Wat was de ‘Muur van Mussert’? | Tweede Wereldoorlog in Nederland

Op de Goudsberg in Lunteren hield de NSB tussen 1 juni 1936 en 22 juni 1940 zogenaamde hagespraken bij de Muur van Mussert. Maar wat waren hagespraken? En waarom werden ze georganiseerd? En wat was de Muur van Mussert? In deze video komen al deze zaken aan bod.
Begin jaren dertig was de economische crisis vanuit de Verenigde Staten overgeslagen naar Nederland. Grote werkloosheid en armoede ontstonden, met grote sociale onrust als gevolg. Ook het vertrouwen in de politiek slonk. In deze situatie werd op 14 december 1931 de NSB opgericht. De nationaalsocialistische beweging onder leiding van de ingenieur Anton Mussert was een politieke partij die Nederland weer zelfrespect wilde geven door een sterk leger, een sterke regering en een daadkrachtige bestrijding van de massale werkloosheid. Volgens Mussert moest er een nieuwe orde komen naar het voorbeeld van Hitlers NSDAP in Duitsland en Mussolini’s fascistische partij in Italië. De eerste jaren was de NSB erg populair. Zo behaalde de partij bij de verkiezingen voor Provinciale Staten in 1935 bijna 8% van de stemmen! Ook het ledenaantal nam sterk toe. Op 1 januari 1936 telde de NSB 52.000 leden.
Tegen de NSB kwam flink verzet en werden er maatregelen genomen om het lidmaatschap te ontmoedigen. Dat leek te helpen, want de aanhang van de NSB nam drastisch af. Toch bleven tienduizenden Nederlanders lid van de NSB. Zij vormden samen een hechte beweging met allerlei organisaties en activiteiten. ‘Volk en Vaderland’ was het eigen weekblad, het Nationale Dagblad de krant die de NSB uitgaf en de Nationale Jeugdstorm de jongerenorganisatie van de partij die de Hitlerjugend van de NSDAP als voorbeeld had. De NSB had zelfs een eigen groet: ‘Hou Zee!’
De NSB organiseerde ook bijeenkomsten voor haar leden. De hagespraken in Lunteren waren daarvan de bekendste. Deze bijeenkomsten werden jaarlijks op Tweede Pinksterdag georganiseerd. De naam ‘hagespraak’ was afgeleid van de naam die vrije Saksische boeren gaven aan hun vergaderingen. Op 1 juni 1936 vond de eerste hagespraak plaats. Daarna zijn er nog vijf georganiseerd. Het podium op het terrein, de Muur van Mussert, was 150 meter lang en 10 meter hoog. Tot aan 1941 werd er gebouwd, al is het complex uiteindelijk niet afgebouwd, zoals eigenlijk de bedoeling was. De oorlogsomstandigheden en gebrek aan financiën hebben dat verhinderd.
De hagespraken waren overigens toen al voorbij. In totaal werden er nl. vanaf 1936 slechts 6 gehouden. Op 22 juni 1940 werd de laatste georganiseerd. Dat was op zich bijzonder, aangezien de Duitsers toen ons land hadden bezet en de NSB nog als enige politieke partij was toegestaan. Maar de nazi’s wilden geen politiek getinte massabijeenkomsten. Bovendien was benzine op de bon en konden er geen bussen richting Lunteren worden geregeld.
De hagespraken die wel werden gehouden bestonden steeds uit vaste onderdelen. Om 9.00 uur ging het terrein open voor bezoekers, waarna om 11.45 uur drie minuten durend klokgelui het begin van de hagespraak aankondigde. Om 12.00 uur precies opende NSB’er Kees van Geelkerken de bijeenkomst. Daarna volgden toespraken van steeds 10 minuten door allerlei NSB’ers en was er veel vlagvertoon. Een hagespraak kende ook een pauze. Na de pauze was het de beurt aan Anton Mussert, die elke keer een toespraak van ongeveer drie kwartier hield. Aan het einde van de hagespraak kwam er een defilé, waarbij de bezoekers langs Mussert mochten lopen. Rond 18.00 uur was de hagespraak afgelopen en ging iedereen weer huiswaarts.
Hoewel de het terrein 100.000 bezoekers kon ontvangen, werd dit aantal nooit gehaald. Schattingen van de Centrale Inlichtingendienst kwamen nooit verder dan 40.000 mensen. Zij kochten hiervoor een kaartje dat 25 cent kostte.
Vanaf 1940 werden er dus geen hagespraken meer georganiseerd, maar werd het terrein in Lunteren wel gebruikt door de NSB. Allerlei organisaties van de beweging kwamen er regelmatig bij elkaar. Ook kwamen vooraanstaande nazi-leiders, zoals Heinrich Himmler, leider van de SS en rijkscommissaris Arthur Seyss-Inquart langs op de Goudsberg.
Na de oorlog werd op het terrein een camping geopend en stonden de kampeerders met hun tenten voor de Muur van Mussert. Het complex kwijnde weg en stond op de nominatie om definitief gesloopt te worden. Desondanks is dat er niet van gekomen. Sterker nog, sinds 2018 is de plek aangewezen als rijksmonument.
Afbeeldingen:
- Wikimedia Commons Images
- Openbeelden.org
- Oorlogsbronnen.nl
- Beeldbankwo2.nl
Copyright Disclaimer Under Section 107 of the Copyright Act 1976, allowance is made for "fair use" for purposes such as criticism, comment, news reporting, teaching, scholarship, and research. Fair use is a use permitted by copyright statute that might otherwise be infringing. Non-profit, educational or personal use tips the balance in favor of fair use.

[@dantandan]

Ik ben daar van de week geweest. Ik was op een vakantiepark in Lunteren en kwam er bij toeval achter dat De Muur van Mussert daar in de buurt lag. Ik vond het erg indrukwekkend om te zien. Zeker met het contrast van de camping. Ondanks dat het nu een Rijksmonument is zag de muur er verwaarloosd uit. Stukken die afgebrokkeld zijn, hekwerken er omheen. Het zou goed zijn als de muur gerestaureerd wordt. Ondanks dat het een zwarte bladzijde in onze geschiedenis is, vind ik het wél belangrijk dat dit blijft bestaan... Bedankt voor de video 🙂

[@geschiedenisinbeweging]

Bedankt voor het compliment. Het monument is inderdaad in totaal verwaarloosde staat.

[@sjanssen]

Zeer nette video! Mooi opgezet en heel duidelijk! dank

[@geschiedenisinbeweging]

Dankjewel voor je positieve reactie!

[@sjanssen]

@@geschiedenisinbeweging binnenkort nog wat andere filmpjes bekijken!

[@geschiedenisinbeweging]

@@sjanssen Top! Ben je al geabonneerd?

[@Bobmarley-tp1zv]

Mooi filmpje om te zien! Overigens ligt de goudsberg toch 'in' lunteren? Niet in de buurt van..

[@thevoid5503]

Het is jammer dat Mussert zich niet gewoon op zijn ingenieurswerk richtte i.p.v van op de politiek, want als ingenieur verstond 'ie zijn vak!

[@geschiedenisinbeweging]

Tja…

[@user-vz1yj3qo1e]

Vreselijk nou in 2025 worden de namen openbaar gemaakt van de nsb,ers ik heb nog in Lunteren gewoond echt erg dat ik dat pas weet de meeste nsb,ers waren in Lunteren 😢

[@borkumriff642]

Ook ik hewb net als u niets met de NSB op maar de Muurr van Mussert moet toch echt gerestaureerd en bewaard wordem.

[@geschiedenisinbeweging]

Dat zou inderdaad een erg goed idee zijn!

[@musje83]

Goede video. Wel benoem je vaak de NSB waar eigenlijk NSDAP genoemd had moeten worden, zoals 2:35 en 3:11

[@geschiedenisinbeweging]

Dankjewel voor het compliment en de scherpe opmerking dat ik me een aantal keer versprak. Het moest op die plekken in de video inderdaad de NSDAP zijn i.p.v. NSB.

[@renevanduijn3566]

Tja

[@renevanduijn3566]

Je zou toch verwachten dat in 1937 er mensen tegen de nsb zou zijn. Vooral de Lunterse boeren

[@geschiedenisinbeweging]

Dat is met de kennis achteraf een logische gedachte, maar met de kennis van toen niet zo vanzelfsprekend.

[@Sassenhaim]

Maar Bernhard mocht wel lid zijn 😅😂