Рет қаралды 10,098
ئیدریس مستەفا بارزانی ساڵی 1944 لە بارزان لەدایکبوو، کاتێک تەمەنی سێ ساڵ بوو، لەگەڵ بنەماڵەکەیدا لەلایەن دەسەڵاتی ئەو کاتەی عێراقەوە بۆ باشوور و ناوەڕاستی عێراق دوورخرایەوە و لەوێ ژیانێکی سەختی دوور لە نیشتمانی بەسەربرد، بەڵام ئەو ژیانە سەختە نەبووە هۆکارێک بۆئەوەی نەخوێنێت و نەخوێنێتەوە.
ساڵی 1947 مەلا مستەفای باوكی لەگەڵ 500كەس لە هەڤاڵانی روویانكردە یەكێتیی سۆڤیەتی پێشوو ، دوای رووخانی كۆماری كوردستان لە مەهاباد.
ئیدریس بارزانی تاوەكو گەڕانەوەی بارزانی باوكی بۆ عێراق و كوردستان لە ساڵی 1985دا لە بەغدا درێژە بە خوێندن دەدات پاشان دەگەڕێتەوە بۆ كوردستان.
فەلەکەدین کاکەیی، هاوڕێی کۆچکردووی ئیدریس بارزانی دەڵێت "ئیدریس بارزانی مرۆڤێکی خوێندەوار بوو، تێگەیشتوو بوو و لە بەغدا ناوەندیی خوێندبوو، باکگراوندێکی باشی هەبوو، زۆریش بایەخی بە فەلسەفە و شیعری دونیا و جوڵانەوەی سیاسی لە دونیادا دەدا. خۆی مرۆڤێکی لەخۆ بردوو بوو، مرۆڤێک بوو وەکو دەروێش بوو، دەروێشی بزووتنەوەی کورد بوو، ئەوەندی تێبینیم دەکرد، نەمبینی هیچ شتێکی بۆخۆی بووێت، هەمیشە یەک شتی دەگوتەوە، دەیگوت دوای 1975 ئەمانەتێکە لەسەر ئێمە ئەو خەڵکە ببەینە جێگەی خۆی، واتە خەڵکی کوردستان بگەڕێتەوە جێگەی خۆی، ئەوەی لە باشوورە بگەڕێتەوە کوردستان، ئەوەی لە دەرەوەیە بگەڕێتەوە کوردستان، ئەو شوێنانە ئاوەدان بکرێنەوە، وەکو بڵێی ئەو ئاواتانەی لە دوای راپەڕین هاتنەدی، ئەوە ئاواتی ئەو بوو، دەیگوت ئەوە ئاواتی ئێمەیە".
ئەو كەسانەی هەمیشە نزیكی بوونە دەڵێن ، ئیدریس بارزانی لەگەڵ خوێندنەوە و نووسیندا هاورێیەتیەكی باشی هەبووەو توانای زۆری هەبووە لەنووسین و داڕشتندا بە هەرسێ زمانی كوردی وعەرەبی و فارسی ، شەوانە تاوەكو درەنگ دەیخوێندەوەو دەینووسی و هەردەم كتێبی پێبووە، هەموو دەرفەتەكانی دەقۆستەوە بۆ خوێندنەوە تەنانەت لەنێو ئۆتۆمبیلیشدا. بایەخی بە بوارەكانی نەتەوەیی و ئایین و ئەدەب و مێژوو داوە، زۆربەی شیعرەكانی مەلای جزیری ، ئەحمەدی خانی و وەفایی لەبەربوونە. كەسێكبووە زۆر حەزی لە ئەدەب و سۆفیگەرێتی بووە .
بەڵگەفیلمی ئیدریس بارزانی ئەندازیاری ئاشتی، بەرهەمی ساڵی 2023ـی تۆڕی میدیایی رووداوە.
ئامادەکردن و دەرهێنان: ئاسۆ حاجی
پرۆدیوسەر: ئاکۆ محەممەد
مۆنتاژ: شکار کەمال
Îdrîs Barzanî
Îdrîs Barzanî di meha Adara 1944an de li navçeya Barzan hatiye dinyayê. Idrîs Barzanî dibe 2 salî, wê demê bevê wî nemir Mistefa Barzanî berê xwe dide Rojhilatê Kurdistanê bi mebesta piştevaniya li tevgera Kurdî û Komara Kurdistan li Mihabad bike.
Piştî ku Komara Kurdistan ket, Mistefa Barzanî û bi dehan Pêşmerge berê xwe dan Yekîtiya Sovyet a berê. Wê demê Îdrîs Barzanî ku temenê wî 3 sal bû ligel dayika wî û malbatên Kurd, ji aliyê şahê Iraqê bo navçeyên başûrê Iraqê hatin veguhestin.
Îdrîs Barzanî di temenê 6 saliyê de li bajarê Kerbela çû dibistanê. Heta nemana şahîtiyê û hatina komariyê di sala 1958an de ew ji dîtina bavê xwe mehrûm bû. Lê wê salê Mistefa Barzanî ligel hevalê xwe ji Yekîtiya Sovyetê vegeriya Iraqê û piştî demeke dirêj bi dîtina malbata xwe şad bû.
Di serhildana şoreşa Êlonê de Îdrîs Barzanî ji destên yekem ên wan pêşmergeyan bû ku tevlî şoreşê bûn û çekê têkoşînê avêt ser milê xwe û mil bi milê Pêşmerge tevlî dastan û serkeftinên şoreşê bû.
Piştî 9 salan ji pêşmergayetiyê û tevlîbûna di şoreşa Êlonê de, di meha Hezêrana 1970ê de û di kongreyê 8ê ya PDKê de, bo cara yekem Îdrîs Barzanî bû endamê Komîteya Navendî ya PDKê.
Ligel destpêkirina projeya aştî û danûstandinan di navbera şoreşê û desthelatên Iraqê de, Îdrîs Barzanî ligel birayê xwe Mesûd Barzanî di desteya danûstandinan a şoreşê de bûn. Ew li Bexdayê ketin şerê siyasî û dîplomatîk ji bo bidestveanîna mafên gelê Kurdistanê. Di dawiyê de bi serperiştiya Mistefa Barzanî mafê otonomî bo Kurdistana Iraqê bidestve hat û di encamê de 4 salên xweşî û pêşketinê ji bo Iraqê hatin, lê piştre desthelata Iraqê ya Beisî dîsa dest bi dijayetiya Kurdan û serkirdatiya Kurdistanê kirin û wê demê rêkeftina Cezayir çêbû û şoreşa Kurdan hat şikestin. Wê demê Îdrîs Barzanî ligel malbata xwe û beşek ji Pêşmerge ve, koçberî Îranê bûn.
Herwiha piştî şikestina şoreşê, Îdrîs Barzanî ligel birayê xwe Mesûd Barzanî her zû hewlên xwe didin ji bo avakirina bingeh û rêxistina PDK û Hêzên Pêşmerge û dest bi çalakiyan dikin.
Sala 1979 guhertin li ser nexşe û hevsengiya navçeyê çêbû û Komara Îslamî ya Îranê hat damezrandin û desthelata şah hat rûxandin. Li Iraqê jî rêjîma Beis destê xwe li desthelat zêdetir şidand. Şerê Iraq û Îranê destpê kir. Hêzên Kurdistanî jî dabeş bûn. Hikûmeta Iraqê xwest ku nakokiyan bixe navbera hêzên Kurdistanî de. Îdrîs Barzanî wê demê kar û xebat kir ji bo lihevkirin û yekîtiya nav mala Kurdî.
Li ser bingeha wê xebata Îdrîs Barzanî, di sala 1986an de bingeha bereya Kurdistanî hat avakirin û di meha Hezêrana 1988ê de wek hêzeke nû li ser meydana siyasî ya Kurdistanê Berya Kurdistanî hat ragihandin.
Îdrîs Barzanî di dîroka tevgera rizgarîxwaz a neteweya Kurdî de, wek endazyarê lihevkirina niştimanî tê binavkirin. Di asta dîplomatîk de jî Îdrîs Barzanî wek xwedî ezmûneke mezin bû.