2 De aankondiging - Het Lam Gods van Jan van Eyck in Gent - Innerlijk christendom in een meesterwerk

Dit schilderij van de man met de rode tulband is in het jaar 1433 gemaakt door de beroemde Vlaamse schilder Jan van Eyck. Kunsthistorici beschouwen dit portret als een mijlpaal in de schilderkunst omdat de maker er als één van de eersten in geslaagd is de uiterlijke mens met olieverf zeer naturalistisch weer te geven, met onder andere een fijnbesnaarde gelaatsuitdrukking, rimpels en schaduwen. Vele onderzoekers zijn van mening dat dit schilderij een zelfportret is van Jan van Eyck, de schepper van het indrukwekkende veelluik dat bekend staat als Het Lam Gods.
spiritueleteks...
Bovenaan in de lijst van de man met de tulband staat het motto dat Jan van Eyck in zijn werken veel gebruikte : ALC IXH XAN. Die leus is weergegeven in Griekse letters en kan worden vertaald als ‘Als ik kan’ of ‘Zo goed als ik kan’. Het is een aanwijzing dat de kunstenaar zelfbewust is en toch zeer bescheiden. Zou hij misschien bedoelen dat hij zichzelf ziet als een instrument waardoor goddelijke genade zich kan manifesteren? Het is bekend dat er in de middeleeuwen en de renaissance kunstschilders waren die eerst urenlang gingen bidden en mediteren voordat zij hun verven vervaardigen en met hun penselen aan de slag gingen.
De familienaam ‘Van Eyck’ wordt vaak in verband gebracht met Maaseik, een provinciestadje in het Noordoosten van de Belgische provincie Limburg. Jan van Eyck en zijn oudere broer Hubertus zouden geboren kunnen zijn in Maaseik, maar helemaal zeker is dat niet. In ieder geval staat er sinds het jaar 1863 in het centrum van Maaseik een groot standbeeld van de gebroeders van Eyck.
De bedoeling van het online-pogramma ‘Het nieuwe Jeruzalem in jezelf’ is niet om uitgebreid in te gaan op de geschiedenis van Jan van Eyck en zijn werken. Toch is het zinvol om iets te zeggen over de wereld waarin Van Eyck leefde, want dat is belangrijk om ‘Het Lam Gods’ beter te begrijpen.
spiritueleteks...
Jan van Eyck leefde en werkte vooral in Vlaanderen, Zeeland en Holland, maar het is inmiddels ook bekend dat hij in opdracht van zijn werkgevers diverse grote reizen door Europa heeft gemaakt. Hij is in dienst geweest bij meerdere bestuurders. Niet alleen als kunstenaar, maar ook als adviseur en diplomaat. Daarnaast maakte hij schilderijen in opdracht van rijke burgers in de steden.
spiritueleteks...
In het Vlaanderen van de vijftiende eeuw leefden zo’n zevenhonderduizend inwoners. Daarvan woonde maar liefst éénderde in steden, waarvan Brugge, Gent en Antwerpen het meest bekend waren. Dat was uitzonderlijk veel in het toenmalige Europa. In de dichtbevolkte Vlaamse steden was er sprake van een bloeiende economie dankzij nijverheid en handel. Er waren in die tijd in Europa veel conflicten en oorlogen met fysiek geweld. Vaak op relatief kleine schaal tussen heersers van kleine gebieden, maar ook wel tussen naties, zoals de honderdjarige oorlog tussen Engeland en Frankrijk. In Vlaanderen kon een vorm van vrede worden ervaren, maar toch was er daar, evenals in andere delen van Europa, een groot verlangen naar een machtig vrederijk.
spiritueleteks...
Het christelijke geloof speelde nog een enorm belangrijke rol in het leven van de toenmalige Europeanen, maar het vertrouwen in het instituut van de Rooms Katholieke Kerk had reeds flinke deuken opgelopen. De kerk van toen vertoonde overduidelijk eigenschappen die ieder mens ook in zichzelf kan herkennen en kan overwonnen: bezitsdrang, machtsdrift en eerzucht.
Er ontstonden dan ook meerdere stromingen waar een vernieuwing van het christelijke geloof waarin de praktijk van het christelijke leven werd nagestreefd. Zo spande de hoogleraar en prediker Johannes Hus zich in om Bohemen, dat is het huidige Tsjechië, te hervormen. Zijn leven eindigde op een brandstapel in Praag in het jaar 1415. Zijn volgelingen, de hussieten, werden eeuwenlang vervolgd.
In de noordelijke Nederlanden - met name in de hanzesteden Deventer, Zutphen en Zwolle kwam onder leiding van Geert Grote een beweging op gang die bekend staat als de moderne devotie. Het bekendste en meest invloedrijke geschrift dat uit die beweging is voorgekomen is De navolging van Christus van Thomas a Kempis.
Spirituele teksten
Pentagram boekwinkel
Bakenessergracht 1
2011 JS Haarlem
Tel. [phone]