Çocuklarda ekran bağımlılığı

Ekran bağımlılığı nedir?
Öncelikli olarak bağımlılık bireyin herhangi bir nesne, öteki veya davranışa karşı kontrolünü yitirmesi ve beraberinde tüm bunların aşırılaşması olarak değerlendirilebilir. Günümüzde, teknolojik cihazların kullanımının ve hatta gelişiminin hızlı bir şekilde artması, bizleri ekran bağımlılığına karşı savunmasız bırakan en önemli etkenlerdendir. Teknolojinin, internetin hayatımızı kolaylaştırdığı bir gerçek. Fakat bunun sağlıklı ve ölçülü kullanılmaması çocuk, genç ve yetişkinler üzerinde birçok olumsuz etki oluşturuyor. Dört bir yanımız küçük, büyük birçok ekran ile çevriliyken çocuklarımızı bundan korumak elbette çok zor bir hal alıyor. Ancak yoğun ekran maruziyeti çocuklarda psikolojik, nörogelişimsel, fiziksel birçok probleme yol açmaktadır. Dil gelişiminde gerilik, dikkati sürdürememe, sosyal becerilerde güçlük, gelişimsel becerilerde gerilik, komut alamama, duygu düzenleme davranışlarında güçlük, farkındalığın azalması, kaygı bozukluğu gibi birçok problem de beraberinde gerçekleşmektedir.
Ekran bağımlılığı çocuklarda gelişimsel olarak nasıl problemlere neden olmaktadır?
Her gelişimsel dönemin kendine özgü kazanılması gereken becerileri ve bu becerileri destekleyen oyunlar vardır. Son yıllarda çocuklarda artan ekran bağımlılığı ciddi bir uyaran eksikliği yaratarak bu becerilerin sekteye uğramasına sebep olabilmektedir. Aynı zamanda ekranda harcanan uzun vakitler farklı gelişimsel oyunlara yönelmeyi de engelleyebilmektedir.
0-3 yaş ebeveyn-çocuk etkileşiminin en önemli olduğu dönemdir, aynı zamanda bilişsel becerilerin, dil gelişim becerilerin, motor becerilerin gelişiminde de bu yaş aralığı önemli bir yer tutmaktadır. Dünyayı algılamaya başladıkları bu ilk yıllarda, ekran bu etkileşimlere ciddi bir bariyer koymaktadır. Çocuğun, alıcı dil becerileri, ekran gibi etkiletişimden, ilişkiden karşılıklılıktan uzak bir nesne tarafından öğrenildiğinde, ifade edici dil gelişemiyor ve konuşmada gerilik veya güçlükler, algılamada güçlükler gibi problemlere yol açabiliyor. Örneğin; motor beceriler için; top oynamak, bisiklete binmek gibi aktiviteler burayı desteklerken, bu aktiviteler yerine ekranda geçirilen vakit gelişimsel basamaklarda yavaşlamaya neden olabilmektedir.
Çocuklarda ekran bağımlılığın yol açtığı en büyük sorun beyin gelişimine olan olumsuz etkisi. Öncelikle ekran yani tablet, internet, video oyunları beynin ödül sistemine etki ediyor ve mutluluk hormonu yani dopamin salgılayarak bireyin haz sağlamasına neden oluyor. Bu durum aşırılaştığında ise, prefrontal korteks yani ön beyin dediğimiz; planlama, organize olma, algılama, dikkat, odaklanma, mantıklı karar verme gibi becerileri sağlayan alan baskılanıp devre dışı kalıyor. Böylece beyin bu işlevleri sağlıklı bir şekilde yerine getiremiyor.
Bu durum dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu, dürtüsellik gibi rahatsızlıklara yol açabiliyor.
Yemek yeme esnasında ekran maruziyeti neden sakıncalıdır?
Ek olarak yapılan araştırmalar, otizm spektrum bozukluğu semptomları ve aşırı ekran kullanımı arasında bir ilişki olabileceğini gösteriyor. Bazı zamanlarda ekran maruziyeti azaldıkça otizm semptomlarının da azaldığını görebiliyoruz.
Ekran bağımlılığı çocukların sosyal becerilerini nasıl etkilemektedir?
Ekran kullanımı nasıl ki biz yetişkinler için hayatımızın bir parçasıysa, çocuklarımız için de böyle olduğu gerçeğini kabul etmemiz gerekiyor. Ekran üzerinden oynanan oyunlar çocuklar için bazen bir sosyalleşme kanalı dahi sağlayabiliyor. Buna alan yaratmakla birlikte ekran başında geçen süreyi kontrol etmek oldukça önemli. Özelikle sosyal ilişkilerde zorlanan çocuklar ekran başında arkadaş edinerek sosyal ihtiyaçlarını buradan gidermeye çalışabiliyor. Ancak ebeveynler olarak çocuklarımızı sadece bu sanal dünyaya bırakmadan gerçeklikle bağlarını sağlamamız gerekiyor. Çocuğun sosyalleşebileceği, akranları ile etkileşime girebileceği alanlar, çocuk zorlanıyorsa aile tarafından sağlanmalıdır. Sosyal becerilerde ortaya çıkan güçlükler, çocukların okul, ev, akran ilişkileri, oyun gibi hayatlarının her alanını etkiliyor. Sosyal becerilerde güçlük yaşayan çocuklar kaygı, utanç, saldırgan dürtü ve uygun olmayan davranışlar, depresyon, yalnızlık, sosyal anksiyete, gibi birçok olumsuz durumu deneyimleyebiliyor.
Ebeveynler ekran bağımlılığını önleyebilmek adına neler yapabilirler?
0-3 yaş arasındaki çocukların ekran maruziyeti olmamasını önemsiyoruz.
3-6 yaş okul öncesi dönemde günde 1 saati geçmeyecek şekilde telefon, tablet ve ya televizyon üzerinden önceden kontrol edilmiş olması şartıyla ekran süresi verilebilir.
6 - 11 yaş ile birlikte online ders, ödev dışında çocuk ile süre, içerik, planlama üzerine anlaşma sağlanmalı.
Yemek zamanlarında ekran olmamalı.
#EkranSüresiniKontrolEt #AileDesteğiÖnemli #SosyalBecerilerGelişimi #EkranBağımlılığı #BirlikteOynayalım #ÇocukPsikolojisi #EkranKullanımı