VỀ LÀNG: Nghệ thuật khảm xà cừ

Khảm xà cừ hay cẩn xà cừ là một nghề thủ công lâu đời của Việt Nam. Chất liệu khảm xà cừ thông thường được lấy từ trai, ốc nên khảm xà cừ còn được gọi là khảm trai hay khảm ốc. Nghề này đã khá phát triển tại Việt Nam từ rất lâu rồi, vì nước ta nằm trải dài theo đường bờ biển, có nguồn nguyên liệu rất dồi dào.
Nghề khảm ở Việt Nam đã được nhắc tới trong sách sử từ thế kỷ thứ 3-5, vào thời kỳ Bắc thuộc. Theo một số tài liệu thì tổ nghề vùng hạ lưu sông Hồng là ông Ninh Hữu Hưng, một vị tướng của vua Đinh. Ông đã giúp triều đình dẹp loạn 12 sứ quân, xây dựng cố đô Hoa Lư. Sau này nhà Tiền Lê thay nhà Đinh, vua Lê Đại Hành rất trọng dụng Ninh Hữu Hưng. Một lần vua đi thuyền qua vùng đất Thiết Lâm thấy thấp thoáng có bóng ngôi miếu cổ. Nhà vua cho dừng thuyền vào thăm, thấy đây là vùng đất đẹp nhưng dân cư thưa thớt, chỉ có dăm nhà lác đác ven sông, bèn cho Ninh Hữu Hưng ở lại đất này. Từ đó, Ninh Hữu Hưng định cư tại đây rồi đem cả con cháu, họ hàng đến vùng đất mới lập thành ấp lớn. Nghề mộc chạm được ông truyền lại cho dân sở tại ngày càng phát triển.
Một giai thoại khác thì cho rằng tổ nghề vùng Hà Nội sống dưới triều Lý, có tên là Trương Công Thành. Ông là một người thông thạo văn võ và đã từng tham gia trong đội quân của Lý Thường Kiệt. Ông là ông tổ của nghề khảm xà cừ làng Chuôn Ngọ, một trong những làng nghề nổi tiếng về nghề khảm xà cừ. Sau khi dẹp giặc, bờ cõi yên bình, Trương Công Thành từ quan đi ngao du sơn thuỷ. Trong một cuộc dạo chơi trên biển, ông phát hiện thấy những mảnh vỏ sò, trai, ốc trôi dạt vào bờ, lấp lánh sắc màu tự nhiên. Về sau, ông nảy ra ý tưởng ghép những mảnh vỏ để làm sao tạo ra các họa tiết hoa văn lộng lẫy, sinh động. Ý tưởng trở thành hiện thực, rồi phát triển thành nghề khảm.
Chất liệu khảm xà cừ thông thường được lấy từ trai, ốc. Vỏ trai được ưa chuộng là loại vỏ trai của trai ngọc môi vàng (Pinctada maxima), thường có kích thước lớn, mặt trong có lớp xà cừ dày màu óng ánh. Làng nghề cổ truyền thì có những tên riêng cho những thứ ốc như “trai cửu khổng” (tức bào ngư), “diệp xù”, “trai cánh”, “trai Nông Cống”. Tuy nhiên những danh từ này chưa được hợp nhất với tên khoa học.
Các công đoạn để tạo ra một sản phẩm hoàn chỉnh cần phải thực hiện khá tỉ mỉ: vẽ mẫu tranh, mài, cưa, đục mảnh, khảm lên tranh rồi lại mài nhẵn và đánh bóng. Ở bước khảm thì người nghệ nhân dùng những mảnh vỏ để khảm (gắn) lên các đồ vật.
Muốn sử dụng vỏ ốc để khảm thì phải chẻ vỏ thành mảnh rồi rọc theo thớ. Mảnh vỏ ốc cắt xong thì đem ngâm nước rồi hơ đèn nóng để uốn phẳng vì vỏ ốc vốn cong. Trong khi đó mặt vật dụng muốn khảm thường là mặt gỗ phải khoét lõm để nhận lấy mảnh vỏ ốc. Người thợ dùng sơn ta để gắn. Gắn xong thì đem mài. Trước mài bằng giấy ráp cát to, tiếp theo là cát mịn rồi lại đánh bằng vôi bột. Bước cuối cùng là đánh bằng lá ngái rồi xoa bột gạo lên.
Khảm xà cừ có ở đồ trang sức, khuy áo, đũa, đồ gỗ như bàn, ghế, giường, sập, tủ, bình phong, tranh treo tường. Nó thường được kết hợp với đồ gỗ đánh bóng sơn mài mỹ nghệ. Tuy nhiên nền các bức khảm xà cừ thường có màu tối của lớp sơn đen, chứ không có thêm nhiều màu như các sản phẩm thủ công mỹ nghệ khác, vì bản thân chất liệu xà cừ đã tạo nên nhiều màu sắc óng ánh cho chi tiết trang trí.
Ngày nay, với sự phát triển của công nghệ, người ta có thể sử dụng máy móc trong quá trình khảm xà cừ. Tuy nhiên, một tác phẩm nghệ thuật thật sự với các chi tiết tinh xảo lại đòi hỏi bàn tay khéo léo, tài hoa, óc sáng tạo phong phú - điều chỉ có thể đạt được khi người thợ nhẫn nại làm thủ công ở tất cả các công đoạn. Họ miệt mài với những mảnh xà cừ, với từng thớ gỗ để gìn giữ hồn cốt dân tộc, tạo nên những tác phẩm sống mãi với thời gian.
Với những xưởng khảm truyền thống, thì mỗi sản phẩm khảm xà cừ xuất xưởng đều là những tác phẩm riêng có. Mỗi chiếc tủ, bàn ghế, tranh làm thủ công luôn mang đặc điểm riêng, phản ánh sự sáng tạo ngẫu hứng và tâm hồn của người chế tác. Giá trị của những tác phẩm này vì thế không thể đo bằng vật chất mà còn là sự kết tinh của quá trình miệt mài lao động, niềm say mê sáng tạo của những nghệ nhân tài hoa, tâm huyết với nghề - Điều mà những sản phẩm được làm rập khuôn, máy móc và vô cảm sẽ không thể chuyển tải được.
--------------------------------------------
VỀ LÀNG
Điện thoại: [phone]
Email: [e-mail]
Website: velang.vn
Facebook: vevoilan...

[@EricPham-gr8pg]

Đây là một trong những nghệ thuật truyền thống của Việt Nam chính thống

[@trustinmesmile2004]

❤❤❤❤ Minh cảm ơn Anh Chị. ❤❤❤❤

[@EricPham-gr8pg]

One of the set can be sold up to $5,000 in Santa Ana equivalents to 1.5 cara diamond ring

[@hothanhhong]

Cảm ơn em

[@CamNguyen-dy5te]

Đình quá trời 😍

[@tranphuonghuyen6530]

❤❤

[@user-dg9nf5er6x]

Màu đen quét lên đó là chất j ha mọi người.ai biết chỉ giáo giúp e với

[@thikimcuctrang1564]

Tôi muốn kết Zalo để mua khung hình thờ!