Zalana dolina - historia budowy Zalewu Solińskiego

Filmowa historia niezwykłego przedsięwzięcia, ale i ludzkich dramatów - zapory w Solinie. By ją uruchomić musiano wysiedlić ponad 3 tysiące mieszkańców, budowa trwała 9 lat, a pracowało przy niej ponad 2 tysiące robotników. Pomysł budowy zapory w Solinie zrodził się jeszcze za czasów II RP. Wybuch II wojny światowej zablokował pracę nad nią. Powrócono do niej w latach 50. Natomiast 55 lat temu uroczyście otwarto zaporę w Solinie, największe sztuczne jezioro w Polsce. Budowla, która miała uregulować San, sprawić, by nie zatapiane były okoliczne miejscowości, ale i dostarczyć energii o mocy 200 MW. Inwestycja ta pociągnęła za sobą jednak ludzkie dramaty, wysiedlenia, burzenie chałup, kościołów, cerkwi, zalanie cmentarzy. Pod wodą znalazła się nie tylko Solina z kilkoma przysiółkami. Również Teleśnica, Sanna, Łęg, Horodek, Chrewt, część Zawozu, Rajskiego, Wołkowyi i Sokolego. Musiano rozebrać lub wyburzyć setki domów, drugie tyle budynków gospodarczych, sklepy, gospody. "Do wyjazdu szykowało się prawie trzy tysiące ludzi - wspominał Zygmunt Podkalicki. - Po gospodarstwach chodziła kilkuosobowa komisja i szacowała majątek. Panowie w prochowcach zapewniali nas, że nie stracimy na przeprowadzce, ale do wielu takie informacje nie docierały." Zgodnie z poleceniem mieszkańcy przeznaczonych do zalania terenów mieli je opuścić najpóźniej do 1964 roku. Kazimierz Orłoś, pisarz zatrudniony jako radca prawny "Soliny", wspominał, że codziennie do jego biura przychodzili starsi gospodarze i dopytywali, w jaki sposób mogą uniknąć przesiedlenia. Dla nich budowa zapory była brutalną ingerencją w ich teraźniejszość i przeszłość, nie umieli pogodzić się z rzeczywistością. Wraz z inżynierami i robotnikami do wiosek zaplanowanych pod zalanie wkroczyły ekipy ekshumacyjne. Musiano przenieść cmentarze i tak też zrobiono, choć zaraz po zakończonych pracach pojawiły się wątpliwości, czy odkopano wszystkie groby. Mimo to dalszych ekshumacji nie przeprowadzono i dopiero lata później okazało się, że pracownicy i ich nadzorcy popełnili szereg błędów. Pozostawili na pastwę losu cmentarz w Sokolem, bo - jak sądzili i jak wynikało z obliczeń ekspertów - woda nigdy nie miała sięgnąć pagórka z nagrobkami. Sięgnęła, a piszczele i czaszki wypłukiwała z podmywanej skarpy jeszcze w kilkadziesiąt lat po otwarciu zapory. W filmie wykorzystano wspomnienia ówczesnych świadków wydarzeń: mieszkańców, wysiedlonych, jak i osób pracujących przy budowie zapory. Ważnym elementem są archiwalia filmowe przedstawiające miejscowości przewidziane do zalania (Solina, Teleśnica, Rajskie), Polskiej Kroniki Filmowej dokumentującej jej budowę oraz fragmenty filmu fabularnego "Chudy i inni" H. Kluby realizowanego podczas powstawania zapory. Wykorzystano animacje i ekspertów - inżynierów omawiających strukturę zapory, jej funkcje. Nie zabrakło anegdot, legend i historii związanych z tworzeniem tej imponującej budowli, ale i turystycznej funkcji. W filmie wystąpili m.in. Ewa Beynar - Czeczott - córka Pawła Jasienicy, Kazimierz Orłoś - pisarz, a wówczas radca prawny budowy, Artur Andrus - rodzice pracowali i poznali się podczas budowy zapory, a on sam dzieciństwo spędził w hotelu robotniczym w Solinie, legendarni osadnicy nad brzegami zalewu: Henryk Wiktorini, Krzysztof Bros czy Julek spod dębu, Wojciech Gąssowski - wykonawca przeboju "Zielone wzgórza nad Soliną".

[@Tomas-cb4gc]

Świetny materiał. Dziś przy obecnych partiach popis nigdy by taka zapora nie powstała!

[@jerzywecawski2488]

Miałem okazję oglądać w połowie lar sześćdziesiątych . Niebywałe przedsięwzięcia , ogromny wysiłek , z którego moje okolenie jest dumne ...Tak budowano Polskę ...Którą partacze po ,89., zniwelowali . .

[@Stanisław-r3t]

Do tego ormo zlikwidowali, żal, jurek, żal...

[@MarcinJamroz-h9w]

Jestem z 81 Atari Post komuna wygnała mnie poza kraj teraz znowu debile sà u władzy a już był lepiej

[@dan-oh5tg]

Budowa tej zapory to debilizm

[@robertkordaszewskipotrzask2006]

@@Stanisław-r3t I sb także. Nie ma gdzie donosić na kolegów a i emerytura też niższa...

[@bipi7325]

​@@Stanisław-r3t teraz policja też broni przestępców ! Nieprawdaż?

[@aniorogaty8457]

bardzo dobry film, zasługuje na upowszechnienie

[@adamesteta581]

Fajny materiał, dziękuję 🤝 Akcja " Bieszczady 40 " (obóz harcerski w Rajskiem). W 1982 było tyle wody przy moście, że można było skakać na główkę, a w 2022 San płynął pomiędzy kamieniami 😮‍💨

[@andrzejgorol4732]

Dobrze że w latach 60-tych wybudowano tą zaporę. Dziaj nie było by to możliwe. Wszelkiej maści ekolodzy itp oszołomy pogrzebali by ten projekt!!!!!🥸

[@mariuszchmurzynski]

kurcze aż jakiego cudu dokonano jestem pełen podziwu lecz kosztem tamten ej ludności mam nadzieję że warto było dziękuję za wspaniały reportaż pozdrawiam

[@bogusawag2236]

CUDOWNE WSPOMNIENIA, MÓJ ŚP. TEŚĆ BUDOWAŁ ZAPORĘ SOLINA I MYCZKOWCE.,NA WAKACJE WYNAJMOWALIŚMY DREWNIANY DOM W MRZYGŁODZIE.

[@mariarysz4984]

Piękny dokumentiert, dziękuję.

[@marychristmas4765]

Dziękuję że to udostępnisz bo nie miałem możliwości oglądnąć tego w telewizji😊

[@patrykdzugan9835]

Kapitalne zdjęcia stworzone przez ludzi ktorzy między innymi to przeżyli. Świetny dokument dla Potomnych. Ps. Miałem okazje mieszkać 19 lat. Tereny Wołkowyja👍

[@elzbietapenar]

Dobry wieczór ja też z Wołkowyji ,tam się urodziłam, pozdrawiam serdecznie,prawie sasiada

[@ryszarddrabik5082]

pamiętam to jako dziecko , mieszkałem w Lesku , jak jechały turbiny wodne do Soliny, to na dnie Samu na Postołowiu obok starego mostu wylano betonową przeprawę , żeby mogły takie ciężary przejechać .. a w Lesku wycięto wszystkie druty energetyczne 220V nad drogą w kierunku na Solinę , pół Leska nie miało prądu ..

[@jackstar8912]

Pamietam jak to jechalo przez Lesko. Pozdrawiam Ciebie i Twojego brata Piotra.

[@Theszcz81]

Dzięki, Nie muszę czekać do wtorku na powtórkę w tv

[@adammac5580]

Bardzo ciekawy materiał na niedzielę 👌🏽

[@bartekhornik5685]

Fajny Filmik💥💥

[@tomkowalski7917]

Cieszyć się trzeba ta zapora bo nowych inwestycji nie będzie w Polsce nie opłaca się budować wielkich inwestycji typu C p k

[@karolsmx]

Pamietam jak mama mowila, ze ma juz dość wakacji na mazurach. Chciała w góry. Wtedy pojechalismy żeglować po solinie.

[@pawlo4527]

Super film teraz niech zrobią film o tym jak powstało jezioro Rożnowskie😊

[@piotrknapczyk103]

Piękny dokument. Dziękuję. Jedyna uwaga do chciwego YT, dwie reklamy co 5 minut, to naprawdę przesada.

[@SlawnyC79]

Dlatego trzeba wykupić YT premium 💁

[@janjanowski8271]

XD, przecież można oglądać za darmo bez reklam na Operze i wtedy żadna reklama też na Jutubie nie wyskakuje

[@Dada-r5d2r]

Te programy, które oglądam, mają odjętą monetyzację i jest spokój

[@b0rewlc224]

wystarczy darmowy uBlock Origin zainstalować do przeglądarki i nie ma reklam

[@BaDyyL]

5:56 Gustlik i Czeresniak.

[@wacolo73]

38:19 - Jaroszewicza zamordowano i do dzisiaj nie widomo kto.

[@Kenic4791]

Panie Wacku, nie wiemy bo nie mamy wiedzieć, ale domniemać można.

[@sierrafan111]

Super materiał, dziekuje

[@louisebb4183]

Takich miejsce w Polsce just wiecej gdzie kiedy byly wioski a teraz sa akfeny wodne ,

[@mikadorek1]

Czad! Mam miłe wspomnienia znad zalewu Solińskiego.

[@Jola-mf7kc]

Byłam w Beresce w 1980

[@piotrrossudowski2758]

I z tego korzystamy do dziś.. Zabytki - ważne, ale ile to zburzono czasie wojny, to tylko budynki. Ludzie zostali ocaleni.

[@marewel]

A te osiedle robotnicze to gdzie jest?

[@MarianJakiel]

Tych baraków już nie ma, zostało zburzone.

[@kosajr9799]

Natomiast bloki dla ważniejszych person zostały, są teraz w rekach prywatnych, bez problemu można je znaleść w google.

[@KH-lg3xc]

Solińskie jezioro jest zaniedbane. Zamula się coraz bardziej, a nikt nie chce płacić za pogłębienie. Poziom wody jest niski, bo prywatny właściciel elektrowni zainteresowany jest wyłącznie maksymalnym zyskiem. Dawniej elektrownia pracowała jako szczytowo-pompowa, czyli w czasie, gdy zapotrzebowanie na prąd było niskie, pompowano wodę z powrotem do Jeziora Solińskiego. Podobno już tego nie robią. Są miejsca, gdzie kiedyś pływały łodzie, a jezioro było głębokie na przynajmniej kilka metrów, a gdzie obecnie można przejść suchą nogą.

[@MarianJakiel]

Jaki prywatny właściciel?Właścicielem jest PGE SA .Bzdury opowiadasz o tym zamuleniu, niski stan wody wynika z suszy w ostatnich latach.

[@karl234]

pompa szczyt nadal dziala tak mowil przewodnik na wycieczce

[@Dada-r5d2r]

​@@MarianJakielS. A. mówi ci to coś?

[@MarianJakiel]

@@Dada-r5d2r SA czyli spółka akcjna, gdzie większość akcji ma Skarb Państwa. Czyli Elektrownia Solina jest polską własnością. Radzę się dokształcić.

[@Dada-r5d2r]

@@MarianJakiel Nic prostszego pohandlować akcjami, jak w Orlenie

[@prawiejaksprawiedliwy]

Już myślałem że dygnitarz otwierający zaporę chce pobłogosławić zebranych.

[@motogitner8975]

Myślałem, że się przeżegna :)

[@edytacygan5359]

Mówił bardzo po ksiedzowemu 😅.Może się minął z powołaniem.

[@karl234]

powstala tez chyba specjalna linia energetyczna

[@GrzegorzMusiszowicz]

Polecam: "Na dnie jeziora" J. Pawłusiewicza.

[@rav1304]

To książka czy film?

[@krystynaszopa5013]

Książka

[@Boney_M_1978]

Dlaczego w takiej słabej jakości ? Żeby współczesne ujęcia nie były chociaż w 4k ?

[@jacekjenot4609]

Tu chodzi o treść programu ,nie film fabularny czy grę , nie musi być 4K :)

[@sydneypl2848]

"chociaż w 4k" młode pokolenie ma wymagania!

[@profesordabrozwadowski1894]

Może jeszcze w 3D? To archiwalne filmy z tamtego czasu a nie amerykański kino akcji

[@Stanisław-r3t]

Dlaczego bony m? Matka kazała?

[@b0rewlc224]

@@sydneypl2848 Raczej 78 rocznik to już nie takie młode - po prostu niektórzy ludzie zachłysnęli się "nowoczesnością". Jako dziecko oglądał Bolka i Lolka na czarno białym TV u sąsiada i kiedy wreszcie kupił własny telewizor LED 4K to jest dumny i chce się pochwalić swoim sukcesem życiowym. Stąd właśnie jego wymaganie "chociaż 4K". Nawiasem mówiąc: 8K dostępne jest tylko w Japonii więc dziwne żeby najwyższy dostępny standard w Europie nazywać CHOCIAŻ.

[@doktor661]

jestem tam co roku w polanczyku piękne jezioro czysta woda

[@azaellucyferion448]

Wielonarodowość zawsze wychodzi bokiem np. widlarze z banderostanu 👊🥊👊. Widoki piękne 👍👏👍...

[@SzymonSkowron-h5h]

❤

[@beskidniski3562]

I kto tu jest ostatnim pokoleniem?

[@KH-lg3xc]

Artur Andrus, to człowiek, który zniszczył "Powtórkę z Rozrywki". Kiedyś była krótka zapowiedź treści, po czym puszczano skecze przerywane piosenkami. Gdy przyszedł Andrus, to przynajmniej połowę audycji poświęcał na drętwe gadanie (często o sobie) i autolans. Archiwalne skecze znikły, zastąpione nowymi (ale często słabymi) wytworami. Powtórka przestała być powtórką a rozrywka - rozrywką.

[@wampx3419]

Obecnie w Trójce nie ma ŻADNEGO humoru. A muzyka w ciągu dnia nie różni się wiele od betoniary typu RMF. Radio dla nikogo.

[@Stanisław-r3t]

Zgubiłeś się?

[@ania258]

Gdyby nie on , powtórka z rozrywki przestała by istnieć już w latach 90 tych. Czego dowodem jest , gdy go zwolniono z trójki , zabrakło rozrywki. A teraz nie można korzystać z nagrań gdyż koszty praw autorskich TVP są strasznie wysokie. Nikogo teraz na nie stać.

[@wampx3419]

@@ania258 Humor i rozrywka zniknęła dopiero przed pandemią. Wyciągano jakieś bardzo stare zupełnie niezabawne sceniczne monologi. Polskie Radio ma swoje archiwa i prawa do wszystkich audycji, nie musi za nic płacić, poza tym jest Teatr Polskiego Radia, aktorzy i reżyserzy, mogliby robić kabaret na wysokim poziomie, ale nikt o to nie dba. Za to nagrywa się setki zazwyczaj słabych słuchowisk i przedstawień. Trójka jest znacznie gorsza niż w czasach PiS. Już prawie nie ma czego i kogo słuchać, zostaje Dwójka i bardzo dobra Jedynka, niezła Czwórka.

[@b0rewlc224]

@@ania258 Wszystkie nagrania TVP sprzed roku 1989 są własnością publiczną i nie obejmują ich prawa autorskie.

[@grzegorzmalinowski9841]

Mam nadzieje , że Polska wkońcu przejdzie na Atom. Złoża w Bełchatowie wkońcu sie skończą ! Elektrownie jądrowe to tania , bezpieczna energia dla nas !

[@GhostHouse-b6x]

Tania ale nie w Polsce za prąd z tego będziesz płacić 3 razy tyle co normalnie

[@mrowkolew8055]

Skończ bredzić.

[@karl234]

ale woda tez prawie nonstop plynie w gratisie

[@ryszardvandenberg3002]

Twórcom tego dokumentu w stylu propagandy sukcesu, umknęło wiele "ciekawych" faktów niekoniecznie gloryfikujących ówczesny ustrój.

[@leszekkowalski1316]

jakie to niby są pominięte fakty?😂

[@MoNiaTubeYou]

Uspokój się to jest film o powstaniu zapory w Solinie, a nie polityce.

[@ryszardvandenberg3002]

​@leszekkowalski1316 Wiele takich faktów zawarł p.Andrzej Potocki w swoich książkach na temat Bieszczadów. Pozdrawiam i polecam sięgnąć do lektury.

[@leszekkowalski1316]

@ryszardvandenberg3002 Co ma piernik do wiatraka?! Budowanie zapory co ma wspólnego z gloryfikowaniem czegokolwiek ?! Wówczas przynajmniej coś zbudowano a dzisiaj jest tylko gloryfikacja niczego hihi!

[@denonpolska]

​@@OskarGor wydaje Ci się...

[@BladeWiecznyŁowca]

A prąd coraz droższy 😂

[@henrykudlacz8888]

Ten podnieca sie Solina kto nie widzial zapory Hoovera w USA.

[@wrukk]

Wyjdź i zamknij za sobą drzwi 😂

[@maszynista216]

U jest Polska

[@waldemarrachwal1366]

Wszystkie te zapory na rzekach powinny być rozebrane!! Przejść na Atom, węgiel i gazl!!

[@ukaszb803]

Jak tylko wybudujemy za lat nigdy ze 2-3 elektrownie atomowe to możesz zacząć rozbiórke.

[@Mxerek]

To nie o prąd chodziło a o opanowanie Sanu. Prąd to efekt uboczny.

[@micharaczynski]

Ehh co za czasy.... Za mało w szkołach ludzi uczą rzeczy przydatnych i oczywistych, potem mówią że ziemia wyschnie a CO2 nas zabije... Oczywiście że zapory na rzekach są po to żeby uspokoić ich nurt i żeby nie stanowiły zagrożenia.

[@jedrek750]

Ty chyba nie ogarnąłeś o co chodziło z zaporami i regulacją Sanu

[@michals7073]

to jest gigantomania , lepiej postawmy niemieckie wiatraki i będziemy je napędzać śmiechem uśmiechniętych polaczków