Dziewczyny lubią brąz? O pradziejowej metalurgii - Kamil Nowak, Albin Sokół | KONTEKST 38

Gośćmi kolejnego KONTEKSTU są prawdziwi Władcy Wysokich Temperatur, na co dzień zajmujący się m.in. rekonstrukcją procesów odlewniczych w oparciu o oryginalne znaleziska: dr Kamil Nowak - archeolog, kierownik projektu NCN realizowanego w Instytucie Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego oraz Albin Sokół - archeolog, pracownik Muzeum Archeologicznego w Biskupinie.
W trakcie tego spotkania poznamy wszelkie tajniki tego jak uzyskiwano przedmioty z brązu. Prócz opowieści niesamowitych gości, będą zdjęcia, filmy, modele, czyli wszystko co nasi Drodzy Widzowie lubią najbardziej! Nie zabraknie też ciekawostek: w tym np. przybliżenia historii unikatowych kobiecych grobów metalurgów(żek?)!
Jeśli spodobało Ci się nasze spotkanie to zapraszamy do uczestnictwa na żywo, co czwartek o godz. 18 na Facebooku Archeologii Żywej. A jeśli chcesz wesprzeć naszą działalność to zachęcamy do prenumerowania:
Papier: bit.ly/prenumeruj-AZ 👈
Wersja cyfrowa: bit.ly/e-prenumerataAZ 👈
SPIS TREŚCI
00:00 Wstęp
04:18 Prolog. Metalurgia miedzi
12:20 Czym jest brąz?
14:00 Czym charakteryzowała się epoka brązu?
18:10 Rozwój społeczności wczesnobrązowych
20:00 Archeologia eksperymentalna - z czym to się je?
25:00 Poboczne efekty archeologii eksperymentalnej
29:50 Jak dbało się o brązowe przedmioty?
32:00 Potrzeba handlu surowcami a rozwój ludzkości
38:30 Piec - serce warsztatu metalurga
42:00 Tygle, dysze, formy - najczęstsze zabytki ruchome
49:00 Eksperymentalna produkcja odlewnicza
51:20 Przygotowywanie narzędzi odlewniczych
57:12 Badania mikrostruktury próbnych odlewów
59:50 Nie od razu sierpy odlewano
1:03:05 Metoda na wosk tracony - modele zalewania form
1:06:30 Groby metalurgów i metalurżek
1:10:30 Kupa konia nie jest zła
1:15:30 Jak wyglądał proces odlewania przedmiotu z brązu? (Film!)
1:18:15 O najtrudniejszych częściach całego procesu
1:25:10 O traseologii się nie udało tym razem, ale może kolejnym...
1:26:30 Rekonstrukcja historyczna a archeologia eksperymentalna
1:28:18 O potencjalnej sferze duchowej i rytualnej
1:32:30 Pożegnania
1:34:30 Podziękowania dla nowych i powracających prenumeratorów!
GOŚCIE
Kamil Nowak
archeo.uni.wroc.pl
Albin Sokół
www.biskupin.pl
GOSPODARZ
Radosław Biel
archeologia.com.pl

[@justynatinaffm2688]

Tych informacji co tu uzyskałam na temat brazu z tej mało znanej epoki brazu nigdzie indziej nigdy nie słyszałam Dziekuję bardzo za rzeczowy wykład.Godzina mineła i jeszcze chetnie bym posłuchała.Pozdrawiam z Frankfurtu nad Menem z lasu🌲🌲🌲🌲 i pieknych gòr Spessard.

[@mistycznydzik2810]

Ale sztos, świetny materiał i grafiki

[@tamarakrezel1188]

Panie Albinie mam spóźnione pytanie ale teraz jak po raz któryś oglądam ten Kontekst przyszło mi do głowy;) oto one- ponieważ zajmuje się Pan archeologią w taki a nie inny sposób czy wie Pan lub przypuszcza jak nasi przodkowie wymyślili by z tych różnych "kamieni" pozyskiwać miedź?? Oraz w jaki sposób wymyślili łączenie go z cyną by powstał brąz;))??? Pozdrawiam;))

[@arkagdynia6465]

Odpowiedź nasuwa się prosta... statystycznie całą starożytność używano ognisk do wszystkiego i pod każdą możliwą postacią... budowano paleniska z kamieni( każdych możliwych po ręką) co generowało możliwość zaobserwowania ,że niektóre się ,,TOPIĄ,,. Produkty topienia okazały się całkiem ciekawe pos kątem użyteczności. Pierwsza była cyna a potem ołów. Od tego momentu uruchomiła się fantazja i ciekawości ( motor każdego odkrycia). Tu już blisko do kunsztu wytopu i kowalstwa produktów wytopu. Podobnie odkryto damast w Iranie tysiące lat temu...

[@ggnagognagoma2462]

Gatunek ludzki w dzisiejszej postaci gatunku ludzkiego to 400 000 lat . Dojście do etapu dzisiejszego od epoki kamienia to ok 4000 do 12 000 lat. Zatem metalurgia jest spadkiem po poprzedniej cywilizacji. Donoszą już dekadę dwie temu o skupiskach metali nawet rzadkich na szelfie kontynentalnym Indii- zatopionych miastach. A takich cywilizacji wg podań było najmniej 5 a wg. działań arytmetycznych 40

[@magentato6963]

Dzięki za program Super OK

[@waldemarzastygy681]

Wszystko fajnie,Ale mnie nie pasuje ciągłość epok kamienia brązu i żelaza. Kamienia żelaza i brązu wydaje się bardziej logiczne z uwagi na fakt za trzeba mieć co najmniej dwa metale i znać proporcje.natomiast żelazo można było zdobyć dużo łatwiej,przykładowo z rudy darniowej,tok myślenia powszechnej ewolucji ni jak się ma do oficjalnej linii epok.

[@janskolnus4907]

a) temperatura; b) wstępna jakość produktu; c) podatność na obróbkę

[@janskolnus4907]

i oczywiście jak w nagraniu wyżej: kamień - miedź (chalkolit) - brąz - żelazo

[@poopoodash9363]

Dziękuję

[@gretakedzierska5071]

Super

[@marekdrabik]

Zabawne wywody 😸

[@karolbjanicki4287]

Dziękuję za informację, dobry filmyk. Thankyou for the information, well made film. Educational value for whom like the metalorgy side of archeology.

[@cazahilpollas]

Pozdrowienia z dawnego Lauro dziś Alhaurin de la Torre korzenie sięgają do lat 1000 - 600 pne właśnie dzięki miedzi fenicjanie zaczęli tu kolonizować okolicę z Malagą włącznie .

[@olgierd8]

Szkoda że nie była omówiona obróbka surowego odlewu. Czym odciąć wlewkę i wyszlifować resztę? Myślę i nic mi do głowy nie przychodzi.

[@robertmarcinow593]

Ale skąd brali miedź może z kopalni w Legnicy ? Oile mi wiadomo czysta miedź nie leży na ziemi nad tym się nie zastanawiacie

[@janskolnus4907]

trochę jednak leży - miedź rodzima

[@robertmarcinow593]

@@janskolnus4907 To pozbieraj i nie zapomnij o cynie , wytop brąz życzę powodzenia

[@janskolnus4907]

@@robertmarcinow593 O'k już zgaduję o co chodzi - spojrzyj niżej na wątek rozpoczęty przez Artura J. Serio żaden problem.

[@janrynkiewicz3246]

@@janskolnus4907 a jak uzyskiwano wysoką temperaturę do topienia miedzi. Chyba nie przy pomocy węgla drzewnego i miechów?

[@janskolnus4907]

@@janrynkiewicz3246 sorki jeśli robię dubla, ale nie widzę swojego wpisu a dlaczego nie? na tym filmie masz gostka który do tego celu użył typowych miechów: kzbin.info/www/bejne/mIjXXp-noaZ8arM ; temu panu wystarczyły worki: kzbin.info/www/bejne/fKjSZKWEgc2fo6s ; panowie z trochę dalsza wystawili w tym celu osobną konstrukcję: kzbin.info/www/bejne/hJW3lKCBbr6fiKc

[@krzysztofarndt207]

Wywody na temat polerowania to mnie rozbawiły...

[@tadkrajewski8784]

Pozdrawiam z Norwegii

[@magentato6963]

fajne zdjęcie Bratta Pita

[@adamkowalski9559]

Wśród metalurgów w epoce brązu pojawiła się pierwszy raz w historii ludzkości jednostka chorobowa "wypalenie zawodowe"...

[@jerryblackberry4303]

pozdrowienia z Chin

[@rejmons1]

Warszawa [były] Ursus. Teraz Miasteczko Wilanów bis. A to dlatego, że z wielkiej fabryki traktorów pozostała tylko "PORTIERNIA". A tu, gdzie niegdyś stały hale fabryczne rosną nowe apartamentowce.

[@walerianda]

Nowy Jork

[@65mto]

Piszę w 32 minucie projekcji filmu, więc nie wiem co będzie dalej. Niedowiarek ze mnie, nie wyobrażam sobie, żeby miedzianym toporkiem ociosać kołek, żeby wbić go w ziemię, żeby miedzianym mieczem zadać wykluczającą z walki ranę przeciwnikowi odzianemu w grubą skórę, rozbić głowę miedzianym toporem bojowym, czy żeby chociażby świni gardło poderżnąć. Błogosławieni, którzy nie widzieli, a uwierzyli. Audycja bardzo ciekawa.

[@janskolnus4907]

miecze to dopiero epoka brązu; topór to zwyczajnie klin, nie musi być przesadnie ostry; przez zbroję zasadniczo łatwiej się przekłuć niż ją przeciąć

[@jacekwidor3306]

Topór działa przed wszystkim masą, nie musi być wcale ostry jak brzytwa

[@zdzkw3497]

@@jacekwidor3306 rąbał Pan kiedyś dęba nie daj boże suchego ? Siekiery potrafią się wyszczerbić a z łańcuch piły spalinowej iskry lecieć 😶

[@jacekwidor3306]

@@zdzkw3497 Odpowiedziałem na wpis -w kontekście topora bojowego, czy wbijanie kołka. Oczywiście nie ma narzędzia uniwersalnego, które sprawdzałoby się w każdych warunkach.

[@zdzkw3497]

@@jacekwidor3306 ma Pan w sumie rację

[@jacekwidor3306]

Wykład o moim ulubionym kolorze! Czekam jeszcze na wykład o epoce ultramaryny i epoce ciemnej zieleni.

[@janrynkiewicz3246]

Nie dowiedziałem się jednak, jak pozyskiwano komponenty do stopu brązu. Jeśli miedź w czystej formie występuje niezmiernie rzadko i w niewielkich ilościach, to główne pytanie jest o technologię pozyskiwania miedzi.

W różnych częściach świata było różnie: na Cyprze czy Krecie w starożytności miedź występowała tak często, że można ją było podnosić wprost z ziemi. Oczywiście tysiące lat eksploatacji sprawiły, że dziś jest to niespotykane. W okresie eneolitu używano dość powszechnie stopu miedzi z arsenem, zwanego brązem arsenowym. Arsen i antymon dość powszechnie występują w postaci naturalnego składnika rud miedzi. Brąz arsenowy niewiele różni się właściwościami od brązu cynowego. Można go z powodzeniem poddawać obróbce na ciepło i na zimno. Jego wadą jest niestety obecność samego arsenu, który w większym stężeniu (wyższym od 7% zawartości w stopie) jest silną trucizną. Dawni hutnicy byli zapewne świadomi tego faktu i zaczęli poszukiwać materiałów zastępczych, ponieważ trudno im było odróżnić „bezpieczne” rudy zawierające mniej niż 5% arsenu, od tych, które zawierały go więcej. Najprawdopodobniej pierwsze przedmioty z brązu cynowego powstały na skutek wykorzystywania przez pradziejowych metalurgów rud miedzi mocno zanieczyszczonych cyną. otwierdza to fakt, że metalurgię wynaleziono tam gdzie rudy miedzi i cyny występują wspólnie. Odlewnicy musieli w pewnym momencie zauważyć istotne zalety nowego stopu i zaczęli go wytwarzać z pełną świadomością jego składu i właściwości. Od przetapiania zanieczyszczonej domieszkami miedzi przeszli do celowego wytwarzania cynowego brązu. Miedź najczęściej pozyskiwano poprzez rozdrabnianie, a później przetapianie. Wczesne piece mogły wytwarzać jedynie bogaty w miedź żużel, który musiał być dalej rozdrabniany i przetwarzany, ale wraz z rozwojem pieców opalanych węglem drzewnym i zastosowaniem miechów, możliwe było osiągnięcie temperatury ponad 1085 stopni Celsjusza, dzięki czemu miedź ulegała topnieniu i całkowitemu oddzieleniu od skały płonnej.

[@zdzkw3497]

@ niezła temperatura 1080 stopni to pewnie węgiel drzewny oraz jakieś miech używali? A kruca Celtowie dymarek używali co by żelazo słabe tworzyć 🤔

[@ggnagognagoma2462]

Rodzima pochodziła z Ameryki PŁn i była rozwożona na cały świat . To było tańsze rozwiązanie niż proces prażenia i ekstrakcji z rud miedzi . Jak na przykład w tych stanowiących o zasobności państewka Salomona, gdzie koło miejsc wydobycia praktykowano i metalurgię do czystej miedzi

[@staryjaszczur]

Przejsciowy okres miedzi zaczął się w Europie w tym samym czasie co w Egipcie. Kultura Vinca to obsolutnie fascynująca kultura, nie tylko ze względu na osiągnięcia w metalurgii, ceramice i zdobnictwie. Kultura ta wypracowała zbiór znaków, który przez niektórych badaczy uznawany jest za proto pismo.

[@krzysztofjksiazek228]

🌴

[@magentato6963]

dla zasięgu Zasięg z

[@tamarakrezel1188]

A ja też lubię AŻ i KONTEKSTY;**pozdrawiam Tamara i Spółka

[@olekcelinski4265]

I Ja również

[@tomaszsadowski1515]

Ta siekierka Ötziego to kompilacja drewna kamienia i miedzi, czy tu bronz tez gra jakas role?

Ostrze siekierki Ötziego jest jednym z najwcześniejszych przykładów metalurgii miedzi w Europie, a narzędzie to datowane jest na około 3300 lat p.n.e. Zatem tylko miedź, nie ma informacji aby brąz był użyty w tej siekierce - jego czas przyszedł znacznie później.

[@tomaszsadowski1515]

Ad. 5 min. ... Z tego, co rozumiem, to miedz rodzima jest jakims samorodkiem, ktory ktos znajduje , a potem podgrzewa i zmienia jej ksztalt.

[@wodzimierzhaadus2454]

NAWET W POLSCE ODBYŁ SIĘ TAKI RYTUAŁ PRZY OSTATNIEJ FAZIE OBRÓBKI JAPAŃSKICH MIECZY ... WG JĘDRKA Z OPOWIEŚCI NA YT O HISTORII ... JEDEN JEGOMOŚĆ SPECJALNIE PRZYJECHAŁ NA JEGO ZAMEK W TYM CELU ... BO TO MIEJSCE MA ODPOWIEDNIE CUŚ WŁAŚNIE 🤔⁉

[@magentato6963]

przydałyby się napisy angielskie na pasku

[@ZENEK320]

Witam napewno były bez patyny . 😏

[@jozefwitek8253]

Wypolerowany Braz ma kolor zachodzacego slonca .....

[@olekcelinski4265]

👍👍👍👍👍🧔🙋‍♂️🇵🇱🙋‍♂️🇵🇱

[@arturj3876]

No ale jak wypaliles z rudy miedz ?

[@kronikamak2737]

nie wypala się miedzi z rudy... jeślli się nie ma dostępu do miedzi rodzimej. Jedyna z opcji to elektroliza dość skomplikowany proces Żyjemy w takich czasach że łatwiej jest kupić w sklepie gotową czystą miedź, zyskujesz wtedy czas, pieniądze, wiedze na temat procesu "produkcji miedzi" z rudy, sprzęt potrzebny do owego procesu itp.

[@janskolnus4907]

@@kronikamak2737 ??? znaczy się masz na myśli, że z rudy się nie "wypala" tylko "wytapia"; bo ta teoria o jedyności elektrolizy zwyczajnie stoi w sprzeczności z rozpowszechnieniem miedzi w starożytności

[@kronikamak2737]

@@janskolnus4907 Chodzi o to, żeby "stworzyć" czystą miedź trzeba znać cały kompleks procesów które są dość skomplikowane, plus trzeba posiadać odpowiednie miejsce sprzet ludzi wykfalifikowanych itd. Bo np. stworzenie brązu to już trochę bardziej skomplikowana procedura. Po za tym jeśli zakładamy, że brąz tworzyli ludzie typu ja mieć miedź ty mieć cynę ja stworzyć brąz... to każda jedna sztabka/figurka z brązu nie powinna mieć takiego samego składu procentowego i mówię tu o dwóch miejscach po przecinku. Czy tak jest nie wiem, bo nie badałem i nie szukałem na temat tego info. Sam byłem kowalem, i wiem jak trudno jest zahartować stal która hartuję się inaczej w zależności skłądu/rodzaju stali. Ale wiem, że jest o niebo łatwiejszy wytop żelaza aniżeli miedzi z rudy. Bo jak dotąd żaden profesor nie wytopił z rudy, miedzi. Do "eksperymentów" zawsze używają czystej miedzi z "fabryki", za to są dziesiątki osób które sami wytapiają żelazo przetwarzając następnie je w stal... Z rudy żelaza można wytopić żelazo samemu, ale trzeba również wiedzieć jak. Jest to możliwe.Ale miedzi nikt z szanujących się profesorów archeologów nie "wytopił". Jeśli natrafię na taką informację, zmienie zdanie bo przecież owi "profesorowie" są dużo mądrzejsi od ludzi "pierwotnych" i mają większe możliwości techniczne. Ale czy tak jest na prawdę? Śmiem wątpić dzisiaj. Od razu mówie że szanuję archeologów bo kurde samemu chciałbym takie coś robić, ale powtarzacze "prawdy objawionej" to nie moja bajka..

[@janskolnus4907]

@@kronikamak2737 Dziwnym zbiegiem okoliczności jestem po inżynierii materiałowej i nie wiem, co trudnego może być w wytopie miedzi z rudy; odnośnie poszukiwań - skoro już masz włączonego youtube to wklep w okienko wyszukiwania "copper smelting from the ore" i podziwiaj...

[@janskolnus4907]

@@kronikamak2737 szybka kontrola dostępnych publicznie publikacji - tak, zgodnie ze zdrowym rozsądkiem poszczególne starożytne brązy różnią się miedzy sobą na wielką skalę, ba - nawet w ramach pojedynczego wyrobu skład brązu może nie być stały (z obszarami niezmieszanej z resztą stopu "czystej" miedzi włącznie)

[@romualdbulzacki6388]

Albin Sokół eeeeeeeeeeeeee e eeee eeee eeeeeeeeeeeee e eeee

[@GALL_ANONIM_2011]

INFORMUJEMY ŻE ŻADNE OSOBY POCHODZENIA ŻYDOWSKIEGO NAZWISKIEM LUTOSTANSKI ZWIĄZANE Z NAZWISKIEM ZAWISZA I ŁODZIĄ, NIE FIGURUJĄ W NASZEJ GENEALOGII. I NIE SĄ NASZĄ RODZINĄ ANI KREWNYMI. DZIĘKUJEMY ZA UWAGĘ. MIŁEGO DNIA ŻYCZYMY CZYTELNIKOM. GENEALOG RODZINY OLEŚNICKICH. 😊🇵🇱

[@Sattivasa]

A kogo to obchodzi?

[@poopoodash9363]

Spadaj!

[@robertmarcinow593]

Już wiem skąd brali miedź i cynę z huty , ale ja głupi myślę łamie głowę a to takie proste

[@robertmarcinow593]

@@jaroslawbaranowski9975 Ale się o tym się nie mówi jak ktoś coś to od razu plaskoziemca

[@Sattivasa]

@@robertmarcinow593 I słusznie się mówi.

[@robertmarcinow593]

@@Sattivasa Co masz na myśli nie rozumiem

[@Sattivasa]

@@robertmarcinow593 Masz rację, poprawiam się. I słusznie, że "jak ktoś coś", to się go od razu określa mianem płaskoziemcy, choć lepiej nazwać go szurem lub foliarzem.

[@robertmarcinow593]

@@Sattivasa O tak masz rację ja ciebie też pozdrawiam ale mam też nadzieję że te obiboki z tych tak zwanych elit nauki i prawdy o biawionej pójdą z torbami

[@andrzejkrakow8606]

Robicie mądre miny, bijecie tzw. naukową pianę, a wszystkim wiadomo że zasady metalurgii przekazał ludzkości Bóg Gibil, Ninurta i inni. Zastanawiające, jakim cudem kilkadziesiąt tysięcy lat temu dzicy w skórach i nie posiadające zdolności mowy i pisma posiedli wiedzę większą niż obecnie uczeni z AGH w Krakowie.

[@ypawell]

🤣🤣🤣

[@jacekwidor3306]

A Gibil i Ninurta skąd znali zasady metalurgii?

[@65mto]

@@jacekwidor3306 Wyższa Szkoła Kultury Społecznej i Medialnej z Torunia już w owym czasie kształciła znakomitych metalurgów

[@AktyPrawne-zg3dl]

Moim zdaniem nie badz taki do przodu bo Ci tylu zabraknie

[@ggnagognagoma2462]

eee jakie skóry . Zachowały się w glinie artefakty odciśniętych tkanin jak i plecionka wiklinowa lepianek z czasów kiedy wg "naukofcóf "byli tylko jaskiniowcy skóry i kije z kamieniami

[@robertsaran9586]

Pan ma tytuł doktora ale chyba nie od miedzi, proszę samemu wytopić miedz z rud i żeby nadawała się do takiej przedstawionej twórczości mistrza, jak Pan to zrobi i wykona taką biżuterię to dopiero będzie Pan miał tytuł mistrza.

Obaj goście robili to własnoręcznie już wiele razy. Fragment procesu jest nawet zaprezentowany w formie wideo w trakcie spotkania.

[@OyamaDono]

To że tobie się to w głowie nie mieści go nie znaczy że nie da się tego zrobić. Takim podejściem cechuje się naukowy analfabetyzm.😊 Przeraża mnie ilość wielkolechitow czy innych oszołomów w komentarzach pod audycjami na KZbin. Wykonuje Pan tytaniczna pracę Panie Rafale odpowiadając na wszystkie pytania tych oszołomów.

[@ju-gq9xu]

Jezu, Nowak....

[@j.w.393]

Robicie sobie jaja powiedzcie prawdę

[@bobbyjankenoby1254]

dziewczyny to lubią ale w brąz a tak poza tym to diamenty i platynę :)