Husarskie SKRZYDŁA - symbol legendarnej jazdy Rz-plitej

Podoba Ci się ten materiał? Dołącz do mecenasów Encyklopedii Staropolskiej na Patronite: patronite.pl/profil/268724/da...
Do dzisiaj walory użytkowe husarskich skrzydeł wywołują żywą dyskusję. Spróbujmy wziąć w niej udział także na moim kanale. Do czego służył ten element wyposażenia husarza, jak często występował i jak wyglądał? Na te pytania postaram się odpowiedzieć w dzisiejszym odcinku Encyklopedii Staropolskiej.
Bibliografia:
R. Sikora "Husaria", "Fenomen husarii"
A. Sulczyński, J. Cichowski "Husaria"
Z. Żygulski "Husaria polska"
Część rycin pochodzi z forum historycy.org : www.historycy.org/historia/ind...

[@ukaszgarstka3123]

Dla niedowiarków:) Na temat husarskich skrzydeł: HUSARZE SAMI W SWOICH PAMIĘTNIKACH: 1) SZYMON STAROWOLSKI Eques Polonus z roku 1628 2) SZYMON FRANCISZEK PUŁAWSKI "[…] sam [pułkownik Michał Rzewuski] z chorągwią Ussarską Hetmańską [Stanisława Mateusza Rzewuskiego], pridie [w przeddzień] złożonego czasu naypierwey stanął; która Chorągiew, takim trybem, (iak była Ussarya pod Wiedniem na expedycyi z Turkami) za Industryą, kosztem, y kooperacyą Imp. Starosty Wiszyńskiego Pułkownika [Michała Rzewuskiego] wymunderowana. Kompania [towarzystwo], y Pocztowi z kopiami, wszyscy w osob naymniey 120. Pacholcy z skrzydłami, ludzie słuszni, wszelkim rynsztunkiem ozdobnie przybrani. […] Ussarye w Pułkirysiach, osobliwie Hetmańska z kopiami tak Kompania iako y Pocztowi." CYTATY Z EPOKI 1) Z fragmentu listu przypowiedniego Stefana Batorego dla Stefana Bielawskiego na zaciąg roty husarskiej („Zaś pióra i inne ozdoby dla okazałości i postrachu nieprzyjaciela zależnie od upodobania każdego”) 2) Francuz Karol Ogier, obecny w Polsce w 1635 roku: "Husarze, sama przedniejsza szlachta na pysznych koniach, w bogatych zbrojach, skóry lwów, tygrysów i lampartów spływają im z karków; noszą kopie niezmiernie długie, z proporcami. Na barkach ich sterczą wyniosłe skrzydła” 3) Jędrzej Kitowicz "Zamiast strusich piór szeregowi usarscy mieli z tyłu do zbroi przyszrubowane drewno od pasa nad wierzch głowy wysokie, nad tęż głowę zakrzywione, piórami długimi od końca do końca rzędem natychnięte, rozmaitymi kolorami wraz z piórami malowane, gałęź laurową lub palmową naśladujące, co czyniło dziwnie piękny widok, lecz takiego lauru nie wszystkie chorągwie używały. Pod innymi chorągwiami szeregowi na szyszakach mieli tylko kity z piór, pospolicie gęsich, farbowanych, albo też gałkę mosiężną". 4)XVI wiek 2 połowa "paiż albo tarcz ciężka, a pospolicie na niej bywało skrzydło 5) Traktat militarny Stanisława Łaskiego, spisany w latach 1544-1545, : „Acz to za hetmańską wolą i baczeniem przychodzi, iż czasem trzeba hufy zdobić, rozciągnąć, opierzyć, aby z małego pocztu zdał się więtszy”. 6) 1575 r. poseł wenecki Girolamo Lippomano: [Polacy] używają w trakcie działań wojennych wszelkich środków by pokazać, [że jest ich] tak wielu, jak to tylko możliwe, by przestraszyć wroga, mają sami, jak i na koniach, nieskończone [ilości] piór, [noszą] orle skrzydła, skóry lampartów i niedźwiedzi. 7) Według relacji przebywającego w 1681 r. w Polsce Francuza: Służący [pocztowi] tych ludzi [tj. towarzyszy husarskich] poprzedzają chorągiew konno z kopią w ręku; i co jest dość szczególne, to to, że mają za plecami przymocowane skrzydła, gdy jest okazja przenikają w szeregi nieprzyjaciela i płoszą konie nieprzyjacielskie, które nie są przyzwyczajone do takich widoków, i robią miejsce dla swych panów, którzy posuwają się tuż za nimi (…). 8) Johann B. Steinhäuser pisał: Każdy towarzysz, lub husarz, ma za sobą swego zbrojnego służącego z muszkietonem [bandoletem/ karabinem], jest on również w zbroi i nosi skórę wilka na ramieniu, i wielkie skrzydło orła między ramionami, wszystko to aby straszyć konie, które nie są wcale przywykłe do takiego spektaklu i hałasu jaki podobny oddział powoduje pędząc. 9) Françoise Paulin Dalerac, przebywający w Polsce przez kilkanaście lat (z przerwami) francuski dworzanin Jana III Sobieskiego i Marii Kazimiery, zanotował, że: […] Pacholcy, albo Pocztowi; stroyni nakształt Panow, ktorzy maią podobnesz kopiie, y Szyszaki, y Zbroie; ale bez kiryssie, y bez skory Lampartowey. Zamiast ktorego maią futro, z Wilka białego, zrobione na kształt kaftana, a w tyle wielkie bardzo skrzydło, z piór Orlich akkomodowane. Y toć to iest, co Jch tak strasznymi, y Okrutnymi czyni. Przedtym mieli dwa Skrzydła, iako się daią widzieć malowani, na Obrazach, dawnych Woien. 10) Paweł z Aleppo polscy kawalerzyści przyozdabiali „swoją zbroję i konie skrzydłami wielkich ptaków”. 11) 1665 roku pisał Sebastian Cefali, sekretarz hetmana Jerzego Lubomirskiego: "Husarze zasługują na szczególniejszą uwagę tak dla niezrównanego męstwa, jako też osobistej godności. [...] Z tyłu mają zwyczaj przypinać dwa skrzydła sępie, które w pędzie czynią wielki szelest, ale teraz mało kto ich używa RYCINY Z EPOKI 1) r. Abraham van Booth, HUSARZE POD TCZEWEM 1627 2) Szymon Boguszowicz BITWA POD KŁUSZYNEM 1620 3) Marcin Altomonte BITWA POD WIEDNIEM 1688 4) HUSARIA POD SMOLEŃSKIEM 1660 autor nieznany 5) ROLKA SZTOKCHOLMSKA 1605 autor nieznany 6) Miedzioryt Hondiusa 1634 i wiele innych rycin i źródeł które nie zdążyłem wymienić

[@eminlysilvercloset]

Za każdym razem kiedy dostanę powiadomienie o nowym odcinku cieszę się jak dzieciak z nowej zabawki, klimat tych produkcji jest wyśmienity!

[@Laphroaig8705]

Ja mam tak samo. To jeden z tych nielicznych wartosciowych kanalow na yt.

[@anetaskora-wilk7066]

Qqqqq

[@scenamuzyczna]

Super materiał 🔥 Waszmość na ministra Edukacji powinien startować!🇵🇱🇵🇱🇵🇱🇵🇱☮️🤔🏴󠁧󠁢󠁳󠁣󠁴󠁿🇬🇧

[@rafalszachnowicz2831]

Pierzaste skrzydła istniały i jest to fakt. Bardzo dobrze tłumaczy to pan Darek. Są na to dowody w postaci rycin czy opisów. Ja skłaniam się do poparcia teorii, że używane one były w celach identyfikacyjnych, czy psychologicznych. Coś na zasadzie szalikowania się kibiców - "jestem z tych skrzydlatych twardzieli, więc szacuneczek proszę, bo inaczej dostaniesz psytryczka w nos". Oczywiście, spłycam, ale rozumiecie.

[@DarekRybacki]

Też uważam, że to była podstawowa rola pierzastych ozdób :)

[@krzysiekstaniak]

Czołem Darku, to była potęga 😊👍

[@ukaszgarstka3123]

Bardzo rzetelny ,świetny matariał. rozprawiający się z mitem o husarskich skrzydłach który jest zakotwiczony i który wywołuje ciągle olbrzymie emocje. Jedyna uwaga to Pan autor mógłby więcej wspomnieć o tym że celem istotnym było straszenie koni przeciwnika nie przyzwyczajonych do takiego widoku. o czym jest mowa w źródłach . Po za tym film świetny. Taka ciekawostka pod wiedniem sporo cześć husarii a konkretnie pocztowi husarscy mieli przymocowane najczęsciej 2 skrzydła do naplecznika taka wtedy akurat panowała moda. aczkolwiek te skrzydła nie wystawały nad głowę husarza i były mniejsze niż te essowato zagięte z XVIII wieku . Pozdrawiam

[@Militarna.Polska]

Niesamowity klimat waszmość Twe gawędy mają :)

[@sidek123]

Dobrze, że mamy czym się szczycić w świecie. Dziś elitarny oddział GROM, a dawniej husaria. Najlepsi z najlepszych. Kolejny mega odcinek👍. Na żadnym nie ma nudy i zamulania, co trudno jest uzyskać 👍 pozdrawiam

[@marcinkmieciak5971]

Standard, wysoki poziom i merytoryczne przedstawienie tematu, polecam!!!

[@Pigonator]

Twoje filmy są tak profesjonalne! Czuję się jakbym oglądała jakiś program w telewizji. Trafiłam tu niedawno, a obejrzałam już sporo filmików. Od tego klimatu idzie się uzależnić!

[@patrykkalita7166]

Jak zwykle świetny film.

[@robertjedrzejczak7627]

Czołem Panie Darku! Dobry odcinek - wiele wyjaśnia!

[@radosawbednarski6399]

Coraz lepsze są te materiały ^^ tak trzymać

[@Kowallo32]

Dzieki Dareczku za kolejny swietny material. Musze przyznac ze Twoj kanal jest dla mnie najlepszym kanalem historycznym na YT. Podchodzisz do kazdego tematu bardzo rzetelnie i widac ze wkladasz w to mase pracy. Pozdrawism i mam nadzieje ze jeszcze czesciej bedziesz wrzucal filmy.

[@raf.b]

Dziękuję za odcinek

[@jakub_h2687]

Ahhh mój Gdańsk i Twierdza Wisłoujście

[@DarekRybacki]

Bardzo fajnie się tam nagrywa, na pewno jeszcze pojawi się na moim kanale :)

[@franksinatra6487]

Ten kanał jest mega💪💪💪💪💪Powinni Cie puszczać w szkole na lekcjach.

[@MrMONTECHRISTO7]

Kolejny fajny materiał. Pozdrawiam serdecznie, do zobaczenia mam nadzieję, na którymś ze szlaków w TPK :) albowiem sam też uwielbiam wędrować pieszo, muszę w końcu odwiedzić górę Markowiec ;)

[@cirodemarciowoskamafia4037]

super kanał

[@bohenastowell112]

Serdecznie pozdrawiam:)

[@RafikGdansk]

Dzięki ;)

[@goq9757]

Husarskie konie dostawały specjalną mieszankę zbóż do jedzenia, dzięki czemu głośno i intensywnie pierdziały podczas robienia zrywów, przez co konie przeciwników się rozpraszały. Legenda o tym, że to skrzydła husarii płoszyły obce konie została wymyślona przez husarzy dla tego, że pierdzenie ich koni miało potencjał do robienia memów z husarii.

[@marcinmruklik3433]

Mnie to zastanowialo bardzo dlugo ale jeszcze jestem sklonny powiedziec iz skrzydla w husarii byly jak u japoni feudalnej nosili kija z horongiewka dla rozpoznania samych siebie w boju tak samo jak w 18 wieku np niemcy na pikelach nosili kolorowe pioropusze by latwiej bylo dowodzic. Ogolnie nie wiem ale to taka moja interpretacja tego

[@ukaszgarstka7940]

błędna

[@andrzejgraczyk1039]

może skrzydła husarii, przyszły od Turków? ale właśnie Turcy-dostawali największe lanie od Husarii? ciekawe?

[@jarosawprzewoka9271]

No to "lecę" waszmości...

[@piotrgolden725]

Ok

[@Blejk_Karington]

5:08 dlaczego armata jest zakołkowana, czyżby jakieś wydumane wymogi deko? 😁

[@szymonmarkowski9773]

Skrzydła wykorzystywali pocztowi do płoszenia koni przeciwnika ich widokiem, a nie jak się często uważa rzekomym szumem. Na plecach noszono mniejsze, jeśli wierzyć artystom z epoki. Litewska husaria wydaje się, że używała skrzydeł powszechniej niż koronna i często również litewscy towarzysze husarscy je używali. Kwestią wymagającą zaś empirycznych badań pozostaje praktyczne użycie skrzydeł w walce kopią...

[@mjr.zapora3968]

Czołem wielkiej Polsce

[@kurtasiak]

Ja jeszcze slyszal ze ony te zaleta mialy ze strzaly odbijaly Jako sie chybotaly XD

[@PatnerzCzciborTV]

komentarz dla algorytmu ;)

[@TheElbutcher]

Idąc za moim zdaniem ekspertem jeśli chodzi o husarię czyli doktorem Radosławem Sikorą należy przytoczyć tu inną teorię. Skrzydła płoszyły, a i owszem, ale nie dźwiękiem tylko wyglądem. Konie z natury są bardzo płochliwe, boją się tego co nie znają i widok takich skrzydeł, a także zapach piór drapieżników robił swoja robotę. Teoria z wydawanym dźwiękiem jest bardzo bzdurna, gdyż głośny dźwięk robiły proporce przyczepiane do kopii husarskich, był on na tyle głośny, iż dźwięk powiewających piór nijak by się przez niego nie przebił.

[@DarekRybacki]

Tylko w takiej sytuacji po co husarzom skrzydła przeciwko formacjom pieszym? :) Ja generalnie się zgadzam, że z tym płoszeniem mogło być coś na rzeczy, ale wciąż uważam, że PODSTAWOWYM celem piór było wywieranie efektu psychologicznego - czyli w pierwszej kolejności nie płoszenie, co straszenie przeciwnika, pokazywanie mu na samym wstępie, że ma do czynienia z TĄ kawalerią :-)

[@serek4828]

@@DarekRybacki Jednakże po co Husari skrzydła do straszenia? Żadnego żołdaka by to nie obchodziło bardziej niż wiadomości , że walczyć ma husaria przeciwko nim. Wkonću nawet najemnicy podpisywali, że nie będą z naszymi husarzamo walczyć, a łatwo był poznać przecież tą jazdę po najróżniejszych skórach i ubraniach które nakładali na pancerze. Już nie mówiąc o wyjątkowo długiej kopi która też była łatwo rozpoznawalna.

[@serek4828]

Wiesz co raczej nie. Bo tak tatarskie konie były dzikie i po to Husarzom były pistolety bo choć żaden pocisk nie trafiał to huk płoszył konie. Szwedzka za to jazda miała specjalnie szkolone konie i jeśli taki koń nie płoszył się słysząc huk armat, broni palnej czy widoku obcej armi, śmierci i walki innych to skrzydełka nie miały znaczenia tym bardziej, że wpierw konie by ujrzały proporce przytwierdzone do kopi

[@-xyz1070]

@@DarekRybacki husaria to była szlachta która chciała się wyróżniać. Może po prostu chcieli zaszpanować ?

[@arturprzywara9460]

Zastanawia mnie jak mając skrzydła przy siodle, na konia wsiadał, nie jestem kawalerzystą, ale widząc jeźdźców na filmach to lewa noga w strzemię prawa okrok nad koniem a tam skrzydła, jak tedy wsiadali?.

[@DarekRybacki]

E, bez przesady, do zrobienia ;)

[@ukaszgarstka7940]

Prosto. Najpierw Husarz wsiadał na konia a potem pocztowy ( czeladnik ) montował skrzydło czy ewentualnie 2 skrzydła.

[@HannaARTzink]

Nie powinno się nazywać Rolka Sztokholmska a raczej Sztokholmski Zwój.

[@_ziemniaczek9208]

kto z e-lekcj?

[@hyperhumana]

Husarze mieli szczególnie piękne koje. I po kochance w każdym porcie.

[@irracja]

... husaria że skrzydłami była bardzo reprezentatywnym wojskiem... a w bitwie?... ... w wojnach na wschodzie i południu skrzydła dawały efekt psychologiczny. Tatarskie, tureckie, Moskiewskie czy kozackie konie nie były tak dobrze szkolone. Na żołnierzy skrzydła również działały. Skrzydła utrudniały złapanie na arkan, a przymocowane do siodła utrudniały ściągnięcie jeźdźców z konia. W czasie szarży przełamującej obce szyki najgroźniejsze ciosy to ciosy na plecy. We fechtunku z konia skrzydła mało przeszkadzały, bo tych fechtunków prawie nie było. Husarz jazdy tatarskiej i kozackiej nie mógł doścignąć, a z piechotą się nie fechtował tulko ciął z siodła... ... inaczej na zachodzie... tutaj wojsko było karne i ćwiczone, tak samo jak i konie. Efekt psychologiczny skrzydeł bardzo malał. Dochodziło też często do potyczek z ciężko i średnio zbrojną jazdą przeciwnika. A w fechtunku konnym skrzydła bardziej przeszkadzały niż pomagały... I choć skrzydła, wraz z proporcami na kopiach utrudniały celowanie piechocie wroga, to jednak zasadnym jest pogląd, iż na "zachonim froncie" raczej nie korzystano że skrzydeł w boju... zwłaszcza w późniejszych latach... ... tak naprawdę postrach nie budziły skrzydła, lecz sposób samej szarży (długie kopie, masa ludzi i koni, itp) której prawie żadna formacja przeciwnika nie potrafiła się oprzeć... no a wróg w rozsypce to już łatwy "łup" dla lekkiej jazdy... ... choć wojska polskie miały i piechotę, to wydaje się, iż raczej bazowały na jeździe... stwarzało to bardzo mobilne i ruchliwe wojsko, którego styl walki można porównać z blitzkrigiem a samą husarię z "pancerną pięścią" Guderiana...

[@rasberistv9955]

KDS

[@heroe480]

Rz-plitej, Boże jak to brzmi.. Wiem musiałem się przyjebać, ale nie lepiej pisać RON czy RP?

[@cirodemarciowoskamafia4037]

SZKODA ZE NIE MOZNA BY ICH WYSŁAC NA ZJEBANY NASZ RZAD

[@MexiErol]

KDS