Pathos

Aristoteles (1995:38)’e göre “söylenen sözün sağladığı üç tür inandırma tarzı vardır. İlki, konuşmacının kişisel karakterine bağlıdır; ikincisi, dinleyiciyi belli bir ruh haline sokmaya bağlıdır; üçüncüsü ise konuşmacının kendisinin sözcüklerinin sağladığı tanıta ya da sözde tanıta…”[1356a] İknanın bu üç tarzı, sırasıyla ethos, pathos ve logos’tur. Çağdaş iletişim modelini klasik retorik kuramı ile karşılaştıran Wise (1989: 6)’a göre, “argümanlar mesaj ile ethos ise kaynak ile ilgili görünmekte ve pathos, alıcı üzerinde mesajın etkisini amaçlamaktadır” Pathos retoriğin bir boyutudur ve şunları içerir:
1 - Dinleyicinin soruları.
2 - Bu sorular ve cevapları karşısında hissettiği heyecanlar.
3 - Kendisine göre bu soruların cevaplarını doğrulayan değerler” (Meyer, 2009: 31).
Prosser (2009: 105) ise, pathos veya duygusal ispatın “arkadaşlık, neşe, kızgınlık veya hüzün gibi dinleyicinin duygularına başvurmaya dayandığını ” ifade etmiştir.
Antik Yunan’da Pathos ve duygulara başvurunun (appeal to emotion) ikna gücü, Homeros’un İlyada’sında da yer almaktadır. Truva Kralı Priam’ın, oğlu Hektor’un cesedini vermesi için duygulara başvuruşu, Aşil’i ikna etmiş, Hektor’un cesedini teslim etmesini sağlamıştır. İlk sofistler, pathos ve duygulara başvurunun (appeal to emotion) dinleyici üzerindeki etkisinin farkındadır. Gorgias, “mantıksal argümanın yanında duygunun ikna gücünü fark eder”(Kennedy, 1963: 63). De Romilly (1974)’e göre, Gorgias’ın retorik teorisi, dilin kullanımı ile dinleyicileri büyülemek üzerine kuruludur. Gorgias’ın retorik tekniği, dil sanatları ile desteklenen dilin etkin kullanımı sayesinde dinleyicinin büyülü bir atmosfere sokulmasına ilişkindir. 20. yüzyılda Goebbels’in propaganda tekniği, Gorgias’ın ilkelerini kullanarak, büyülü atmosfer yaratmaya dayanmaktadır. Sofistler, sadece logos veya rasyonel argüman kullanmanın yanı sıra, dinleyicinin duyguları ile de ilgilenmişlerdir. Segal (1962), ‘Gorgias ve Logos’un Psikoloji’ (Gorgias and the Psychology of the Logos) başlıklı çalışmasında duygusal argümanı, rasyonel argümanın tamamlayıcısı olarak ifade etmiştir. Duygulara hitap edebilmenin anahtarı ise söz sanatlarıdır. Dil sanatlarının kullanımı, konuşmaya şiirsi bir hava katmaktadır. Aristoteles (1995: 26), Gorgias’ın retoriğe bu katkısını şöyle ifade etmiştir: “Şairlerin etkisi yoluyla söylev düzyazısının dili, başlangıçta, Gorgias örneğinde olduğu gibi, şiirsel bir renk almıştır”.