12) İndeksler 1 | Basit indeks - Mekan ve Zaman indeksi | İSTATİSTİK | XDERS

Bu istatistik dersimizde "indeksler" başlığı altında "basit indeks" konusu anlatılmakta ve ders bitiminde çalışma soruları çözülmektedir.
Biraz bahsedecek olursak;
Bir olaya ait değişkenin veya değişkenler grubunun, zaman veya mekan içindeki değişimlerini göstermek ve kıyaslamayı kolaylaştırmak için kullanılan oransal ölçülere indeks denir. İndeksler verilen bir dönemin, başka bir dönemle karşılaştırılmasını sağlayacak olan fiyatların, miktarların veya tutarların genellikle yüzdeler şeklinde ifade edilmiş oranlarıdır.
İndeks hesabında, zaman veya mekan serilerindeki değerlerden biri veya ortalaması temel değer kabul edilerek, diğerlerinin buna göre nasıl değiştiklerini göstermek için yüzdesi hesaplanır. İndeks hesaplanırken kıyaslanan değer paya, temel değer paydaya yazılır ve sonuç yüzde olarak ifade edilebilmesi için 100 ile çarpılır.
Günümüzde indeksler, üretim, tüketim, ticaret, para, kredi gibi fiyat hareketlerinin analizi ve yorumu için kullanılmaktadır. Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK) tarafından her ay hesaplanan, fiyat indeksleri (enflasyon oranları) ve Borsa İstanbul (BİST)’da işlem gören hisse senedi fiyat indeksleri çoğu kesimin bildiği, takip ettiği indekslerdir.
İndeksler, türlerine ve kullanım amaçlarına göre farklı yöntemlerle hesaplanır,
• Mekan ve zaman indeksleri,
• Sabit ve değişken esaslı indeksler,
• Basit ve bileşik indeksler,
• Fiyat ve miktar indeksleri,
Bir ürünün fiyatında veya miktarında meydana gelen oransal değişimlerin belirlenmesinde basit indeks, birden çok ürünün fiyatında veya miktarında birlikte meydana gelen oransal değişimlerin belirlenmesinde ise bileşik indeks uygulanır.
Biz bu dersimizde indeks kavramını açıkladıktan sonra basit indeks başlığı altında mekan indeksi ve zaman indeksi anlatılacaktır. Zaman indeksi başlığı altında ise sabit esaslı indeks ve değişken esaslı indeks kavramları açıklanacaktır. Gözlem değerlerinin verilmediği, sadece indeks sayılarının bilindiği durumunda sabit esaslı indeks hesabından değişken esaslı indeks hesabına veya değişken esaslı indeks hesabından sabit esaslı indeks hesabına nasıl geçildiği dersin sonunda anlatılacaktır. Bu kavramları açıklayacak olursak;
Mekan indeksi - İSTATİSTİK
Üretim miktarı, fiyat, nüfus gibi istatistiksel değerlerin bölge, şehir, kasaba ve köy gibi mekan içinde gösterdiği değişimler mekan indeksi ile hesaplanır. Mekan indeksini hesaplarken temel değeri mekan serisindeki değerlerin aritmetik ortalaması olarak alırız. Hesaplarken her bir değer ortalamaya bölünür ve 100 ile çarpılır. Böylece bütün değerlerin ortalamaya göre değişimleri hesaplanmış olur.
Zaman indeksi - İSTATİSTİK
İstatistiksel değerlerin zaman bakımından gösterdiği değişimleri ölçmek için bir zaman serisine ihtiyaç duyarız. Zaman indeksi hesaplanırken, zaman serisindeki değerlerden biri temel devre olarak seçilir, daha sonra diğer devrelerdeki değerler temel devre değerine oranlanır ve çıkan sonuç yüzle çarpılır.
Sabit esaslı indeks (SEİ) - İSTATİSTİK
Sabit esaslı indeks, zaman serisinde belirli bir devreyi temel kabul ederek serinin bütün değerlerini bunun yüzdesi olarak göstermek suretiyle hesaplanan indekstir.
Değişken esaslı indeks (DEİ) - İSTATİSTİK
Değişken esaslı indekste temel devre, her devre için değişir. Her değer, zincirleme olarak bir sonraki değere temel oluşturur. Bu nedenle değişken esaslı indekse zincirleme indeks de denilmektedir. Her değer bir önceki devreye ilişkin değerle karşılaştırılarak yorumlanır.
Bir sonraki istatistik dersimizde bileşik indeks hesabı anlatılacaktır.
İyi çalışmalar dilerim.
Muhsin ÇELİK
XDERS
İSTATİSTİK
İNDEKSLER
• Giriş
• Basit İndeksler
• Mekan İndeksleri
• Zaman indeksleri
• Sabit Esaslı İndeksler
• Değişken Esaslı İndeksler
• İndekslerin Birinden Diğerine Geçiş
• Çalışma Soruları

[@halimsalihgenc7390]

Hocam, 21. Dakikadaki örneğin, 2013 yılından sonraki çözüm yanlış. Anlatımınız için çok teşekkürler sayenizde hiç girmediğim istatistik dersinden geçecem ☺️

[@kedileroldukcatatl1085]

hocak olasilik konusu da olsaydi keske. vizeyi sizin sayenizde iyi gecirdim fakt final sizsiz kotu olacak gliba

[@barney8464]

Inanılmaz! Hocam elinize ağzınıza sağlık.

[@XDERS]

Teşekkür ederim. Birçok arkadaş instagramdan beni bularak sınavlarından yüksek not aldığını hatta ortalamalarını çok etkilediğini belirterek güzel geri dönüşler yaptı. Daha fazla içerik hazırlayıp yüklememize vesile oluyor bu güzel geri dönüşler. Umarım hedeflerinize en kısa zamanda ulaşırsınız. İyi çalışmalar dilerim.

[@srrackles]

Hocam aöf okuyan biri olarak çok teşekkür ederim. Hem anlayabileceğim örnekler var hem soru çözümü konuyu çok rahat anladım sayenizde. Değindiğiniz yerler , verdiğiniz ip uçları inanılmaz işime yaradı emeğinize sağlık.

[@XDERS]

Güzel yorumunuz için teşekkür ederim Yağmur hanım. İyi çalışmalar ve başarılar dilerim.

[@ahmetaltunal5222]

sadece indeks değeri verilip temel devre değiştirildiğinde nasıl çözüm yaparız

[@Meryemozen7536]

Çok çok teşekürler bu gün sayenizde finali geçtik.Bilgi paylaşımınız insanlığa katkı sunuyor.Her şey gönlünüzce olsun diyor selam ve saygılarımı bildiriyorum.

[@XDERS]

Güzel geri dönüşleriniz çok teşekkür ederim Yıldırım bey. Umarım eğitim hayatınızın devamında ve bitiminde hedeflerinize ve hayallerinize en kısa zamanda ulaşırsınız. Başarılar dilerim.

[@sevdeyigit941]

Çok teşekkürler hocam. Çok güzel anlatıyorsunuz.

[@XDERS]

Ben teşekkür ederim Sevde hanım. Umarım hedeflerinize en kısa zamanda ulaşırsınız. İyi çalışmalar ve başarılar dilerim.

[@oguzhanalbay5622]

Hocam bu kadar güzel anlatılabilir ancak ya... Çok teşekkürler

[@CoachPegasus]

Cok tesekkurler,

[@beyzakaratas1082]

Hocam 21:28de 2014 yılı için 100x133/100 yapmıyor muyuz yoksa ben mi karıştırıyorum bilemedim 🤷🏻‍♀️

[@selentan5165]

Sağolun hocam iyi ki varsınız

[@Ali-yl4sb]

Hocam sei den dei ye geçerken dogru çikiyor ama dei den sei ye gecerken yanlis cikiyor nedeni ne olabilir ?

[@musicworldforrelaks]

Hocam yıl 2020 ekmek 2 TL indeksi 2011e göre %800 çıktı indeks yani %700 artmış...

[@XDERS]

Malesef. 😔

[@kelebekcicek8773]

Sen bir tanesin hocam ❤❤❤❤

[@XDERS]

Teşekkür ederim. Umarım hedeflerinize en kısa zamanda ulaşırsınız. İyi çalışmalar ve başarılar dilerim.

[@Siyanetİlter-q5d]

Hocam lütfen tekrar ders verin biyoistatik dersinde

[@jalememmedova4454]

Teşekkürler

[@XDERS]

Başarılar

[@ismail5950]

Merhaba soru sorabilir miyim

[@beyzakup159]

Hocam degisken esaslo endeksten sabit esasli endekse gecis sorusunda bir yanlislik olmadi mi cozumunde

[@beyzakup159]

2014 yilinda 100 carpi 133 olmasi gerekmez mi

[@XDERS]

Evet Beyza hanım dediğiniz gibi olacak. Ufak bi yazı hatası yapılmış slaytta. Siz onu 133 olarak hesaplayıp işleme devam edebilirsiniz. Çalışmanız güzel ve dikkatiniz takdire şayan. Umarım hedeflerinize en kısa zamanda ulaşırsınız. İyi çalışmalar ve başarılar dilerim.

[@kutlayorucoglu4344]

Hocam bir soru sorma şansım varmı