Vispassage in Uzbekistan, deel 2

De collega’s van ons team Aquatisch Beheer (Johan Coeck, Pieterjan Verhelst, Nico De Maerteleire en Ine Pauwels) zijn momenteel in Uzbekistan en Kirgizië, meerbepaald in de regio rond Shakhimardan. Ze onderzoeken er samen met biologen van Tashkent University (Uzbekistan) en Kirgizië de vispasseerbaarheid van een nieuwe waterkrachtcentrale in de Koksu rivier.
Na de val van de Sovjet is er veel infrastructuur in verval in de regio. Bovendien kwamen er steeds meer mensen in de regio wonen na het vertrek van de Russen in 1991. Om die gestaag groeiende bevolking te voorzien van elektriciteit, is meer stroom nodig. Die wordt vandaag soms nog opgewekt met vervallen oude Sovjet-installaties die de tand destijds wisten te doorstaan, maar die op basis van onze huidige veiligheidsnormen met de grond gelijkgemaakt zouden worden. Uzbekistan start daarom nieuwe projecten op. Het land keurde recent 13 nieuwe locaties voor kernenergie goed, maar de regering ging ook projecten aan met China en Europa voor de bouw van nieuwe waterkrachtcentrales. Eén van die Europese kleinschalige waterkrachtinstallaties wordt momenteel door onze INBO-wetenschappers bestudeerd. Dat gebeurt samen met andere Europese partners en met Europees budget van het Horizon2020 programma. Onze collega’s van het team Aquatisch Beheer onderzoeken vooral hoe het gesteld is met de vispassage die bij de nieuwe installatie aangelegd werd.
Nico, Johan, Pieterjan en Ine vissen de rivier elektrisch af om vissen te vangen en te zenderen. Van de gezenderde vissen wordt het gedrag bepaald zodat bestudeerd kan worden of de vissen de vistrap kunnen gebruiken. Ook het effect van de waterkracht op de vissen wordt onderzocht. Over vissen in Uzbekistan is nog maar weinig gekend. De bevissingen leveren dus ook informatie op over de soorten die hier leven en over hoe het met hun populaties gesteld is. Bovendien wordt ook onderzocht welk habitat de vissen verkiezen en hoe dat zal worden aangetast door de waterkrachtcentrale.
Voor het onderzoek wordt samengewerkt met ecohydrologen en andere ecologen uit Duitsland en Oostenrijk. Ook een Uzbeekse doctoraatstudent, Otabek, wordt opgeleid. Dankzij die opleiding kan Otabek in de toekomst zelfstandig onderzoek verrichten naar de vissen en de vispassage, ook wanneer onze collega’s terugkeren naar België. Pieterjan Verhelst zal Otabek verder opvolgen .
Deze onderzoeksmissie is een unieke ervaring op verschillende vlakken. Niet alleen ervaren onze onderzoekers dat de werkwijze in Uzbekistan compleet anders is, ook de cultuur, natuur en manier van leven zijn heel anders dan wat wij in Vlaanderen gewoon zijn.
Ine Pauwels: “Ik denk niet dat ik ooit al zo een zuiver water en zoveel wilde appelbomen en fruitbossen gezien heb. Ik denk ook niet dat ik ooit al zo een zuivere lucht inademde. We genieten tijdens het werk door ook van de prachtige bergen en van besneeuwde bergtoppen waar arenden en gieren rondcirkelen. Hier geraken was echter een heel avontuur. We hebben heel veel materiaal mee en het was even spannend of we al ons materiaal wel zouden terugvinden op de luchthaven. Ook de vier grensposten over geraken, van Uzbekistan naar de enclave die in Kirgizië ligt, en al dat materiaal in een taxi krijgen was geen evidentie. Gelukkig konden we rekenen op het logistieke talent van Nico, onze veldmedewerker, en op onze connecties in Uzbekistan voor het papierwerk. En verder is het verblijf in Uzbekistan ook best een les in nederigheid. Er is vaak geen stroom, water of internet. Mensen hier zijn dat gewoon. Brood wordt hier trouwens ook op een hele bijzondere manier gebakken: het deeg wordt gewoon tegen de ovenwand gekleefd. Ook de sjasliks, stukjes schapenvlees aan een spies, zijn heel erg kenmerkend, net als de Uzbeekse of Kirgiese plov."