ZAMACH MAJOWY I RZĄDY SANACJI

1. Zamach majowy.
• Przyczyny:
Kryzys rządów parlamentarnych w Polsce spowodowane partyjniactwem, tzn. kierowaniem się przez polityków interesem własnej partii zamiast dobrem kraju.
Powołanie gabinetu z premierem Witosem.
Piłsudski i jego zwolennicy (piłsudczycy) głosili konieczność przeprowadzenia sanacji (czyli uzdrowienia) życia politycznego w Polsce.
• Przebieg:
Piłsudczycy, mający przewagę liczebną, zaczęli zajmować strategicznie punkty miasta, m.in. lotnisko i centralę telefoniczną.
Szalę zwycięstwa na stronę sił Piłsudskiego przechylili kolejarze, którzy zatrzymywali pociągi wiozące wojska wierne rządowi.
W obawie przed wybuchem wojny domowej 14 maja prezydent Wojciechowski oraz rząd złożyli dymisje.
2. Następstwa zamachu majowego.
• Po zamachu majowym Zgromadzenie Narodowe (połączone izby sejmu i senatu) początkowo na urząd prezydenta wybrało Józefa Piłsudskiego, który nie przyjął powierzonej mu funkcji.
• 1 czerwca 1926 r. Zgromadzenie Narodowe na prezydenta wybrało Ignacego Mościckiego, wskazanego przez Piłsudskiego.
• Na czele rządu stanął Kazimierz Bartel.
• Piłsudski objął funkcję ministra spraw wojskowych.
3. Nowela sierpniowa - nowelizacja konstytucji marcowej w sierpniu 1926 r.
• Głównym jej celem było wzmocnienie władzy wykonawczej.
• Przyznawała ona prezydentowi prawo wydawania dekretów z mocą ustawy, w czasie, gdy sejm nie prowadził obrad.
• Prezydent mógł także rozwiązać sejm i senat przed upływem kadencji.
4. Rządy sanacyjne.
• Rządzący szybko skupili się na umocnieniu swojej władzy.
• W kraju wprowadzono rządy autorytarne z pozorami zachowania demokracji.
• Stanowiska w administracji i wojsku obsadzano głównie zwolennikami Piłsudskiego.
• Ludzi związanych z władzą nazywano obozem sanacyjnym.
5. Utworzenie Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem (BBWR) w 1928 r.
• Powołany przez władze sanacyjne - aby wygrać wybory parlamentarne.
• Na jego czele stanął Walery Sławek, bliski współpracownik Piłsudskiego.
• Po nieczystej walce wyborczej, podczas której dopuszczano się fałszerstw (tzw. cuda nad urną), zwyciężyła sanacja.
6. Utworzenie Centrolewu. w 1929 r.
• W celu przeciwstawienia się rządom sanacji, opozycyjne partie lewicowe, chadeckie i ludowe zawarły sojusz - tzw. Centrolew.
7. Represje sanacyjne w stosunku do opozycji - proces brzeski.
• Aresztowano i osadzono w twierdzy brzeskiej Wincentego Witosa i Wojciecha Korfantego.
• Proces brzeski, podczas którego przywódców opozycji skazano na kary więzienia, odbył się w 1932 r.
• Władze sanacyjne otworzyły w 1934 r. w Berezie Kartuskiej obóz dla więźniów politycznych.
8. Wybory brzeskie w 1930 r.
• Przeprowadzone wybory do parlamentu, w których BBWR ostatecznie zdobył ponad połowę miejsc.
• W latach 30. władzę w państwie przejęło najbardziej autorytarne stronnictwo sanacji, zwane grupą pułkowników.
9. Uchwalenie konstytucji kwietniowej 23 kwietnia 1935 r.
• Ustawa zasadnicza wprowadziła w Polsce silne rządy prezydenckie, zwiększając znacząco uprawnienia głowy państwa - odtąd odpowiedzialnej jedynie przed Bogiem i historię.
• Główne postanowienia konstytucji kwietniowej:
ograniczenie roli parlamentu,
wzmocnienie senatu kosztem sejmu,
uprawnienia prezydenta: sprawowanie kontroli nad rządem, parlamentem i sądami (odejście od trójpodziału władzy), wpływanie na skład senatu, możliwość mianowania swojego następcy (podczas wojny).
10. Polityka zagraniczna sanacji.
• Koncepcję Międzymorza, czyli sojuszu państw pod przywództwem Polski, starał się rozwijać też współpracownik marszałka - minister spraw zagranicznych Józef Beck.
• Piłsudski doprowadził do zawarcia w 1932 r. traktatu o nieagresji z ZSRS.
• W 1934 r. zawarto polsko-niemiecką deklarację o niestosowaniu przemocy.
• Polska starała się prowadzić politykę równowagi w stosunku do obu sąsiadów: Niemiec i ZSRS.
11. Śmierć Józefa Piłsudskiego 12 maja 1935 r.
12. Utworzenie Obozu Zjednoczenia Narodowego w 1937 r. przez marszałka Rydza-Śmigłego.
• W jego programie znalazły się popularne w Europie hasła konsolidacji (zjednoczenia) narodu, solidaryzmu społecznego i dominującej roli państwa w życiu społecznym.
13. Autorytaryzm w Polsce.
• Rządy sanacyjne - w porównaniu z innymi reżimami - nie wyeliminowały więc całkowicie opozycji z życia politycznego.
• W prasie regularnie pojawiały się karykatury Piłsudskiego i jego współpracowników.
• Nie doszło także do masowych prześladowań przeciwników władzy.
14. Opozycyjne partie polityczne w okresie rządów sanacji.
• W 1936 r. działacze ruchu ludowego i chadecji założyli w Szwajcarii tzw. Front Morges z generałem Władysławem Sikorskim na czele.
• W 1937 r. w Polsce powstało chadeckie Stronnictwo Pracy.
• Ruch ludowy zjednoczył się w 1931 r. w Stronnictwie Ludowym (SL).
• Obóz Narodowo-Radykalny „Falanga”, który głosił hasła faszystowskie.