พิธีอุ้มพระดำน้ำ ประเพณีสำคัญของชาวเพชรบูรณ์ (จากเพจของคุณ อนันต์ รักษาวงศ์)

พิธีอุ้มพระดำน้ำ ประเพณีสำคัญของชาวเพชรบูรณ์ (จากเพจของคุณ อนันต์ รักษาวงศ์)
ผลการเสี่ยงทายทิศและคำอธิษฐาน เพื่อใช้ในประกอบพิธีอุ้มพระดำน้ำ ในปีนี้ ได้แก่ ทิศใต้ ใต้ ใต้ เหนือ เหนือ เหนือ ทั้งนี้เชื่อว่าแม่น้ำป่าสักไหลจากทางทิศเหนือสู่ทางทิศใต้เท่านั้น การกำหนดดำน้ำจึงมีแค่ 2 ทิศ การกำหนดทิศทางของการดำน้ำ โดยเชื่อว่าการดำน้ำหันหน้าไปทางด้านทิศใดนั้นมีผลต่อปริมาณน้ำ ทั้งนี้เชื่อว่าการหันหน้าไปทางทิศเหนือถือเป็นความต้องการร้องขอให้น้ำขึ้นให้มีปริมาณพอดี ส่วนการหันหน้าไปทางทิศใต้ถือเป็นความต้องการร้องขอให้น้ำลงอยู่ในความพอดี เพื่อให้เกิดความสมบูรณ์ในการประกอบอาชีพ
ดังนั้นในการอุ้มพระดำน้ำจึงดำน้ำโดยหันหน้าไปทางด้านทิศเหนือ 3 ครั้ง และหันหน้าไปทางทิศใต้ 3 ครั้ง โดยความเชื่อ อิทธิปาฎิหาริย์ขององค์พระพุทธมหาธรรมราชาจะสามารถดลบันดาลให้เป็นไปตามที่ร้องขอโดยแม่น้ำป่าสัก จะมีปริมาณน้ำขึ้น และลงในปริมาณที่สมดุลในปีนั้น ทิศทางการอุ้มพระดำน้ำ จึงเชื่อมโยงกับความเชื่อดังกล่าว นับเป็นพิธีกรรมที่ช่วยลดความวิตกกังวลของชาวบ้านที่มีต่อภัยธรรมชาติจากลำน้ำป่าสัก ที่อาจจะทำให้เกิดผลกระทบต่อวิถีชีวิตเช่นภาวะน้ำท่วมหรือภัยแล้งที่อาจเกิดขึ้นในแต่ละรอบปี ในระหว่างประกอบพิธีอุ้มพระดำน้ำนั้น ผู้ที่ร่วมในพิธีต่างก็จะโปรยดอกไม้ ซึ่งส่วนใหญ่จะเป็นดอกดาวเรืองและดอกบัว จนแทบจะทำให้ผืนน้ำในบริเวณที่ประกอบพิธีเป็นสีเหลืองกันเลย และคนเพชรบูรณ์ยังเชื่ออีกว่าน้ำในลำน้ำป่าสักช่วงนี้เป็นน้ำมนต์เสียด้วย งานนี้ขุนนันต์เรียกว่ายืนแช่น้ำมนต์มาแล้วนะคร้าบ
หลังจากเสร็จพิธีอุ้มพระดำน้ำแล้ว ท่านเจ้าเมืองเพชรบูรณ์ กรมการเมือง และผู้เข้าร่วมขบวนเรืออัญเชิญองค์พระฯ ก็ทำการโยนสิ่งของมงคลที่นำมาร่วมประกอบพิธีให้กับผู้ที่เขามาชมพิธี ได้แก่ กระยาสารท ข้าวต้มมัด ข้าวต้มลูกโยน กล้วยไข่ เพื่อนำกลับไปกินเป็นสิริมงคล เป็นที่สนุกสนานและแบ่งปันกัน งานนี้มีกิจกรรมที่เรียกกันว่าร่มหงายกันนะครับ คือผู้คนบนฝั่งก็จะรอรับของจากผู้ร่วมพิธีในเรือ ด้วยการหงายร่มรับของกันครับ
..........................
ช่วงเทศกาลสารทไทยชาวเมืองเพชรบูรณ์จะร่วมกันอัญเชิญพระพุทธมหาธรรมราชา พระพุทธรูปคู่บ้านคู่เมือง ไปทำพิธีอุ้มพระดำน้ำในแม่น้ำป่าสัก โดยเชื่อว่าจะทำให้ฝนตกต้องตามฤดูกาล พืชพันธุ์ธัญญาหารมีความอุดมสมบูรณ์ เริ่มจัดงานในวันแรม 15 ค่ำ เดือน 10 (ประมาณเดือน ก.ย.-ต.ค.) โดยจัดต่อเนื่องกัน 3 วัน งานประเพณีจัดที่วัดไตรภูมิ ส่วนพิธีอุ้มพระดำน้ำ ประกอบพิธี ณ วัดโบสถ์ชนะมาร ในอำเภอ เมือง
มีตำนานเล่าว่า วันหนึ่งชาวประมงไปหาปลากันในแม่น้ำป่าสัก แต่ไม่มีใครจับปลาได้เลยแม้แต่คนเดียว
ขณะชาวประมงกำลังนั่งปรับทุกข์กันอยู่นั้น ก็เกิดเหตุมหัศจรรย์ขึ้น น้ำบริเวณวังมะขามแฟบที่ไหลเชี่ยวกรากอยู่
เริ่มหยุดนิ่ง จากนั้นก็มีพรายน้ำผุดขนาดใหญ่ แล้วพระพุทธรูปองค์หนึ่งก็ค่อยๆ ลอยขึ้นเหนือผิวน้ำ
ขึ้นมาทีละน้อยแล้วมากขึ้นราวกับน้ำเดือด กระทั่งกลายเป็นวังน้ำวน คล้ายดำผุดดำว่ายอยู่ตลอดเวลา ชาวบ้านจึงลงไปอัญเชิญพระพุทธรูปองค์นั้นขึ้นมาประดิษฐาน ณ วัดไตรภูมิ ล่วงถึงวันแรม 15 ค่ำ เดือน 10 หรือวันสารทไทย ของปีถัดมา พระพุทธรูปองค์ดังกล่าวกลับหายจากที่ประดิษฐานเดิม ไปปรากฏอยู่กลางแม่น้ำป่าสักบริเวณวังมะขามแฟบอันเป็นที่ที่พบพระพุทธรูปในครั้งแรก ชาวบ้านจึงร่วมกันอัญเชิญขึ้นมาประดิษฐานที่วัดไตรภูมิอีกครั้งหนึ่ง พร้อมถวายนามว่า “พระพุทธมหาธรรมราชา" และถือเป็นประเพณีว่า เจ้าเมืองเพชรบูรณ์ต้องอัญเชิญพระพุทธมหาธรรมราชาไปประกอบพิธีอุ้มพระดำน้ำที่บริเวณวังมะขามแฟบ หน้าวัดโบสถ์ชนะมาร เป็นประจำทุกปี
ในวันงานมีการถวายภัตตาหารเช้าแด่พระภิกษุ ผู้ว่าราชการจังหวัดซึ่งถือเป็นเจ้าเมืองเพชรบูรณ์ พร้อมด้วยข้าราชการ พ่อค้า และประชาชน จะร่วมกันอัญเชิญพระพุทธมหาธรรมราชาขึ้นประดิษฐานในบุษบกบนรถ ซึ่งอยู่ ณ ต้นขบวนรถบุปผชาติ ที่ตกแต่งอย่างสวยงาม แล้วแห่แหนรอบเมือง วันรุ่งขึ้นจะมีขบวนแห่ทางน้ำ โดยอัญเชิญพระพุทธมหาธรรมราชาลงเรือ แห่ไปตามลำน้ำป่าสักจนถึงบริเวณหน้าวัดโบสถ์ชนะมาร จากนั้นผู้ว่าราชการจังหวัดซึ่งเป็นตัวแทนของชาวเพชรบูรณ์จะอัญเชิญพระพุทธรูปคู่บ้านคู่เมืององค์นี้ลงดำน้ำในแม่น้ำป่าสัก ถือเป็นสิริมงคล
วันสุดท้ายมีการแข่งเรือยาว ชาวบ้านแต่ละตำบลจะส่งตัวแทนมาร่วมแข่งขันชิงรางวัลกันทุกปี สำหรับงานประเพณีอุ้มพระดำน้ำ ประจำปี 2566 ได้มีการเสี่ยงทายเรือที่จะใช้อัญเชิญพระพุทธมหาธรรมราชา ไปประกอบพิธีศักดิ์สิทธิ์อุ้มพระดำน้ำกลางแม่น้ำป่าสัก ซึ่งผลการเสี่ยงทายได้โขนเรือเหมวาริน ซึ่งเป็นสัตว์ในป่าหิมพานต์ โดยมีหัวเป็น เหม คือ หงส์ผสมราชสีห์ ลำตัวเป็นจระเข้ หางเป็นปลา การจัดงานประเพณีอุ้มพระดำน้ำในปีนี้ รูปแบบการจัดงานประเพณีอุ้มพระดำน้ำ ยังคงความยิ่งใหญ่อลังการ นอกจากนี้ยังมีกิจกรรมเสริมอีกหลายอย่าง อาทิ การรำถวายพระพุทธมหาธรรมราชา การแสดงแสง เสียง ประเพณีอุ้มพระดำน้ำ การแข่งขันพายเรือทวนน้ำ เทศกาลอาหารสะอาด อร่อย กิจกรรมทางวิชาการ ฯลฯ รวมทั้งกิจกรรมปลีกย่อยอีกจำนวนมาก อาทิ มหกรรมคอนเสิร์ต โดยศิลปินที่มีชื่อเสียงมาเปิดการแสดง ซึ่งเป็นการส่งเสริมการท่องเที่ยวของจังหวัดเพชรบูรณ์ด้วย