Lampowy Wzmacniacz dla złotousznych. CZ 1. J. Marshall - Golden Ear. (nr 219)

TŁUMACZENIE pierwszego z artykułów napisanych przez Josepha Marshalla o wzmacniaczu dla wymagających. Co prawda jest to dziś konstrukcja archaiczna, ale wiele wskazówek podanych w artykule skłoniło mnie do nieopuszczania tej skarbnicy wiedzy w naszym lampowym cyklu teoretycznym. Podobnie jak z przypadkiem Williamsona, Unity, czy Cyrklotrona tych filmów będzie kilka.
Uwaga! Filmy wyświetlone przez youtube w 0:40 są podane przez algorytm YT. Nie są moimi osobistymi preferencjami, więc proszę się kierować się tym, co w narracji powiedziałem. To przypadkowa ilustracja, autorów proszę nie brać tego do siebie. Podobnie się ma z wyszukiwarką google i podanymi przez nią wynikami.
Tak, zdarzyły mi się literówki jak w 19:30. Program, w którym edytuję rysunki, nie ma polskiego słownika, więc nie pomaga mi wyłapywać błędy.

[@tomekkruger]

Bo nie każdy czyta opis filmu "Uwaga! Filmy wyświetlone przez youtube w 0:40 są podane przez algorytm YT. Nie są moimi osobistymi preferencjami, więc proszę się kierować się tym, co w narracji powiedziałem. To przypadkowa ilustracja, autorów proszę nie brać tego do siebie. Podobnie się ma z wyszukiwarką google i podanymi przez nią wynikami."

[@ARGON023]

DZIĘKUJĘ, dziękuję za TO NAGRANIE# POZDRAWIAM>

[@tomekkruger]

:)

[@Serwis-Elektroniki]

Witaj Tomku. Ciekawy materiał o wzmacniaczach lampowych moja jedna z ulubionych tematyk odnośnie elektroniki . Super, biorę się za oglądanie 😊 Pozdrawiam serdecznie, Bartosz 😊

[@tomekkruger]

Miłego oglądania. Przełom 40/50 był arcy ciekawy, bo konstruktorzy dostrzegli problemy jak niestabilność w pętli USZ, niewydolności stopnia sterującego, wpływ indukcyjności rozproszenia itd. Nikt się nie interesował SE bo to tylko do prostego radia stołowego było. Powstał wzmacniacz Williamsona, Ultra Linear, QUAD, sprzężony krzyżowo odwracacz fazy no i unity McIntosha.

[@sylwekwinke8016]

Witam i znow dziekuje za mile spedzony czas i wspaniala dawke wiedzy. Pozdrawiam

[@tomekkruger]

Cieszę się, że się podobało, znaczy warto robić te filmy :)

[@sylwekwinke8016]

@@tomekkruger- Tomek - Twoj orginalny Glos jest 10000000 razy lepszy niz komputerowy glos lektora!!!!

[@tomekkruger]

Dziękuję, ale i tak muszę go nieco filtrować, żeby nie dudniło.

[@7nevada]

​@@tomekkrugerwarto!

[@zbigniewmieszkowski7204]

Jak zwykle kawał dobrej roboty

[@tomekkruger]

Dziękuję.

[@piotrjackiewicz4502]

Pomyślności :) zabieram się do ogladania :)

[@tomekkruger]

Miłego oglądania.

[@krzysztofwaleska]

Dziekuje za fajny material strawnie podany! Mniam!

[@tomekkruger]

Cieszę się, że się podobało.

[@jurryb2467]

👍

[@ZPDU]

Dobry wieczór Panu :). Ładne przywidatnie. Och jak lubię Twoje odcinki. Pełem profesjonalizm. Książka Aleksandra Zawady w Twoim filmie lekko mie zaskoczyła. Nie aż tak bardzo bo przecież była i literatrura ze wschodu. Pozdrawiam bardzo serdecznie.

[@tomekkruger]

Zawada? To bardzo dobra książka. Można samemu złożyć na podstawie jej lektury urządzenie do badania lamp :), proste, bez procesora jedynie z kilkoma wihajstrami.

[@ZPDU]

@@tomekkruger Tak, autor znany. Natomiast na to zwróciłem uwagę. Na inne ciekawe rzeczy również. Pozdrawiam serdecznie i miłej niedzieli życzę.

[@michal_wierzbicki]

Taktycznie, pierwsza łapa i komentarz dla zasiegu wśród kablousznych 😉 A tak ode mnie, ogarniam trochę i rozumiem tranzystory, ale nie wiem dlaczego lampy wydają mi się czarną magią, może to przez tą całą otoczkę mitycznego dźwięku, wysokich napięć, ale jakoś nie do końca to rozumiem. Żeby nie było, jestem samoukiem, a ogarniam to na tyle ile potrzebne to jest mechanikowi i gościowi co składa gotówce nixe i złożył wzmacniacz słuchawkowy diy na LME

[@tomekkruger]

Najprościej mówiąc lampa to zawór (i stąd po angielsku zwie się valve, zawór), który przepuszcza lub nie elektrony od katody do anody. A jak przez lampę płynie prąd to i w obwodzie w którym jest włączona. Dlaczego wysokie napięcia? Bo lampa ma wysoki opór, stąd też małe prądy przez nią płyną. Żeby to spożytkować w głośniku potrzebujemy trafo co zamieni wysoką impedancję na małą i zmieni nam prądy. Ot wszystko. kzbin.info/aero/PLloVeR1cfEgZJ64ogvFAEOwbEBAHHtQUp

[@michal_wierzbicki]

@@tomekkruger wiesz, to rozumiem, tylko nie wiem, czy to strach, czy co, jakoś nie pozwala mi się zmusić to sprawdzenia się w takiej budowie, jakoś tak tranzystor wydaje się prostszy. Myślę też że ma tutaj znaczenie, jednak wysokie napięcie z jakim to działa, tranzystor tutaj jest "bezpieczniejszy" i mniejsze ryzyko choćby pożaru, jak coś naprawdę spiepszysz. Jednał chodzi mi po głowie RIAA od RS, tak na początek zabawy.

[@tomekkruger]

Jak sobie zrobić RIAA pasywkę to był mój pierwszy film :) W sumie czasem używam tego preampu, ale wolę tranzystorowy, na j-fetach. Lampy są raczej odporne na drobne błędy. Kiedyś zdarzyło mi się włożyć EL 34 źle do podstawki, bo złamany był bolec centrujący. Zaświeciła się siatka ekranująca i spalił jej rezystor antyparazytowy ale szybko wyłączyłem napięcie. Nic się jej nie stało, mierzyłem ją potem i była ok. Układ przed włączeniem trzeba 2 razy sprawdzić. I trzymać ręce z dala od zasilacza. Moim zdaniem łatwiej spalić tranzystor. RIAA od RS jest z korekcją aktywną. Nie budowałem. Niemniej można samemu sobie tę korekcję policzyć. Kupując tafa z rynku wtórnego za kilka złotych np od rubina można sobie złożyć mały 5 Watowy wzmacniacz i nauczyć się pracy z lampami. Nie musi to być stereo. Do testów wystarczy jeden kanał. A można sprawdzić wpływ pętli USZ, stabilność, przesunięcia fazy, wpływ stałej czasowej sprzężenia RC i inne parametry i obwody jak np neutralizację w obwodzie anody pierwszego stopnia. Albo włączenie uzwojenia wtórnego w obwód anody lampy mocy. Polecam takie zabawy, używana 6P14P to niewielki koszt, trafo także, do tego ECC83 lub podobna. Trafo zasilające to chyba największy koszt, ale można znaleźć takie od bambino lub radioobiorników lampowych.

[@chudytech]

Niestety, jeśli chodzi o lampy moja wiedza jest nikła i wcale tego nie ukrywam. Mimo to z przyjemnością się ogląda i słucha przekaz fachowej wiedzy. Przychodzi przy tym do głowy jedno pytanie. Czy zbudowałeś Tomku prezentowany w materiale wzmacniacz? Pozdrawiam.

[@tomekkruger]

Tego wzmacniacza nie robiłem. Ale zdarzyło mi się wykorzystać sprzężenie krzyżowe. W układach tranzystorowych ma to odpowiednik w postaci diamentowego tranzystora. Wzmacniacz ten zbudował i wytestował autor, ja pokazałem scenki z warsztatu z pracy z innymi urządzeniami.

[@adriantrojanowski1163]

Panie Tomku jak pan myśli czy w klasycznym wzmacniaczu lampowym pp można wyprowadzić wyjście słuchawkowe otl? pozdrawiam.

[@tomekkruger]

Między anodami? Jak ma Pan Raa 32 do 600 to czemu nie? Proszę tego jednak nie robić, bo ma Pan napięcie zasilania na głowie. W praktyce w zależności od lamp obciążenie miedzy anodami waha się od 1 k do 10 k. Nie nadaje się do sterowania słuchawek, bo moc za duża, impedancja odbiornika zbyt mała i niebezpieczne napięcie na odbiorniku. Ale można to zrobić w inny sposób. Ze stopnia wzmacniacza napięciowego wyprowadzić sygnał do dodatkowego wtórnika katodowego i sterować słuchawki. Co prawda pomija się 3/4 obwodu oryginalnego wzmacniacza ale ... chcąc zastosować oryginalny układ trzeba dać na wyjściu dzielnik zachowując oryginalne obciążenie i po sprawie. Nie jest niemożliwe zastosowanie słuchawek w lampowcu ale nieco skomplikowane. Natomiast dawanie słuchawek zamiast trafa wyjściowego jest mocno skomplikowane i niebezpieczne. Można pomyśleć o obciążeniu od strony katody ale nadal mamy problem z polaryzacją, bo słuchawki zmienią nam punkt pracy. Istnieje opcja żeby w obwodzie katod użyć autotrafa (czyli cewki z odczepami) o bardzo małej rezystancji i pewnej impedancji zdolnej wysterować słuchawki. Tylko tak to widzę optymalnie. Wtedy autotransformator dzieli swa rezystancję z opornikiem katodowym w przypadku autopolaryzacji lub stanowi nieznaczną rezystancję w przypadku fixedbiasu. Napięcie do wysterowania słuchawek nie jest duże. Jeśli autotrafo da wystarczające napięcie to można z tym się pobawić. Jednak do słuchawek wysokoomowych się to nie nadaje. Myślę maksymalnie 32 omy.

[@qctester2360]

Dziekuje za pana filmy Bardzo ciekawe Mam wrazenie ze jestesmy w podobnym wieku 😊 ja rowniez swoja przygode z elektronika zaczynalem majac 8 lat czy cos blisko tego Lampy maja jakas magię tak jak vinyle 😂

[@tomekkruger]

Ja jestem '75 rocznik. W sumie za około 2 tygodnie 49 urodziny. Cieszę się, że filmy przypadają do gustu. Ciągle poprawiam warsztat, dykcję, prezentowane tablice. Pierwsze filmy też są dobrym źródłem informacji, ale są nieco rozciągnięte. Pozdrawiam serdecznie.

[@pablopicasso6173]

Bzdury poganiane kretynizmem. Każdy chce być "złotouszny", by móc czuć się wyjątkowo. Ot, jedna z form parcia na szkło. Szkoda, że żaden audiofil nie jest skory do ślepych testów porównawczych. Ciekawe dlaczego? Ten układ jest skrajnie niedorzeczny. Gdyby nie ta okropnie głęboka pętla zwrotna między stopniem prądowym, a drugim etapem napięciowego, to byłby to generator, a nie wzmacniacz. Ukończyłem ZST w Ostrowie Wlkp. oraz EiT na PWr, a jestem aktywny zawodowo od ponad 15 lat. Ponadto jako DDA, posiadam ogromną nadwrażliwość słuchową. Hobbystycznie serwisuję sprzęt lampowy audio i nie omieszkałem popełnić własny zestaw stereo.

[@tomekkruger]

Nie ja jestem autorem wzmacniacza tylko Joseph Marshall i jest to pierwszy z artykułów, który tłumaczyłem bez zmian w treści. Będą też kolejne. Dlaczego odwracacz fazy sprzężony krzyżowo miałby być generatorem? Był powszechnie stosowany w oscyloskopach. Chyba, że chodzi o wzmacniacz z trafem miedzystopniowym. Wywalając sprzężenia i tak to będzie zwykły wzmacniacz PP sprzężony przez transformator jakich było wiele w latach 20 i 30. Słynne Western Electric jak 92A z 300B były tak właśnie robione. Poza tym trafa komercyjnie dostępne więc i jakościowo nie wybitne, cięły pasmo zapobiegając rezonansom. Druga rzecz USZ. Tutaj tylko 14 dB w pętli 2 stopniowej wywołuje zgorszenie. Williamson miał do 30 db w ogólnym sprzężeniu od wyjścia do katody pierwszego stopnia. To nie jest straszne? A unity? Sprzężenie lokalne w samym końcowym stopniu jest niewyobrażalne jak na lampę. A stopień końcowy we wtórniku? Albo odwrócony UL? Zgroza! Golden Ear to była marka rozpoznawana w latach 50, kryło się tutaj kilka urządzeń jak np Golden Ear Junior albo Milady Golden Ear. Wzmacniacze powstawały w okresie kiedy o audiofilach nikt nie słyszał. Za to kiepskiej jakości wzmacniacze były powszechne. Wzmacniacz z pentodą w PP z concertiną w roli odwracacza fazy nie jest jedynym znanym układem wzmacniacza i jest raczej kiepski, a taki był najbardziej popularny w Polsce za sprawa Fonica 600 i teraz za sprawą kitów AVT. Nie widziałem w ich konstrukcjach wzmacniacza sprzężonego w katodzie czyli CFB albo QUAD (obciążenie rozproszone to nie tylko UL). Nie widziałem propozycji wzmacniacza we wtórniku. Tylko UL lub tryb pentodowy, ewentualnie trioda. Odwracacza fazy poza typem obciążenia podzielonego i pływającej parafrazy raczej nie widziałem w propozycjach KITów. A na tym świat lampowego audio się nie kończy.

[@tomekkruger]

Znajomy mi podsunął kzbin.info/www/bejne/enSTpGmBpratack proszę obejrzeć. To są bzdury!

[@bartekkowalski6408]

Szkoda, że moj tata nie miał takich materiałów w latach 60-70 🙁

[@tomekkruger]

Część z nich przedrukował w tłumaczeniu Radioamator. Poza tym tłumaczenia rosyjskich książek (Cykin i Łożnikow) są całkiem rzeczowe.

[@dominikkrauze6812]

Bardzo ciekawy materiał. Dzięki i pozdrawiam

[@tomekkruger]

Cieszy mnie to, że zaciekawił.

[@dominikkrauze6812]

@@tomekkruger Jak zawsze. Zresztą od zawsze interesowala mnie technika lampowa a szczegolnie wzmacniacze i stare radia. Planuje kupić takie samo radio(romans) którego moi dziadkowie mieli a przy którym się wychowałem słuchając słuchowisk radiowych dla dzieci.

[@tomekkruger]

@@dominikkrauze6812 Z tą techniką lampową to ja miałem styczność od dziecka. Ojciec z wykształcenia elektryk automatyk - samouk elektroniki - objaśnił mi jak działa telewizor gdy miałem osiem lat. I zapisał mnie na kółko krótkofalarskie, gdzie też montowaliśmy małe układy elektroniczne. Mój pierwszy to był przerzutnik astabilny na ASY 33, potem powtórzyłem to w domu na BC z szafki ojca. Fajne takie mrugadełko. Z dzieciństwem kojarzy mi się oczywiście dźwięk Rubina czy Elektrona, nie pamiętam już który to u nas był, ale obstawiam Elektron 707 bo schemat się zachował. Jeszcze w podstawówce budowałem małe wzmacniacze na US (książki z biblioteki podsuwały pomysły). Ale zawód który wybrałem w ósmej klasie daleki był od elektroniki. Chciałem być cukiernikiem. Wyperswadował mi to brat mojej matki: zobacz ile tego sprzętu na targowiskach jest - ty to będziesz naprawiał. Zostałem elektronikiem. Jeszcze w technikum zacząłem montować próbne układy lampowe w SE. Potem trochę wiadomości od nauczycieli, jakieś pożyczone książki, doświadczenia i się zaczęło. Chciałem na dyplomówke zrobić wzmacniacz lampowy w układzie wtórnika, ale koledzy byli przeciwni, bo moi nauczyciele to starzy wyjadacze lampowi, więc zrobiłem ... termometr na PT 100. Dziś lampa mnie nie czaruje i często słyszę jej wady. No i chyba wujaszek wykrakał mi naprawianie sprzętu ale hobbystycznie. I nie z targowisk, tylko z salonów audio. Do niedawna pracowałem jako automatyk, ale pieniądz mały wiec przeniosłem się do rolnictwa. Irytuje mnie natomiast inna rzecz. Lampom daruje. Irytuje mnie nieustający hałas głośników BT na ulicy, a nawet w mojej pracy. Koleżanka z biurka na przeciwko słucha jakiegoś strumieniowego radia z komputera (z wbudowanych głośniczków). Niemało że repertuar jest straszny i playlista powtarza się codziennie, to jeszcze pisk tych 2 cm głośniczków mnie po prostu denerwuje, nie mogę się skupić nad własną robotą. Prośby o wyłączenie tego szajsu są nieskuteczne. Ale jak w czasie przerwy śniadaniowej włączę sobie YT to od razu hałas. Ot taka sprawiedliwość. Musze pogrzebać w ustawieniach serwera, żeby wstrzymał wszystkie strumienie. Są osoby, które nie wyobrażają sobie życia bez hałasu :) Nie to, co porządne lampowe radio!

[@7nevada]

​@@tomekkrugerJuż sama muzyka jest zdegradowana przez bezkrytyczne wykorzystywanie iTunes, czy potrzeba czy nie, oraz zawezaniu dynamiki podczas miksowania (to dwa grzechy glowne,choć jest ich sporo więcej). Przez to zatraca indywidualny charakter. Natomiast do jej słuchania "wystarcza" smartfon doładowany głośnikiem BT. Brzmi to na tyle słabo, że ograniczam odsłuchy do domowego zacisza na dobrym sprzęcie

[@keeper1855]

Panie Tomaszu proszę mi powiedzieć skąd bierze się przeświadczenie, że wzmacniacze SE brzmią lepiej niż PP. Zbudowałem parę wzmacniaczy w poszukiwaniu tych wspaniałych "złotych" harmonicznych i bardzo się zawiodłem.Szukam odpowiedzi bo po prostu nie rozumiem. Pozdrawiam i dziękuję za pouczający materiał.

[@tomekkruger]

Mam kilka podejrzeń, ale myślę, że najważniejszych powodem są japońscy audiofile, którzy po latach odkryli ponownie wzmacniacze na 300b od western electric. Prymitywne końcówki mocy do nagłaśniania teatrów i kin. Ktoś usłyszał najlepszą rozdzielczość, brzmienie w połączeniu z równie prymitywnym głośnikiem z lat 40 i zaczęło się szaleństwo. Wystarczyło, że to pochwyciły media i mamy gotowy schemat, wszyscy chwala, choć mało słyszało. Drugim powodem popularności wzmacniaczy se jest to, że są proste w budowie i każdy je zlozy, kto umie lutować. PP jest trudniejsze, bo przejście przez zero, bo zrównoważenie odwracacza fazy, bo klasa B, bo impedancja rozproszenia powoduje naciecie na przebiegu... i wiele innych trudności, z którymi domorosły elektronik sobie nie poradzi i dlatego po pierwszej próbie się podda i uzna SE za lepsze. Tak myślę, choć mój pogląd jest w mniejszości. Ja uważam PP na triodzie za bardzo dobre brzmieniowo wzmacniacze, choć słabe mocą, potem unity, potem quad, potem UL a na końcu zwykła pentoda, która o ile jest dobrze policzona i przez cały czas monitorowana potrafi zagrać nienagannie. Jeśli się zastanowić, powodów może być więcej, ale obwiniam legendy audiofilskie.

[@keeper1855]

@@tomekkruger dziękuję ślicznie za odpowiedz bo już się bałem, że ze mną jest coś nie tak:)Pozdrawiam:)

[@tomekkruger]

Ja osobiście wolę PP. Ale... Zrobić dobry wzmacniacz przeciwsobny nie jest łatwo. Ogólnie klasa A jest prądożerna i nie ma dużej przewagi nad dobrym wzmacniaczem klasy AB. Zakładając AB to stopień końcowy powinien być odpowiednio zrobiony z powodu przejścia przez zero. Najlepsze trafa są wielosekcyjne z podzielonym rdzeniem. Obciążenie w katodzie ma swoje liczne zalety i można zatrudnić 6% jak w znanym Sansui AU70 przez uzwojenie wtórne, 10% jak w QUAD II, 50 % jak w Unity McIntosha lub zrobić coś całkiem szalonego i wstawić wszystko w katodę w układzie odwróconego ultra linear. Każdy z tych stopni ma swoje wymagania co do napięcia sterującego i tutaj zaczynają się schody. Jest to do okiełznania więc raczej nie ma problemu, stopień sterujący jest ważny, o czym była nawet mowa w tym filmie. Wcześniej odwracacz, ja chętnie stosuję Schmitta, ale concertina nie jest zła po odpowiedniej kompensacji sopranów w anodzie. Ale bardzo dobry jest odwracacz fazy krzyżowy lub kaskodowy odwracacz fazy krzyżowy. No i z takim źródłem jak CD można dać sygnał XLR do tego stopnia. Wzmacniacze SE ładnie grają na środku. Bas jest zniekształcony 2 harmoniczną z powodu podmagnesowania rdzenia i szczeliny. Ja lubię zwarte i szybkie niskie tony, stąd u mnie zatkany kanał BR w głośnikach. Mało tego, współczynnik tłumienia jest tragiczny w zestawach SE i jeszcze gorszy w tych bez pętli USZ. Zaś soprany giną gdzieś w rezonansach i indukcyjności rozproszonej. Bardzo łatwo zastosować obciążenie rozproszone, ale mało kto to robi, bo wiedza o tym niewielka. Jak napisałem w pierwszej odpowiedzi zachwycili się SE japońscy dziwacy audio, większość z nich w dojrzałym wieku, z upośledzonym słuchem. Nie dziwi mnie że grający środkiem wzmacniacz uznali za dobry. Poza tym druga harmoniczna moim zdaniem muli wzmacniacz i obniża jego możliwości mocowe. A przecież nie chodzi o to, żeby wzmacniacz grał harmonicznymi tylko czysto. Ale nie mnie oceniać gusty innych. Ja SE nie lubię, choć uważam to za bardzo prosty do wykonania wzmacniacz, łatwiejszy od PP. SE to wzmacniacz z tanich radioodbiorników, gzie jakość była drugorzędna a liczyła się oszczędność miejsca i koszty. Prądowi podmagnesowania przypisuje się magiczne właściwości jak prądowi podkładu w nagrywani taśmy magnetycznej, ale to błędna droga. Inżynierowie są zgodni że podmagnesowanie szkodzi. Czytałem artykuł o szumach Barkhausena ale są one na granicy percepcji więc trudne do udowodnienia. Łatwiej usłyszeć szum rezystorów niż skoki przemagnesowania ferromagnetyków. Kiedyś zaprezentuję to badanie ale nie podzielam opinii autora. Lubię też brzmienie cyrklotronów, choć jest ono nieco przyciemnione. W cyrklotronach (podobnie jak w OTL) trafo wyjściowe nie jest wymagane, stąd można prawie założyć, że głośnikiem sterują lampy bezpośrednio.

[@keeper1855]

@@tomekkruger Dziękuje za odpowiedź i wyjaśnienia.Pozdrawiam:)