Review sách hiếm - Kiều tiếng Hungary 1984 và 1994

Hai bản truyện Kiều tiếng Hungary. Bản thứ nhất của Tandori Dézsö và Trương Đăng Dung (Kieu története - Lịch sử Kiều, Nxb Châu Âu, Budapest 1984). Bản thứ hai có tên là “Tiểu thuyết của Kiều hay tiếng thở dài của tâm hồn dày vò” do dịch giả András Simor chuyển ngữ, xuất bản năm 1994 .
Bản dịch truyện Kiều của Trương Đăng Dung và Tandori có thể nói là một trong những bản dịch có tranh minh họa đẹp nhất, với các bản tranh khắc gỗ của dòng tranh dân gian Đông Hồ.
Phó giáo sư Trương Đăng Dung, sinh năm 1955 tại Nghệ An. Ông tốt nghiệp Khoa văn Trường Đại học Tổng hợp Budapest năm 1978 và bảo vệ luận án tiến sĩ cũng tại Budapest năm 1984. Ông là người Việt Nam đầu tiên dịch Truyện Kiều của Nguyễn Du sang tiếng Hungary, và được Nhà xuất bản Europa xuất bản năm 1984.
Ông từng kể "Tôi may mắn được nhà xuất bản EURUPA giới thiệu với tôi một nhà thơ của đất nước họ. Đó là Tandori Dezso một người rất nổi tiếng từng dịch tác phẩm của Nguyễn Trãi sang tiếng Hungary. Chính ông là người đã giúp cho bản dịch Truyện Kiều của tôi trở nên đẹp hơn trong ngôn ngữ Hungary. Chúng tôi đã tạo ra một thể thơ mới rất giống với thể thơ lục bát cũng có vần lưng. Nhất là ngoài phần dịch thơ thì phần chú thích đối với tôi là một công trình khoa học thực thụ với rất nhiều nghiên cứu và tập hợp tư liệu."
Dezső Tandori (8 tháng 12 năm 1938 tại Budapest và mất ngày 13 tháng 2 năm 2019) là một nhà văn, nhà thơ và dịch giả văn học người Hungary. Tandori tốt nghiệp Đại học Eötvös Loránd sau đó ông làm giáo viên trong một thời gian ngắn. Từ năm 1971, ông hoạt động như một nhà văn tự do và dịch giả văn học. Anh cũng tạo dựng được tên tuổi với vai trò là một dịch giả văn học, chủ yếu là dịch các tác phẩm từ tiếng Anh và tiếng Đức.
Theo lời kể của nhà văn Hungary, Márton Laszló, về cuộc gặp gỡ giữa Trương Đăng Dung và Dezső Tandori.:
“Lúc đó, Dung sống ở Budapest và làm luận án tiến sĩ. Chủ đề của luận án là so sánh thơ của János Arany (1817-1882) và Nguyễn Du (1765-1820). Thơ cổ điển Việt Nam, truyện Kiều, được Dezső Tandori dịch cho Nhà xuất bản châu Âu, và xuất bản vào năm 1984. Tất nhiên, Tandori đã dịch thơ đựa trên bản dịch thô của Dung, lúc đó đang làm luận văn của mình.” Khi đó Trương Đăng Dung 28 tuổi, còn Tandori 45 tuổi.
Dịch giả bản Kiều tiếng Hung thứ hai, Andras Simor (sinh ngày 5/7/1938 tại Budapest), ông là nhà thơ, nhà văn, dịch giả người Hungary. Ông theo học ngành lịch sử và tiếng Tây Ban Nha tại Khoa Nghệ thuật của Đại học Eötvös Loránd. Ngoài công việc giáo viên, ông còn xuất bản các tập thơ, tập văn xuôi, tập nghiên cứu và tập dịch văn học Trước khi dịch truyện Kiều năm 1994, Andras Simor cũng đã dịch tập thơ Con Bướm Vàng của Trần Đăng Khoa.
Với bản dich truyền Kiều này, Simor cố gắng chau chuốt câu từ để chuyển thể thành thơ từ bản văn xuôi của Szegő László, một nhà ngôn ngữ biên soạn cuốn Hội thoại Việt Hung. Bản dịch theo thể thơ vần, nhưng ở đây là câu 8/10 thay vì 6/8 của thể lục bát của Việt Nam. Đây cũng là kết hợp thể ca dao dân gian trong thơ ca Hungary.
#sáchhiếm #TruyệnKiều #rarebooks