ΠΛΑΤΩΝΙΚΟΙ ΔΙΑΛΟΓΟΙ • 2ο μάθημα • Πλάτωνος Χαρμίδης

Κύκλος μαθημάτων με τίτλο: «Πλατωνικοί διάλογοι: Φιλοσοφικές προσεγγίσεις των πρωτοτύπων κειμένων» (Εαρινό εξάμηνο 2020-2021 της Εταιρείας των Φίλων του Λαού/Λαϊκού Παν/μίου).
Τίτλος 2ου μαθήματος: «Η σωφροσύνη ως αυτογνωσία» το οποίο παραδόθηκε στις 3 Μαρτίου 2021.
Εισηγήτρια: ΑΝΝΑ Χ. ΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥ, Δρ. Επιστημών της Αγωγής του Παν/μίου της Σορβόννης (Paris V - René Descartes).
Η απόδοση των χωρίων από τα αρχαία ελληνικά στα νέα ελληνικά έγινε από την εισηγήτρια με βάση το αρχαίο κείμενο.
ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ 2ου μαθήματος
Ο πλατωνικός διάλογος που επιλέξαμε να αναλύσουμε είναι ο «Χαρμίδης ἢ περὶ σωφροσύνης» και έχει ως κεντρικό θέμα την αρετή της «Σωφροσύνης».
Ο «Χαρμίδης» εμφανίζεται ως πρόσφατη συζήτηση του Σωκράτους, αφηγημένη σε πλάγιο λόγο από τον ίδιο σε φίλο ή φίλους του που δεν κατονομάζονται και ονομάσθηκε έτσι, από ένα από τα διαλεγόμενα πρόσωπα, τον Χαρμίδη, που ήταν θείος του Πλάτωνος από την μητέρα του. Το άλλο κύριο πρόσωπο του διαλόγου είναι ο Κριτίας, ο γνωστός κορυφαίος των Τριάκοντα τυράννων και εξάδελφος της μητέρας του Πλάτωνος.
Σε αυτό το πλαίσιο, ο Σωκράτης ζητεί από τον Χαρμίδη να του απαντήσει στο ερώτημα «τι είναι σωφροσύνη», μέσω ενός ορισμού. Η αναζήτηση αυτού του ορισμού αποτελεί και το κύριο θέμα του διαλόγου.
Η διαλεκτική αναζήτηση των συνομιλητών καταλήγει σε έναν πρώτο ορισμό της «σωφροσύνης», η οποία ορίζεται ως «αυτογνωσία»· στη συνέχεια, ο ορισμός αυτός διευρύνεται και ορίζεται, όχι μόνο ως «αυτογνωσία», δηλαδή ως γνώση του εαυτού της, αλλά και ως γνώση των άλλων γνώσεων.
Στην συνέχεια, ο Σωκράτης συμπληρώνει τον προηγούμενο ορισμό στον οποίο προσδίδει ακόμη μεγαλύτερο βάθος, λέγοντας ότι, εάν η σωφροσύνη ορίζεται ως γνώση του εαυτού της και των άλλων γνώσεων, θα πρέπει, επίσης, να ορισθεί και ως γνώση της άγνοιας· με άλλα λόγια, ο σώφρων δεν θα πρέπει μόνο να γνωρίζει αυτό που γνωρίζει, αλλά θα πρέπει να έχει επίγνωση και αυτού που δεν γνωρίζει, δηλαδή να γνωρίζει ότι δεν γνωρίζει· με αυτήν την έννοια, ο Σωκράτης ορίζει την σωφροσύνη ως «απλή άγνοια».
Σε μία δεύτερη φάση, ο Σωκράτης προσδίδει ακόμη μεγαλύτερη ευρύτητα στον ορισμό της σωφροσύνης, εφόσον υποστηρίζει ότι, εάν η σωφροσύνη είναι γνώση του εαυτού και των άλλων γνώσεων, αλλά και επίγνωση της άγνοιας, τότε αυτή αποβαίνει ωφέλιμη για την ορθή διακυβέρνηση της πόλεως και οδηγεί στην πολιτική «ευπραγία» και, περαιτέρω, στην πολιτική «ευδαιμονία».
Η διαλεκτική αναζήτηση των συνομιλητών ολοκληρώνεται και αποτυπώνεται στο συμπέρασμα ότι η γνώση είναι ανεπαρκής για την ευδαιμονία και ότι η μόνη αληθινή γνώση, που είναι η επιστήμη του αγαθού και του κακού, δεν είναι εφικτό να κατακτηθεί παρά μόνον από τον μάντη, αυτόν δηλαδή που συλλαμβάνει ταυτόχρονα το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
JAEGER W. (χ.χ.). «Οἱ ἐλάσσονες σωκρατικοὶ διάλογοι τοῦ Πλάτωνος: Ἡ ἀρετὴ ὡς φιλοσοφικὸν πρόβλημα» στὸ Παιδεία. Ἡ Μόρφωσις τοῦ Ἕλληνος Ἀνθρώπου, Μτφρ. Γεωργίου Π. Βερροίου, Πρόλογος Παναγιώτου Ι. Μπρατσιώτου, Τόμος Β΄, Ἐκδόσεις «Παιδεία», Αθῆναι, σσ. 146-166.
ΝΕΩΤΕΡΟΝ ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΙΚΟΝ ΛΕΞΙΚΟΝ «ΗΛΙΟΥ» (χ.χ.). Τό Ἀρχαῖον Ελληνικὸν Πνεῦμα, Ἀθῆναι, σσ. 348-349.
TAYLOR A.E., (2003). Πλάτων. Ὁ ἄνθρωπος καὶ τὸ ἔργο του. Μορφωτικὸ Ἵδρυμα Ἐθνικῆς Τραπέζης, Ἀθήνα, σσ. 74-86.
WILAMOWITZ-MOELLENDORF UL. V. (2005). Πλάτων. Ἡ ζωὴ καὶ τὸ ἔργο του. Νεότητα - Ὥριμα χρόνια - Γῆρας, Ἐκδόσεις Κάκτος, Ἀθήνα, σσ. 221-231.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΟΜΙΛΗΤΡΙΑΣ
drive.google.c...