सातवाहन राजवंश का इतिहास | Satvahana Dynasty | History Of Early Satvahnas In Hindi | Historic India

  Рет қаралды 42,179

Historic India

Historic India

9 ай бұрын

सातवाहन राजवंश का इतिहास | Satvahana Dynasty | History Of Early Satvahnas In Hindi | Historic India
सातवाहन वंश के इतिहास का अध्ययन हम साहित्य, विदेशी विवरण तथा पुरातत्व, इन तीनों की सहायता से करते हैं । साहित्य के अन्तर्गत सर्वप्रथम उल्लेख पुराणों का किया जा सकता है । सातवाहन इतिहास के लिये मत्स्य तथा वायुपुराण विशेष रूप से उपयोगी हैं । पुराण सातवाहनों को ‘आन्ध्रभृत्य’ तथा ‘आन्ध्रजातीय’ कहते हैं । यह इस बात का सूचक है कि जिस समय पुराणों का संकलन हो रहा था, सातवाहनों का शासन आन्ध्रप्रदेश में ही सीमित था । पुराणों में सातवाहन वंश के कुल तीस राजाओं के नाम मिलते हैं जिन्होंने लगभग चार शताब्दियों तक शासन किया था । कुछ नामों का उल्लेख तत्कालीन लेखों में भी प्राप्त होता है । पुराणों में इस वंश के संस्थापक का नाम सिन्धुक, सिसुक अथवा शिप्रक दिया गया है जिसने कण्व वंश के राजा सुशर्मा को मारकर तथा शुंगों की अवशिष्ट शक्ति का अन्त कर पृथ्वी पर अपना शासन स्थापित किया था । सातवाहन इतिहास के प्रामाणिक साधन अभिलेख, सिक्के तथा स्मारक हैं ।
सातवाहन कालीन लेखों में निम्नलिखित उल्लेखनीय हैं:
नागनिका का नानाघाट (महाराष्ट्र के पूना जिले में स्थित) का लेख ।
गौतमीपुत्र शातकर्णि के नासिक से प्राप्त दो गुहालेख ।
गौतमी बलश्री का नासिक गुहालेख ।
वासिष्ठीपुत्र पुलुमावी का नासिक गुहालेख ।
वासिष्ठीपुत्र पुलुमावी का कार्ले गुहालेख ।
यज्ञश्री शातकर्णि का नासिक गुहालेख ।
उपर्युक्त लेख ऐतिहासिक दृष्टि से अत्यन्त महत्व के हैं । नागनिका के नासिक लेख से शातकर्णि प्रथम की उपलब्धियों का ज्ञान होता है । उसी प्रकार गौतमीपुत्र शातकर्णि के लेख उसके व्यक्तित्व एवं कृतित्व पर सुन्दर प्रकाश डालते हैं । लेखों के साथ-साथ विभिन्न स्थानों से सातवाहन राजाओं के बहुसंख्यक सिक्के भी प्राप्त किये गये हैं ।
इसके अध्ययन से उनके राज्य-विस्तार, धर्म तथा व्यापार-वाणिज्य की प्रगति के सम्बन्ध में महत्वपूर्ण सूचनायें उपलब्ध होती हैं । नासिक के जोगलथम्बी नामक स्थान से क्षहरात शासक नहपान के सिक्कों का ढेर मिलता है । इसमें अनेक सिक्के गौतमीपुत्र शातकर्णि द्वारा दुबारा अंकित कराये गये हैं ।
यह नहपान के ऊपर उसकी विजय का पुष्ट प्रमाण है । यज्ञश्री शातकर्णि के एक सिक्के पर जलपोत के चिह्न उत्कीर्ण हैं । इससे समुद्र के ऊपर उनका अधिकार प्रमाणित होता है । सातवाहन सिक्के सीसा, तांबा तथा प्रोटीन (तांबा, जिंक, सीसा तथा टिन मिश्रित धातु) में ढलवाये गये हैं ।
इन पर मुख्यतः वृष, गज, सिंह, अश्व, पर्वत, जहाज, चक्र स्वस्तिक, कमल, त्रिरत्न, उज्जैन चिन्ह (क्रॉस से जुड़े चार बाल) आदि का अंकन मिलता है । क्लासिकल लेखकों के विवरण भी सातवाहन इतिहास पर कुछ प्रकाश डालते हैं । इनमें प्लिनी, टालमी तथा पेरीप्लस के लेखक के विवरण महत्वपूर्ण हैं । प्रथम दो ने तो अपनी जानकारी दूसरों से प्राप्त किया था लेकिन पेरीप्लस के अज्ञात-नामा लेखक ने पश्चिमी भारत के बन्दरगाहों का स्वयं निरीक्षण किया था तथा वहाँ के व्यापार-वाणिज्य का प्रत्यक्ष ज्ञान प्राप्त किया था । इन लेखकों के विवरण सातवाहनकालीन पश्चिमी भारत के व्यापार-वाणिज्य तथा शकों के साथ उनके संघर्ष का बोध कराते हैं । क्लासिकल लेखकों के विवरण से पता चलता है कि सातवाहनों का पाश्चात्य विश्व के साथ घनिष्ठ व्यापारिक संबंध था जो समुद्र के माध्यम से होता था । यूरोपीय देशों से मालवाहक जहाज भूमध्य सागर, नील सागर, फारस की खाड़ी तथा अरब सागर से होकर बराबर भारत पहुँचते थे । पश्चिमी तट पर भड़ौस इस काल का सबसे प्रसिद्ध बन्दरगाह था जिसे यूनानी लेखक बेरीगाजा कहते हैं । सातवाहनकाल के अनेक चैत्य एवं विहार नासिक, कार्ले, भाजा आदि स्थानों से प्राप्त किये गये हैं । इनसे तत्कालीन कला एवं स्थापत्य के विषय में जानकारी प्राप्त होती है ।
वंशावली
सातवाहन शासन की शुरुआत 30 ईसा पूर्व से 200ई तक विभिन्न समयों में की गई है। सातवाहन प्रथम शताब्दी ईसा पूर्व से तीसरी शताब्दी ईस्वी तक दक्खन क्षेत्र पर प्रभावी थे। यह तीसरी शताब्दी ईस्वी पूर्व तक चला। निम्नलिखित सातवाहन राजाओं को ऐतिहासिक रूप से एपिग्राफिक रिकॉर्ड द्वारा सत्यापित किया जाता है, हालांकि पुराणों में कई और राजाओं के नाम हैं (देखें सातवाहन वंश # शासकों की सूची ):
सिमुका सातवाहन (ल. 230-207 ई.पू.)
कान्ह सातवाहन (ल. 207-189 ई.पू.)
मालिया शातकर्णी (ल. 189-179 ई.पू.)
पूर्णोथंगा (ल. 179-161 ई.पू.)
शातकर्णी (ल. 179-133 ई.पू.)
लम्बोदर सातवाहन (ल. 87-67 ई.पू.)
हाला (ल. 20-24 ई.)
मंडलाक (ल. 24-30 ई.)
पुरिन्द्रसेन (ल. 30-35 ई.)
सुंदर शातकर्णी (ल. 35-36 ई.)
काकोरा शातकर्णी (ल. 36 ई.)
महेंद्र शातकर्णी (ल. 36-65 ई.)
गौतमी पुत्र शातकर्णी (ल. 106-130 ई.)
वासिष्ठीपुत्र पुलुमावी (ल. 130-158 ई.)
वशिष्ठिपुत्र सातकर्णि (ल. 158-170 ई.)
यज्ञश्री शातकर्णी (ल. 170-200 ई.)
Your Queries -
सातवाहन वंश का इतिहास
सातवाहन साम्राज्य
सातवाहन राजवंश
सातवाहन काल
सातवाहन कालखंड
satvahan vansh history in hindi
satvahan vansh
satvahan kaun the
satavahan dynasty history
satvahan samrajya
satvahan dynasty history in hindi
satvahan dynasty
satvahana kingdom
satvahana history in hindi
सातवाहनों का इतिहास
Indian History in hindi
Ancient history of India
Historic India
satvahana dynasty history in hindi
प्राचीन भारत का इतिहास
satvahana dynasty history
#satvahan #historyofindia
Copyright Disclaimer -
Under Section 107 of the Copyright Act 1976, Allowance is made for "Fair Use" For purpose such as criticism, comment, News Reporting, Teaching, Scholarship, and research, Fair use is a use permitted by copyright statute that might otherwise be infringing, Non-profit, educational or personal use tips the balance in favour of fair use

Пікірлер: 109
@nkdas9815
@nkdas9815 9 ай бұрын
इस चैनल पर अनमोल ज्ञान कि धारा प्रवाहित होती है, लेकिन दुःख की बात है कि हमें ज्ञानमृत लगातार नहीं मिल पाता।
@battleofknowledge5293
@battleofknowledge5293 9 ай бұрын
महाराष्ट्रीक कुलस्वामिनी शक मर्दिनी नाग वरदायिनी जय राजमाता नागनिका 🙏🏻🙇🏻 ࿗𓆗࿘⚔️ महारठि अंगीय कुल वधनस सागर गिरी वलयांकित पथवीय पथम विरस वसय महतो महा⚔️࿗𓆗࿘⚔️ 👑MH👑
@epicsplayz4116
@epicsplayz4116 3 ай бұрын
Your channel deserves more subscribers.
@user-sh3yt6ie4k
@user-sh3yt6ie4k 9 ай бұрын
सातवाहन राजवंश महाराष्ट्र पर शासन करने वाला पहला क्षत्रिया मराठा राजवंश था। सातवाहन राजवंश का मूळ स्थान महाराष्ट्र के पुणे जिले का अंदर मावल क्षेत्र था यह क्षेत्र आंध्रा नदी के किनारे बसा हुआ है इसलिए इसको अंदर मावल कहते है और सातवाहन मूल रूप से यही के थे इसलिए उनको आंध्रभृत्य या आंध्र सातवाहन कहा गया आंध्रप्रदेश से उसका संबंध नही है सातवाहन खुद को महारथी क्षत्रिय कहते थे जिसका अपभ्रंश बाद मे महारठी और अब मराठा हुआ आज के क्षत्रिय मराठो के 96 कुल मे से शिर्के, सालवे, भोईटे और विचारे यह चार कुल के लोग सातवाहन राजवंश के वंशज है। सातवाहन सूर्यवंशी राजवंश था भगवान सूर्य के रथ को 7 घोडे होते है याने सात - वाहन होते है इसलिये इस वंश को सातवाहन कहा गया। सातवाहन राजवंश की मुख्य राजधानी प्रतिष्ठानपुरी यांनी आज का पैठण तथा उपराजधानी जीर्णनगर यांनी आज का पुणे जिले का जुन्नर शहर थी। सातवाहन वंश के 23 वे सम्राट गौतमीपुत्र सातकर्णीने विदेशी शको को हरा कर शको के राजा नहपान को हरा कर शालिवाहन शक यानी शालिवाहन संवत इस हिंदू कालगणना की शुरुवात की जिसका आज 2023 मे 1945 वा वर्ष चल रहा है जिस प्रकार उत्तर भारत में विक्रम संवत का उपयोग होता है वैसे दक्षिण भारत मे शालिवाहन संवत का उपयोग होता है और इसी शालिवाहन संवत के शुरुवात के त्योहार को महाराष्ट्र में गुढीपाडवा कहा जाता है जो हरसाल चैत्र शुक्ल प्रतिपदा इस तिथी को मनाया जाता है। शको पर किये गये विजय की खुशी में गौतमीपुत्र सातकर्णीने राजधानी पैठण में एक विजय स्तंभ कामी निर्माण कराया जो आज भी पैठण मे है और उसको तीर्थ खामकहा जाता है।
@movieindian4173
@movieindian4173 6 ай бұрын
Andra na shudra manle ahe purana mdhe 😂
@crushergaming2.058
@crushergaming2.058 4 ай бұрын
itna to nhi pta h mujhe par sengar rajputs h ham or decendent of royl house of satvahan jo ki migrate krke north m rah gye
@ihrathor9855
@ihrathor9855 4 ай бұрын
सात वाहन ब्राह्मण थे
@manjunathahindi5956
@manjunathahindi5956 4 ай бұрын
Satavahanas originally from Karnataka, not Brahmans.
@parbhanikar534
@parbhanikar534 4 ай бұрын
इस पावन भारत भूमी ने जाणे कितने महापुरुषो को जन्म दिया हैं ,कितने ही अक्रांताओ के हमले झेले होंगे , कितनी ही,लढाईयो से खून से भिगी होंगी. ऊन महान कलाकरो के छन्नी हतोडो की आवाज से गुंजी होगी जिन्होने इस वास्तूकला,मूर्ती , मंदिरो को बनाय होगा, ओर आज हम ऊन महापुरुष को भाषा,प्रांत,जाती धर्म मे बाटकर ओ कहा से थे इसपे बहस करते है , ओ इस पावन भारत भूमी के थे ! कुच को तो इतिहास पता भी नहीं होगा आज के भारत को देख कर लोग समझ ते है की उस वक्त भी भारत में उनके राज्य थे जो ओ आज बता रहे हैं 🙏📖📚 सिंधुघटी,सभ्यता, वैदिक कालखंड ,उत्तर वैदिक कालखंड,जैन, बौद्ध, मौर्य,मगध, नाग,शुंग, पल्लव,नंदा,कुशाण, सातवाहन,गुप्त,राष्ट्रकूट, चोळ, पांड्य,, महाजनपद, etc के वारे मे भी पता नहीं होगा 🙏📖📚 इस महान भारत का प्राचीन इतिहास ,मध्ययुगीन इस्लामिक अक्रमता,से लेकरं महान राजा हुंये, शिवाजी,महाराणा प्रताप, आधुनिक भारत का इतिहास जीस भारत भूमी के लिये ऊन महानुभवो पुरुषो ने जीवन खपा दिया , अंग्रेजो से लढे भारत की आझादि के लिये,स्वशासान के लिये लढे, ये इतिहास भुल कर आज आपस मे ही लढ झगड रहे हैं 🙏📖🇮🇳🙏
@beautykumari331
@beautykumari331 26 күн бұрын
Good 👍
@gkwithrupam8696
@gkwithrupam8696 Ай бұрын
Bahut prem se batate h dil khush ho jata h
@user-um8dv5zs6v
@user-um8dv5zs6v 9 ай бұрын
Beautyful video
@rekhanagdarekhanagda3573
@rekhanagdarekhanagda3573 9 ай бұрын
Bahut hi helpful video he sir❤
@nitinbhere8564
@nitinbhere8564 8 ай бұрын
Brilliant video
@santoshdiva6996
@santoshdiva6996 9 ай бұрын
Very very impressive video
@arsavlogger2.067
@arsavlogger2.067 9 ай бұрын
Regular video upload karte rahyee bhai ❤❤❤❤❤
@SanchitaFarde
@SanchitaFarde 9 ай бұрын
Very very impressive video....💐💐🤩🤩🤩
@g.kworld5467
@g.kworld5467 5 ай бұрын
Very good
@Nazia92
@Nazia92 8 ай бұрын
Sir aapke batane ka tarika thoda alag is liye mughe aap se padhna acha lagta h thanks sir ❤❤❤ but khan Sir sabse Best teacher h m sabhi teachro ko koti koti dhanyawad 🙏🙏🙏🙏🙏🙏🙏🙏
@kavitaanand3736
@kavitaanand3736 5 ай бұрын
Bahut hi aachi stories h thankyouzzz...Iske baad wali video... Upload kr dijiye... Plzzz... Aur bhi in sab videos ki video daalo...
@bhaskarkhodka728
@bhaskarkhodka728 9 ай бұрын
Helpful video, very nice bro
@Mukesh_pyasi
@Mukesh_pyasi 7 ай бұрын
Sir aap bahut aachhe se samjhate hai thanku
@rakeshgangurde5370
@rakeshgangurde5370 8 ай бұрын
Nice video sir
@AmitKumar-ou6ix
@AmitKumar-ou6ix 9 ай бұрын
Masterpiece editing 😅😊
@khandeshkattavlogsrecipes4615
@khandeshkattavlogsrecipes4615 9 ай бұрын
Hello dada khup divsani video ala tumcha chan vatl bghun
@Monty_Baghpat
@Monty_Baghpat 9 ай бұрын
Keep it up bhaiya please daily video upload Kiya Karo
@TrueAbhishek
@TrueAbhishek 9 ай бұрын
❤❤❤❤
@soniyarajpoot2793
@soniyarajpoot2793 3 ай бұрын
Sir all your videos are very helpful to me thanks for it 😊
@user-wo8gz1km4g
@user-wo8gz1km4g Ай бұрын
Hello
@kakulidasdas8192
@kakulidasdas8192 Ай бұрын
Economic in post gupta period ka guild system ka video baniye na
@thakursahab7043
@thakursahab7043 9 ай бұрын
Bhai vdos jaldi dalo plzz ❤❤
@vijayparadkar1284
@vijayparadkar1284 6 ай бұрын
पुराने इतिहास के वीर सैनिक क्रूर थे।उनको कोई सजा नही दे सकता।
@sanjanarwa
@sanjanarwa 2 ай бұрын
🙏👏👏👏👏👏👏👏
@sanju08104
@sanju08104 5 ай бұрын
Bhai lucent me history ka sara topic ka video bana do ❤❤
@voiceofindigenous7593
@voiceofindigenous7593 3 ай бұрын
सातवाहन नागवंशी महार थे इसके कई सबूत मिल चुके है
@PiyushUpadhyay-xp7kt
@PiyushUpadhyay-xp7kt Ай бұрын
Sathbhan Brahaman the sabko Apana😂😂 baap bana lete hai Bhardwaj gotra ke Brahman the sabse shaktishali Raja Chakravarti samrat gotamiputra satkarani the
@user-uq1no2or2s
@user-uq1no2or2s Ай бұрын
Sir jaldi jaldi videos upload kijiye 😢
@luck99indiabro63
@luck99indiabro63 9 ай бұрын
Nice video but video thoda jaldi Lao Bhai
@beastboy8459
@beastboy8459 9 ай бұрын
Plz sir part 2 lao
@daneshwarsahu9616
@daneshwarsahu9616 9 ай бұрын
Parmar wajah par bhi video 🙏🏻bnaye
@Hryamc
@Hryamc Ай бұрын
Bhai new video kb ayegii
@UserId-rt7ll
@UserId-rt7ll 2 ай бұрын
ब्राह्मण warrior ❤❤ ब्राह्मण कुल साम्राज्य जिन्दाबाद
@ashutoshbhujbal827
@ashutoshbhujbal827 Ай бұрын
Next Video???
@Sushant_Singh_Rajput.
@Sushant_Singh_Rajput. 27 күн бұрын
Bhai aap ne video banana q band kiya 😢
@MR.RICKVWYBRAIN
@MR.RICKVWYBRAIN 5 ай бұрын
🚩🔱🇮🇳🔥⚔️🛡
@kanahiya_the7
@kanahiya_the7 2 ай бұрын
7vahano ne bahut sare stupo ka nirman karwaya
@Edumonster01
@Edumonster01 9 ай бұрын
Itne samay se kahan the aap😊
@user-uq1no2or2s
@user-uq1no2or2s Ай бұрын
Kb tk aayega next video 😑😒
@bekindfornoreason7574
@bekindfornoreason7574 5 ай бұрын
भाई गौतमीपपुत्र वसिष्ठपुत्र कहा है?
@gauravsingar5097
@gauravsingar5097 8 ай бұрын
Maratha satvahan samrajya
@scccc526
@scccc526 2 ай бұрын
😂😂😂😂😂
@ramprsadyaduvnshi9715
@ramprsadyaduvnshi9715 14 күн бұрын
सात वाहन जीन जीन राजाओ के सिक्को पर बैल भेड गाय शेर आदि पशु छपे हुऐ मिलते हैं ऐ शभी राजा अहीर अभीर गोप ग्वाल गोपाल गड़ेरिया पाल मौर्य कुनबी आदि के राजा रहे हैं, ऐसे राजा बाभन जाति के नही हो सकते हैं, क्यो की बाभन जाति के यज्ञीक बाभन घोडा़, गाय बैल बकरी भेड हिरन शुअर मछली मुर्गा मुर्गी आदि जानवर खाया करते थे। और यादव गडेरिया आदि पशु पालक चरवाहा रहे हैं। इस लिए उनके सिक्को पर पशु पच्छी छपी मिलता है।।
@rajeshbhajgawali4105
@rajeshbhajgawali4105 Ай бұрын
Satwahan raja maharathi bante the Mahar
@sangramtupe1256
@sangramtupe1256 9 ай бұрын
Naynika not naagnika.
@sunillone9556
@sunillone9556 3 ай бұрын
Satvahan was Buddhist King
@ashishingole7179
@ashishingole7179 9 ай бұрын
Satwahan maratha the
@avimusichit
@avimusichit 3 ай бұрын
सर चमार जाति वीडियो बनान ओ न किसके वंश है
@rahulthorat1665
@rahulthorat1665 4 ай бұрын
Satvahan Buddhism tha
@rajeshbhajgawali4105
@rajeshbhajgawali4105 3 ай бұрын
Maratha ya mahar
@tanusharma4362
@tanusharma4362 3 ай бұрын
Kon es wqt ye dekh rha h😅
@bablisoren7615
@bablisoren7615 2 ай бұрын
😂😂
@balchandrakulkarni4037
@balchandrakulkarni4037 3 ай бұрын
कुशाण शासक चिनी लगते है
@ShubhamSingh-eb8xs
@ShubhamSingh-eb8xs 2 ай бұрын
सेंगर राजपूत है सातवाहन
@bidumajhi5906
@bidumajhi5906 Ай бұрын
Sat bahan Buddhist the
@VOYD_272
@VOYD_272 3 ай бұрын
Palipakit bambhi lipi purani Buddhist bhasa thi satwahan Buddhist thee leni bana rahe the ...faltu me puran kyu dikha rahe ho
@user-jt1kv9gn9m
@user-jt1kv9gn9m 18 күн бұрын
Bklol
@vikrantmunde18
@vikrantmunde18 5 ай бұрын
गौतम ॠषीने गोदावरी उत्पन्न कि थी | इसिलीए गोदावरी को गौतमी कहा जाता है | गौतमी के तट पर सातवाहनो का राज्य था | इसिलीए उन्हे गौतमी पुत्र कहा गया, ना कि उनकी माॅ का नाम गौतमी था | सातवाहन, सात- आरा यह उनके प्रदेश थे | अश्मक राज्य (अश्मक- खंडोबा) इनके पुर्वज देवता माने गए | गौतम गोत्र के लोग अभीभी इस प्रदेश में पाए जाते है, जो उनके वंशज है |
@anilshinde3074
@anilshinde3074 4 ай бұрын
Kyu zhut bolte ho
@Ashokgaikwad100
@Ashokgaikwad100 3 ай бұрын
मेरे चाचा ने.. यमुना उत्पन्न की 😂 और गंगा मामा ने 😂
@vikrantmunde18
@vikrantmunde18 3 ай бұрын
Check Google for the same, all information is there even on Wikipedia
@vikrantmunde18
@vikrantmunde18 3 ай бұрын
चाचा मामा दोनो भी गंगा यमुना में ऐसेही बेहते रहे 🤣😂
@scccc526
@scccc526 2 ай бұрын
मेरे मामा ने हिमालय पर्वत का निर्माण किया बाद मै महादेव को हिमालय भाडे पे दिया
@niranjanmishra7915
@niranjanmishra7915 5 ай бұрын
first brahmin dynasty
@anilshinde3074
@anilshinde3074 4 ай бұрын
Budh ki leni banane vale hindu ?
@meanengine-yd5gy
@meanengine-yd5gy 3 ай бұрын
Science journey ko follow kare or Hindu dharam k pakhand se dur rahe
@liko1909
@liko1909 4 ай бұрын
Adil Shah nadir shah Aurangzeb sarkar ki history bhe boliye
@liko1909
@liko1909 4 ай бұрын
Vado me kuch nai hai kyu jhoot bol te hoo
Vivaan  Tanya once again pranked Papa 🤣😇🤣
00:10
seema lamba
Рет қаралды 33 МЛН
THEY made a RAINBOW M&M 🤩😳 LeoNata family #shorts
00:49
LeoNata Family
Рет қаралды 31 МЛН
HOW DID HE WIN? 😱
00:33
Topper Guild
Рет қаралды 39 МЛН
Vivaan  Tanya once again pranked Papa 🤣😇🤣
00:10
seema lamba
Рет қаралды 33 МЛН