Rewolucja neolityczna, dr hab. Marek Nowak, prof. UJ | Rewolucje

W serii "Rewolucje" naukowcy z Uniwersytetu Jagiellońskiego opowiadają o przełomach w dziejach nauki oraz kluczowych przemianach w myśleniu człowieka o świecie. Od epoki kamienia, przez narodziny logiki i filozofii, kształtowanie się idei uniwersytetu, aż po współczesne badania i teorie naukowe.
W tym odcinku dr hab. Marek Nowak, profesor Instytutu Archeologii UJ mówi o tym, kiedy, w jaki sposób i dlaczego doszło do udomowienia przez człowieka roślin i zwierząt - i w jaki sposób nowy sposób produkcji jedzenia, oraz powiązany z nim nowy styl życia, rozprzestrzeniały się po świecie, doprowadzając do zaniku funkcjonujących od setek tysięcy lat społeczności zbieracko-łowieckich.
Materiał powstał dzięki dofinansowaniu ze środków Programu Strategicznego Inicjatywa Doskonałości w Uniwersytecie Jagiellońskim.
Scenariusz i prezentacja: Marek Nowak
Kamera i montaż: Adam Koprowski
Obraz na miniaturce: Żniwa, Pieter Bruegel starszy, 1565 (oryginał znajduje się w Metropolitan Museum of Art w Nowym Jorku).

[@borysczad1125]

Super odcinek -bardzo ciekawy -podoba mi się również wpleciony humor. Jak dla mnie Copernicus to nr1 na polskim YT wśród kanałów tego typu. Jest zawsze merytorycznie doskonały. Goście występujący są osobami które urzekają nie tylko swoją wiedzą ale również aparycją... Do tego cały czas wychodzą nowe serie. Uwielbiam słuchać tego kanału podczas pracy. Pozdrawiam wszystkich zaangażowanych w powstanie tego wybitnego kanału. Robicie tytaniczną pracę która jest wspaniała!!!

[@dawidburdelak]

Szkoda, że takich filmików jak ten nie puszczano za moich czasów w szkole.

[@Gadon357]

nic dziwnego skoro nauczyciel miał problem podłączyć kabel VGA od projektora do laptopa / stacjonarki a później wcisnąć logo windows + p :D

[@r.poaniecki6249]

A teraz puszczają?? ;)

[@dawidburdelak]

@@r.poaniecki6249 Myślę, że tak.

[@mariannakot1361]

W podstawie programowej do historii przewidziana jest jedna! lekcja poświęconą pradziejom, ten filmik zabrałby jej połowę. Też żałuję, że tak jest :(

[@andrzejandrzejewski8556]

@@Gadon357 Co Ty gadasz ja w Stanie Wojennym chodziłem do szkoły i żeby zadzwonić do innego miasta trzeba było zamówić "Międzymiastowom" i kilka Godzin spędzić na Poczcie czekając na połączenie telefoniczne a w praktyce i tak niewiele było słychać !!!

[@qwertyqwertyuiop8581]

Dziękuję za ciekawy wykład. Bardzo interesuję się rewolucją neolityczną i wczesnymi dziejami człowieka. Poproszę więcej filmów na ten temat.

[@zofiaagnieszkabiernacka826]

Dziękuję za świetny wykład.

[@MILCZAR55]

Czytałem, że w Gobekli Tepe, w okresie przed neolitycznym, a więc i przed ceramicznym, w kamiennej kadzi znaleziono resztki substancji, wskazujące, że służyła do warzenia piwa. Dziękuję za wykład.

[@kamilkowalski581]

Wybitnie dobry wykładowca , spokojny rozsądny ton wypowiedzi żadnego yyy aaa , merytoryka na najwyższym poziomie . Wybitnie dobry wyklad i osoba mówcy !.

[@screwremover6239]

Brawo! Wielkie dzięki za fascynujący i świetnie zaprezentowany wykład! 👌

[@piotrkordel7294]

Gość dobrze gada, ma świetne filmy . . .

[@Vikisoton]

Bardzo ciekawy wykład i trafne spostrzeżenia. Dziękuje 👍

[@forsetti84]

Wspaniały wykład, doskonała wartość merytoryczna jak i sposób prezentacji :)

[@grzesiekxitami3264]

hodowlą z jednej rośliny (Brassica Oleracea) uzyskano: Jarmuż i collard greens (ssp. acephala), chińskie brokuły (ssp. alboglabra), czerwone i zielone kapusty (ssp.capitata), kapusta włoska (ssp. sabauda), kalarepa (s. gongylodes), brukselka (ssp. gemmifera), brokuły (ssp. italica), kalafior (ssp. botrytis). GMO :-)

[@jakeflo8477]

dziękuję za świetny materiał! szkoda, że tak krótki

[@samuelkrolak6808]

Świetny wykład, bardzo dziękuję

[@ZdzichaJedziesz]

Ciekawy wykład. Dziękuję

[@bartoszmolski8688]

Dziękuję 😇🙏

[@zderzaczhadronow5503]

Rewelacyjny program, świetny cykl! Bardzo fajnie poprowadzony, aż chce się słuchać, już przez sam sposób opowiadania (o walorach merytorycznych nie piszę, bo wiadomo, że są szalenie dobre). Dzięki!

[@panikrystyna1]

Bardzo zgrabny wykład.Dziękuję, pozdrawiam.

[@ukaszlotek3380]

Super wykład

[@grzegorzzak1109]

Bezcenny materiał.

[@krokpokroku5893]

Mega ciekawe

[@pawejaroszewicz7893]

Dziękuje za wartościowy wykład. Widząc współczesne tendencje ideologiczne likwidowania rolnictwa i fanatyzmu eko to myśle zaraz się obudzimy w mezolicie..

[@przemekwodarczyk7172]

Rewelacja, cieszę się, że algorytm mnie tu przyprowadził.

[@ghostrafal]

Tak mi się dobrze tego słucha, będzie może jeszcze może Profesor gościł tutaj? :)

[@kowalikkrzysztof]

Super ciekawe, a zarazem krótkie. Więcej Pana Profesora. I proszę o lepszego przygotowanie backstage'u następnym razem;-)

[@arturzak1285]

Fantastyczny wykład!

[@Tomasz_Kowalski]

*Wspaniały wykład!*

[@pawegorka8589]

Najlepszy kanał na polskim yt

[@maksimilano2911]

Liceum 5 semestr Historia Rozszerzona witam serdecznie 👋

[@DonaldFranciszekTusk]

Pięknie pan mówi.

[@zycie_takie_jak_lubie]

Wyjątkowo ładną polszczyzną posługuje się pan dr hab.- bardzo przyjemnie się słucha :)

[@waraiotoko374]

Bardzo ciekawe. Mimo iz wiedzialem juz co nieco na ten temat to bardzo przyjemnie mi sie sluchalo poniewaz Pan Marek bardzo zgrabnie formuluje zdania :)

[@marcines9849]

Ostatecznie w życiu chodzi o to aby być szczęśliwym. Trudno powiedzieć czyli łowcy z paleolitu byli szczęśliwy. Ale z pewnością każdy samemu może sobie odpowiedzieć jak jest dzisiaj.

[@dawidburdelak]

Masz piękny, a zarazem nostalgiczny awatar.

[@andrzejbo1]

A może to niewolnictwo? Niewolnik może uprawiać pole, ale nie dasz mu broni i nie puścisz go do lasu. W dłuższym czasie chłopi stali się warstwą najniższą, pogardzaną o najmniejszych prawach. Bez nich nic by nie było, a do dzisiaj są "wieśniakami". Brudni, nieczyści, w zniszczonych, brudnych ubraniach. Wszystko po to, by władcy żyli w luksusie nigdy nie pracując.

[@Mac26sailor]

Genialna teza! Myślę że masz rację, ale na pewno coś w tym jest. Ale jak to udowodnić? Świetny pomysł na projekt naukowy.

[@nikson4431]

Bardzo ciekawy wykład. Gdzie można więcej na ten temat poczytać? Szczególnie zależałoby mi na kontekście diety oraz rozwoju poszczególnych roślin uprawnych. Pozdrawiam serdecznie

[@olowrohek9540]

Super 👌 byl przelom A czy duzo wiemy na temat kultury pucharow lejkowatych juz wtedy budowali liczne megality

[@acojapacze]

Po pierwsze - STANOWCZO I ZDECYDOWANIE popieram każdą inicjatywę edukacyjną posadowioną na POLSZCZYŹNIE takiej jakości.

[@maxr4855]

🤠

[@grzesiekxitami3264]

założę sie, że Panie nie wyglądały jak współczesne :-)

[@drneko1191]

Druga sprawa, która też mnie męczy, to dlaczego rolnictwo pojawiło się na Ziemi jednocześnie, w kilku różnych, bardzo oddalonych od siebie miejscach. 2 czy 3 tysiące lat rozpiętości nie powinno mieć znaczenia, jeżeli przez kilkaset tysięcy lat łowiectwo/zbieractwo było dobre i wystarczające, to czemu stało się nagle niewystarczające. W jednym miejscu mogło się tak zdarzyć, ale w trzech na raz?

[@qj0n]

wygląda na to, że rewolucja neolityczna była (pewnie z drobnymi wyjątkami) drogą jednokierunkową. W wykładzie wspomniane jest co najmniej kilka różnych powodów, które mogły popchnąć człowieka do tej zmiany, więc nie jest dziwne, że przez te tysiące lat któryś z tych powodów pojawił się w kilku miejscach (albo w kilku miejscach różne). A jak raz się pojawił to najwyraźniej trudno było tej zmianie się cofnąć

[@drneko1191]

@@qj0n Najwyraźniej nie rozumiesz o czym ja mówię i swoim wpisem marnujesz tylko elektrony. Wymienione czynniki dotyczą tylko jednego z centrów i mogły, i na pewno zdarzały się wielokrotnie na skali obejmującej kilkaset tysięcy lat. Tak więc, przy braku komunikacji pomiędzy głównymi centrami cywilizacyjnymi, w jednym miejscu rolnictwo rozwinęło się w neolicie, ale w innych miejscech mogło się to zdarzyć 100, czy 200 lub 300 tysięcy lat wcześniej. A jednak się nie zdarzyło, a prawdopodobieństwo, że coś takiego wystąpi praktycznie jednocześnie w trzech odosobnionych miejscach jest bardzo małe. Tu jest główny problem. Może jednak był jakiś inny, decydujący czynnik, o którym nic nie wiemy.

[@qj0n]

@@drneko1191 nie, te czynniki nie dotyczą tylko naszego ośrodka 12k p.n.e. rozpoczął się holocen. W pleistocenie nie było warunków do rolnictwa z przyczyn klimatycznych, więc naturalnie nawet jak były jakieś zmiany to nie trwałe. A to dotyczy przynajmniej całej półkuli północnej. Więc to, że w jednym ośrodku miało to miejsce ok 10k pne, a w innym 5k to jednak mówimy o rozpiętości połowy dotychczasowego okna klimatycznego. To nie za bardzo jest "na raz"

[@drneko1191]

@@qj0n Znalazłem podkast o Gobekli Tepe, który wyjaśnia to, o co mi chodziło. Wg. autora, wcześniej również były warunki do rolnictwa, bo dlaczego niby miało by ich nie być. Tyle tylko, że ludzie nie uprawiali ziemi na cały etat, bo nie mieli takiej potrzeby. Wg. tej hipotezy, już ok. 15-20 tysięcy lat temu istniała kultura mieszana, łowiecko-rolnicza w tym sensie, że ludzie znali miejsca, gdzie rosły jakieś ziarna i nauczyli się z tych ziaren korzystać, ale też zostawiać część w ziemi i wracać tam od czasu do czasu, kiedy coś samo wyrosło, ale bez wkładania w to pracy fizycznej, bo łowiectwo ciągle było dużo bardziej opłacalne ekonomicznie. Jednak w pewnym momencie, ok. 12 tys. lat temu nastąpiła jakaś poważna katastrofa (asteroida, czy wybuch wulkanu), która ochłodziła klimat na długie lata. Wtedy wymarło większość zwierząt i z łowiectwa już się nie dało wyżyć, więc żeby przeżyć, ludzie się skupili wokół właśnie tych miejsc, które dawały jakieś pożywienie i z musu nauczyli się tą ziemię uprawiać. Hipoteza ta dobrze tłumaczy, dlaczego ludzkość przeszła na rolnictwo mniej więcej w tym samym czasie i w różnych, oddalonych od siebie ośrodkach, przynajmniej na półkuli pónocnej.

[@qj0n]

​@@drneko1191 Dokładnie o tym pisałem - wraz z końcem ostatniego zlodowacenia (które być może było spowodowane meteorytami, choć to jedno z wielu wyjaśnień) nastąpił holocen i zmiana klimatu Czy dało się prowadzić rolnictwo w interglaclale wcześniej to nie wiem

[@akta1984]

Ciekawe.

[@Herlrzax]

Obejrzałem powyższy materiał z dużym zainteresowaniem.

[@pawegorka8589]

Film z dedykacją dla grzybiarzy i rybaków

[@zbigniewgotkiewicz]

Kobiety zmusiły nas do osiadłego życia. Zrobiliśmy to dla świętego spokoju.

[@arkwik]

Jesteś żenujący dziadu

[@zbigniewgotkiewicz]

@@arkwik co za druzgocący argument :)))

[@ackchyually9461]

moja ulubiona hipoteza: zaczęliśmy uprawiać zboże, żeby robić z niego piwsko

[@5ihdi]

Czy polecacie jakąś książkę, ktora przedstawiałaby rewolucje w dziejach ludzkości?

[@kacperstaszewski2451]

tak, Sapiens. Od zwierząt do bogów - Yuval Noah Harari

[@katarzynajankowska9776]

Polecam Sapiens! Ksiazka bardzo latwo ale i ciekawie opisuje historie czlowieka

[@qj0n]

Warto jednak pamiętać, że Harari trochę bardziej skupia się na narracjach pomijając niuanse. O ile tutaj profesor dobrze przedstawił wiele różnych hipotez wyjaśniających kilka spraw, Harari ma swoje opinie i często przekonuje czytelnika do swojej wersji wydarzeń, nawet jeśli nie stanowi ona konsensusu wśród specjalistów

[@5ihdi]

Dlatego po przesłuchaniu części ebooka raczej poszukam innego autora. Chętnie poznałbym opinie o książce Duranta Will np. "Lekcje Historii"

[@acojapacze]

@@kacperstaszewski2451 Dowcipniś... Nawet nie brukaj tego tematu tymi starozakonnymi wymiocinami,bo ludzie nie są tak przytomni, jak można by sądzić.

[@szymontolak6471]

Po tym wykładzie widzimy, jak wieloznacznym jest pojęcie "rewolucji".

[@paweniedbalski7115]

Jak jest tłumaczone pojawienie się rolnictwa w Ameryce? To równolegle odkrycie?

[@ralfmenace2363]

Biali kolonizatorzy.

[@mariuszsekta6802]

A co z możliwością wytrzebienia zwierzyny łownej przez łowców? Proste, ale może warte tych 10 punktów?

[@KZ-ih8gv]

Nie ma to jak wykład (nawet krótki) specjalisty - youtubowi "popularyzatorzy" mogą się schować.

[@grzegorzkubicki7581]

Moim zdaniem ich minus polega na tym że ich wiarygodność jest średnia a tutaj ma sie większe zaufanie

[@michamusic1359]

To zależy jacy poularyzatorzy. Poza tym popularyzatorzy muszą mówić prostszym językiem, upraszczać,więc u nich musi być inaczej. Oni też są bardzo potrzebni, bo ludzie nauki lubią czasem mówić bardzo hermetycznym językiem. Zbyt hermetycznym,aż niezrozumiałym dla przeciętnego słuchacza. Dlatego też wielu takich przeciętnych słuchaczy zniechęca się do nauki jako takiej.

[@andrzejharacz5311]

Dokładnie!

[@48663059686]

Świetny i bardzo przejrzysty wykład.

[@thomasanders1314]

Dziękujemy.

[@arturo62501]

Więcej reklam nie dało się dać

[@piotr780]

ciekawe czy rewolucji neolitycznej towarzyszyło rozprzestrzenienie się określonych genów w populacji ludzkiej związanych z funkcjonowaniem układu nerwowego - czyli czy była to też rewolucja w ewolucji naszego gatunku

[@grzesiekxitami3264]

jaki jest "najstarszy zawód świata"? ja myślę, że złodziej

[@qj0n]

wychodzi jednak na to, że myśliwy...

[@TomaszLee]

11:00 Propozycja odpowiedzi: "lepszy wróbel w garści niż gołąb na dachu". Zborze było gorszym pożywieniem a ludzie musieli ciężko pracować - jednak plony były pewne (statystycznie) w odróżnieniu od polowania czy zbierania. Wszędzie były gęste, pierwotne puszcze a ludzie nie do końca byli na szczycie łańcucha pokarmowego - osiadły tryb życia był bezpieczniejszy. Można to porównać do obecnej sytuacji gospodarczej - dlaczego "tylko" 4mln Polaków wyjechało z 3RP pracować/żyć za granicą, skoro przy tym samym wysiłku można zarabiać 5x więcej. Wydaje się nielogiczne, że większość została i orze za grosze. Myślę, że w neolicie było podobnie - siedzenie w jednym miejscu było społecznie bardziej stymulujące do rozwoju niż tryb koczowniczy poprzez podział zadań i wyróżnianie ról. W grupach wędrownych nie rozwijały się struktury i zróżnicowanie funkcji - każdy był wędrowcem i musiał dbać o swoje bezpieczeństwo. W Ameryce środkowej osiadłe cywilizacje osiągały wysoki poziom rozwoju, równolegle żyjący półkoczowniczy Indianie na północy właściwie trwali w strukturach paleolitycznych. Majowie tworzyli cuda cywilizacji, a tysiąc lat po nich ludy prerii nadal żyły wg rytmu narzucanego przez wędrówki bizonów (praktycznie do początków XVIII w.).

[@katrzy]

👌

[@agnieszkaacka6733]

Do tej pory mamy problemy z tymi big manamii😊

[@drneko1191]

Bardzo ciekawy wykład, ale mam jedno pytanie, a mianowicie, kiedy pojawiła się prostytucja, tzn. kiedy samice odkryły, że na seksie da się zarobić? Chyba nie bez powodu istnieje opinia, że jest to najstarszy zawód świata. No więc co było pierwsze, rolnictwo, czy qq ur es two? Co na to nauka?

[@kazimierzurbanik3913]

Najpierw była praca w polu. Podczas wykopywania korzonków w polu facetka kombinowała jak zarobić i się nie narobić. Sposób był tylko jeden. Odwrotna sytuacja nie miała prawa zaistnieć. Nie wnikamy w sytuację gdy facetka była za stara i bezużyteczna.

[@bogdankandybowicz9042]

wtedy gdy Adam miał jabłko na które Ewa miała chęć. 🙂 Czyli grubo przed rolnictwem :-)

[@drneko1191]

@@bogdankandybowicz9042 Zastanów się, co piszesz. Gdyby to Adam mial coś, na co Ewa miała chęć, to Adam stał by się "prostytutą", a nie Ewa.

[@drneko1191]

Pojawił się tutaj bardzo ciekawy wątek, dotyczący prostytucji wśród pingwinów, dostarczony przez M Sz, ale nie mogę na ten komentarz odpowiedzieć, bo został on jakoś cudacznie zakamuflowany przez ba bol ską cenzurę. Na moim dzwonku od notyfikacji go widzę, ale jak próbuję odpowiedzieć, to znika.

[@grzesiekxitami3264]

a co do pytania za 10 punktów fajnie, spacery na wolnym powietrzu, odkrywanie czym maślak różni się od muchomora, spierd..... przed zwierzem, albo gonitwa za nim mało komfortowo ciągnąć dzieciaka za jedną nogę kiedy goni cię szablozęby i wtedy pojawił się sfermentowany prajęczmień....

[@eldoradose]

Czyli przez setki tysięcy lat czy nawet miliony człowiek sobie tylko chodził i zbierał pożywienie i nic więcej, a teraz nagle rewolucja za rewolucją? Niestety ale nie ma w tym nic z rozumu, jest tylko bezrefleksyjna wiara w bezbłędność własnych metodologi. Science-fiction pełną parą i twierdzenia o istnieniu Atlantydy przed "potopem" a "po potopie" człowiek tylko odbudowywał to co utracił, są bardziej naukowe i rozumne, rzecz tylko w tym że nikt tropu tego nie chce badać bo skamieniałości są na dnie Atlantyku. Nie da się przejść ze zbierania i łowienia na rolnictwo nagle, rewolucyjnie gdyż na plony się czeka i tego należy się uczyć przez kilka pokoleń, więc w tym czasie nie można zbierać i łowić. Tylko pasterze mają czas i energie aby się uczyć pracy na roli, mają też przed sobą przestrzenie rolne, bo tam gdzie się zbiera i łowi tam ich przecież nie ma, problem w tym, że oni się ciągle przemieszczają więc też tej roli się nigdy nie poświęcą. Każde ulepszenie życia wymaga strategii i oczekiwania na rezultat w czasie, a więc należy sobie zbudować taką strefę komfortu aby móc oczekiwać na rezultat i poświęcić codzienny harmonogram pracy na robienie czegoś eksperymentalnego co przyniesie owoc dopiero za jakiś okres czasu. Nie ma tu miejsca na żadne rewolucje, jest tylko ewolucja a ewolucja nie polega na szwendaniu się po ziemi pół nagim przez setki tysięcy lat i nic więcej, aby nagle w jedno pokolenie wykonać magiczny skok. Jest różnica pomiędzy myśleniem a zmyślaniem i Darwinowska bajka o "wyprostowanych małpach" jest zmyślona, kupy się nie trzyma. Można sobie tak zmyślać w nieskończoność jak to mogło być kiedyś i tak nigdy nie stanie się to magicznie i rewolucyjnie wiedzą, zawsze będzie tylko bajką o "wyprostowanej małpie". Wiedza jest wtedy jak jest sens.

[@rastawatz]

Za mało reklam!

[@marekkacperski7739]

Ale Pan profesor musi się zdecydować czy Łowca zbieracz był postacią prymitywną i często przymierającą głodem, czy też jak sam zauważa kilka akapitów dalej - postacią " wiodącą żywot całkiem komfortowy (godny pozazdroszczenia) .Pierwsza opinia profesora jest wedle konkluzji - oczywistą oczywistością, a druga- potwierdzona badaniami nad dietą aborygenów.

[@arturkoszykowski9592]

Dziękuję za ten wykład. Mam jednak odrobinę odmienne zdanie na temat rewolucji neolitycznej, której uważam nie było. Ciężko mówić o rewolucji, jeśli pomiędzy społecznościami czysto zbieracko łowieckimi, a rolniczymi minęły długie tysiące lat, w czasie których mamy wiele stadiów pośrednich, hybrydowych i przechodzenie we wszystkie strony i wracanie do poprzednich stylów życia. Ciężko też stwierdzić z całą pewnością, że to pojawienie się rolnictwa zapoczątkowało rozwój cywilizacji, jeśli mamy przykłady zaawansowanych technologicznie i społecznie, licznych społeczności nierolniczych i prymitywne społeczności rolnicze. Podobnie jak w całym rozwoju rodzaju Homo, a nawet gatunku Homo Sapiens nie mamy żadnej linearnej historii i prostego wynikania jednego z drugiego. Polecam The Dawn of Everything Graebera i Wengrowa, oni ciekawie opisują te zagadnienia.

[@qj0n]

to głównie pytanie o definicję określenia "rewolucja" i jak szybko coś musi następować. Moim zdaniem zmiana nie musi następować szybko według dzisiejszych standardów, a według standardów danej epoki. Przed 10000bc poważniejsze zmiany następowały prawdopodobnie znacznie wolniej (bo w większości wymagały zmian biologicznych), a tu mamy ciąg zmian prawie każdego aspektu życia w przeciągu 1000-2000 lat. I oczywiście później kultura była już na tyle rozwinięta, że wszystkie kolejne zmiany zachodziły znacznie szybciej. Faktycznie jednak rewolucja neolityczna to było wiele różnych etapów, ale skoro występowały w podobnym zestawie w kilku miejscach niezależnie od siebie to można je chyba nazywać zbiorczym określeniem. Za to kwestia linearności jest o tyle ciekawa, że o ile w globalnym kontekście oczywiście nie ma wiele linearności, o tyle wygląda na to, że zmiana na osiadły tryb życia raczej wygląda na jednokierunkowy proces (oczywiście były wyjątki, zwłaszcza gdy środowisko do tego zmuszało), a także regionalnie bywała "zaraźliwa". To naturalnie pozwala dzielić społeczności na te sprzed rewolucji i po. Sam jestem przeciwny wartościowaniu tutaj, bo te etykiety mają na celu uporządkowanie wiedzy o świecie a nie moralne dzielenie na społeczności lepsze i gorsze

[@bogdankandybowicz9042]

rewolucja w sensie skutków a nie szybkości. Szybkość była mierna, ale skutki dalekosiężne, totalnie zmieniające społeczeństwo

[@blighthornsteelmace820]

Równie dobrze można stwierdzić, że żadnej rewolucji nie było, bo gdzieś tam w Amazonii żyją równolegle plemiona, które żyją po staremu i czasem handlują z przybyszami a czasem, jak w przypadku pewnej wyspy, nie życzą sobie żadnych kontaktów. Wszelkie przemiany w dziejach ludzkości nie mają charakteru przełącznika zero-jeden i zawsze istniały równolegle, czasami ze stadiami pośrednimi a nawet wracając do poprzednich stylów życia.

[@ZdzichaJedziesz]

Jestem konserwatystą. Pójdę coś upolować w markecie 😄

[@BeataBookworm]

Z całym szacunkiem dla dorobku i tytułów naukowych prof. Nowaka - wykład oceniam jako akademicki w treści i nienowoczesny w formie - ogólnie nudny jak flaki z olejem

[@outsider_zaGraf]

przystępny wykład dla postronnych osób - (to na plus) - dobry do słuchania czytanie z promptera to przepraszam chyba poziom studenta - nie byłoby to tak widoczne jakby większość czasu na całym ekranie prezentowane byłyby slajdy a nie czytający człowiek - oglądanie nie robi już takiego wrażenia

[@olowrohek9540]

Dlaczego teraz nie udomowimy jakis zwierzat czy roslin bardziej wierze ze jakies Ufoludki nam pomagaly cala nauka to hipotezy ze zycie powstalo w pierwotnej zupie he he

[@Potimus_Ripme]

Sam jesteś hipoteza. Nie masz jak się uprawia Naukę.

[@malleusmaleficarum9248]

Cały czas udomowiamy, czy to celowo (chociażby lisy Dimitra Bielajewa) czy przypadkiem (postępująca synatropizacja mnóstwa gatunków). he he 🤦‍♂

[@LoneWolf-lt7fe]

Motywatorem do stworzenia przez człowieka kultury i cywilizacji były potrzeby duchowe/transcendencji. Gdyby nie te potrzeby, człowiek nie stworzyłby sztuki i nie odbyła by się tzw. Rewolucja neolityczna. Hipoteza.

[@uniwar286]

Nie czytaj to słabe .

[@ZdzichaJedziesz]

Chyba trochę zapomnina się o seksualnej genezie rolnictwa. Więcej zasobów = więcej seksu. Kobiety od ery kamienia to blachary 😄

[@arkwik]

Faceci nie chcą ruchac wcale

[@nickt5606]

Jestem jeszcze dziewicą i proszę mi wytłumaczyć ,co to blachary. Please 😍

[@ZdzichaJedziesz]

@@nickt5606 blachara = kobieta dla której najważniejszym kryterium wyboru partnera są jego zasoby. 🙂

[@ZdzichaJedziesz]

@@arkwik Bardzo się mylisz 🙂

[@nickt5606]

Ojej ,a ja głupia myślałam ,że to coś o sex-ie. Ale zasoby partnera też można różnie rozumieć. Przepraszam ,ale mi od jakiegoś czasu ,to wszystko kojarzy się z sex-em 👠👠👁️👃👁️

[@Arkadiuszczekay]

Przed Chrystusem? Źartujesz? Nie ma normalnej nazwy na 0 rok? Ciekawy wyklad.

[@ZdzichaJedziesz]

Nie było roku zerowego bo ta datacja pochodzi z czasów Karolingów i nie znano wtedy zera. Mamy więc pierwszy rok przed Chrystusem a potem po sylwestrowej imprezie mamy pierwszy rok naszej ery🙂

[@marekczerwinski5218]

Ale to jak najbardziej normalna nazwa.

[@malleusmaleficarum9248]

Na dużej części prezentowanych mapek i rysunków datowanie jest oznaczone akronimem BC - before christ. Jest to anglosaskie oznaczenie daty przed umownym rokiem zero, w którym miał się uradzić Jezus. Więc ten zwrot "przed Chrystusem" jest kalką językową wynikającą zapewnie z internacjonalności nauki, a po polsku prawidłowo by było przed naszą erą, w skrócie p.n.e. Religi bym do tego nie mieszał.

[@nickt5606]

No można by powiedzieć przed Cezarem Oktawianem Augustem ,ale nie wszyscy go kojarzą. Moja znajoma Chinka ,żona mojego byłego chłopaka ,to kojarzy tylko Jezusa i Jana Pawła II .😇🌼😺

[@nickt5606]

​@@ZdzichaJedziesz A jaka datacja była przed karolingami ?