, Қарасайлап шабамыз, Қызыл қанға батамыз. Бөрілі байрақ астында Ту түсіріп, жау алған, Қазыбек, Қастек атамыз! Бөрілі байрақ көтерсе, Жоқты жонып табамыз. Бөрілі байрақ астында Ту түсіріп, жау алған Шапырашты батыр бабамыз. Мұндағы Қазыбек әйгілі «Түп-тұқияннан өзіме шейін» шығармасын жазған Қазыбек бек Тауасарұлы (1692-1766), Қастек - Жоңғар қалмақтарына қарсы соғыстардың батыры Қастек Жарылғапұлы (1702-1723). Бөрі тотемі әр замандарда, әр халықтарда болған, әлі де сақталып келе жатқан ұғым. Қасқырға табыну көне түркілерде, үйсіндерде кең таралып, жүйелі идеяға, аңызға айналған. Әлкей Марғұлан: «Распространенность изображений волка - свидетельство могущества и почитания среди древних казахских племен тотема волка. Почитание тотема волка сохранилось до наших дней у казахов племени шапырашты Большого жуза, традиционно сохраняющих некоторые обычаи древних гуннов... Культ волка на протяжении тысячелетий сопутствовал людям племени шапырашты и вполне естественно, что некоторые традиции, связанные с этим культом, сохранились до наших дней. Так, молодые женщины, желающие родить сына, едят волчьи печень и сердце. В качестве талисмана шапырашты привешивают к детской колыбели волчьи уши и лапки. У некоторых представителей племени сохранились старинные копья с волчьим знаменем. Так, по свидетельству Жамбыла, знамя с волчьей головой украшало копья шапыраштинских богатырей Суранши и Бугубая. Он пел: Ақ найзаның басына Желекті ту байладым. Еще более выразительные строки принадлежат акыну Суюнбаю: Бөрілі басы ұраным Бөрілі менің байрағым. Бөрілі байрақ көтерсе Қозып кетер қайдағым, - деп жазған. Бөрі, қасқыр тотемі әлемдік тарих ғылымында жете зерттелген, ертеден айтылып келе жатқан тақырып. Қытай жылнамаларында, Европа, Ресей ғалымдарының зерттеулерінде тарихи, филологиялық тұрғыда жан-жақты қаралған. «Қазақтың көне тарихы» кітабындағы (А.: «Жалын», 1993 ж. Дайындаған М.Қани): «Үйсін күнби Елсау би (біздің жыл санауымызға дейінгі 177-109 жылдар) үздік шыққан көсем, қажырлы қаһарман, соғыс өнеріне шебер, асқан ақыл-парасатты адам еді. Ол сан рет соғыс жарақтары мен қиын-қыстау шайқастарда ерлік көрсетті, өзінен әлдеқайда күшті жауларды жеңді. Ауыр апатқа ұшырап, азып-тозған үйсін ұлысын Іле алабындағы құтты мекен қонысқа орнықтырып, Іле өзені алабында дербес үйсін мемлекетін құруға маңызды үлес қосты. Сондықтан үйсін елінің халқы оны ардақтап, керемет киесі етіп табынды. Әкесі Нәнді би (Нонды) жау қолынан қаза тапқанда, жаңа туған Елжау би иен далада қалады. Оған құстар ет тістеп әкелсе, көк бөрі емізіп асырайды. Мұны баланың керемет киесі деп білген ғұн тәңірқұты оны асырап, ер жеткізеді», - деген түріндегі мәтіннің, мифологиялық мазмұнның көптеген нұсқалары бар. Бұл тақырыпта қазақ әдебиеттану ғылымында бірталай жұмыстар жазылды, кандидаттық диссертация қорғалған (Итеғұлова С.А. «Қазақ фольклорындағы қасқыр бейнесі»).

[@ДанайБарамбаев]

Шапырашты Кәшке Ахмад

[@падаванФреско]

Орыстарды жаман дейге келмейді екен ғой ...

[@КайратАлмабеков-г7ю]

Валиханов Ч.Ч. Собрание сочинений в пяти томах О КИРГИЗ-КАЙСАЦКОЙ БОЛЬШОЙ ОРДЕ www.eurasica.ru/articles/kazakh/Valihanov_O_kirgiz-kaysakskoy orde/ Хотя до появления русских войск в этой части степи Большая орда и считалась под покровительством России с 1824 года, но китай¬цы не переставали посылать в Заилийский край свои отряды для сбора ничтожной дани до 1840 г., в который они потерпели горестное и плачевное поражение от здешних чапраштов при урочище Тирен-Узек. Отряд состоял из трех тысяч китайцев и собирая ясак, намеревался пробраться к ташкентскому аксакалу для переговоров. Еще до сих пор китайцы не могут забыть этого поражения и с глубоким негодованием отзываются о всяком кайсаке чапраштинского поколения. Ұлы Жүз қырғыз-қайсақтары тұралы Ш.Ш. Уалихановтың, Бес томдық шығармалары жинағы classic.nlrk.kz/result/ebook_1009/index.html classic.nlrk.kz/result/ebook_1009/Pages/158.jpg www.eurasica.ru/articles/kazakh/Valihanov_O_kirgiz-kaysakskoy orde/ Шоқан Үәлихановтын, Қашқарға барғанда сол 3 (үш )мың қытай жасағының, қашып құтылған қалдықтарымен кездесiп, аңгiмелескенi тұралы жазады. Сол 1840 ж. қытайлармен болған соғыста Шапырашты әскерiн Қарасай шобересi Даулет батырдын немерелерi Саурық пен Сұраншы батырлар басқарған. 1851 жылы Сураншы батыр 300 (үш жуз) қолмен, қоқандық Құдияр мен қырғыз Орманның, Дулат-Тілеуқабыл руын шапқан, 20 (жирма) мың әскерiн, кәзiргi Алматы облысы, Жамбыл ауданы, Қопа станциясы маңында тас-талкан етiп, жеңіп құып шыққан. В1851 году Сураншы батыр с 3 сотнями, разгромил и обратил вбегство, напавших на дулатский род Дулат-Тілеукабыл, 20 тыс. войско кокандца Кудияра и киргиза Орман манапа, в районе современной станции Копа, Жамбылского района, Алматинской области.

[@КайраАлмабек]

Валиханов Ч.Ч. Собрание сочинений в пяти томах О КИРГИЗ-КАЙСАЦКОЙ БОЛЬШОЙ ОРДЕ www.eurasica.ru/articles/kazakh/Valihanov_O_kirgiz-kaysakskoy orde/ О победе Саурык батыра и Сураншы батыра, прямых потомков Карасай батыра, в битве с китайцами: «Большая орда, кочевавшая по Таласу и далее к Ташкенту, под руководством Аблай-хана двинулась на восток и после удачной и продолжительной борьбы вытеснила их(калмыков) за Малый Алатау и заняла свои давние места. И так эти места вновь заняты Большой ордой и притязания китайцев на эту землю несправедливы. Хотя до появления русских войск в этой части степи Большая орда и считалась под покровительством России с 1824 года, но китай¬цы не переставали посылать в Заилийский край свои отряды для сбора ничтожной дани до 1840 г., в который они потерпели горестное и плачевное поражение от здешних чапраштов при урочище Тирен-Узек. Отряд состоял из трех тысяч китайцев и собирая ясак, намеревался пробраться к ташкентскому аксакалу для переговоров. Еще до сих пор китайцы не могут забыть этого поражения и с глубоким негодованием отзываются о всяком кайсаке чапраштинского поколения». Ұлы Жүз қырғыз-қайсақтары тұралы Ш.Ш. Үәлихановтың, Бес томдық шығармалары жинағы classic.nlrk.kz/result/ebook_1009/index.html classic.nlrk.kz/result/ebook_1009/Pages/158.jpg www.eurasica.ru/articles/kazakh/Valihanov_O_kirgiz-kaysakskoy orde/ Шоқан Үәлихановтын, Қашқарға барғанда сол 3 (үш )мың қытай жасағының, қашып құтылған қалдықтарын іздеп, тауып, сол оқиға тұралы аңгiмелескенiн жазады. Сол 1840 ж. қытайлармен болған соғыста Шапырашты әскерiн, Қарасай батырдан тарайтын Саурық пен Сұраншы батырлар басқарған. 1851 жылы Сұраншы батыр 300 (үш жүз) қолмен, қоқандық Құдияр мен қырғыз Орман манаптың, Дулат-Тілеуқабыл руын шапқан, 20 (жирма) мың әскерiн, кәзiргi Алматы облысы, Жамбыл ауданы, Қопа станциясы маңында тас-талкан етiп, жеңіп құып шыққан. В1851 году Сураншы батыр с 3 сотнями, разгромил и обратил вбегство, напавших на дулатский род Тілеукабыл, 20 тыс. войско кокандца Кудияра и киргиза Орман манапа, в районе современной станции Копа, Жамбылского района, Алматинской области