Υπάρχει το Κακό; Απαντούν οι Πατέρες της Εκκλησίας και ο Αυγουστίνος

Κύκλος μαθημάτων με τίτλο: «Υπάρχει το Κακό; Φιλοσοφική Προσέγγιση» (Εαρινό εξάμηνο 2022-2023 της Εταιρείας των Φίλων του Λαού/Λαϊκού Παν/μίου).
Τίτλος 6ου μαθήματος: «Υπάρχει το Κακό; Απαντούν οι Πατέρες της Εκκλησίας και ο Αυγουστίνος» το οποίο παραδόθηκε την 21η Φεβρουαρίου 2023.
Εισηγήτρια: ΑΝΝΑ Χ. ΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥ, Δρ. Επιστημών της Αγωγής του Παν/μίου της Σορβόννης (Paris V - René Descartes).
ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ 6ου μαθήματος
Η φιλοσοφία ως βιωμένη σοφία και τρόπος ζωής καθώς και η συνακόλουθη έμφαση στην «επιμέλεια εαυτού» ως μεταστροφή είναι τα δύο κοινά σημεία που συνδέουν την χριστιανική φιλοσοφία που αναπτύχθηκε στην Ανατολή, μέσω των τριών Πατέρων της Εκκλησίας, οι οποίοι, λόγω της σπουδαίας θέσης τους στην ελληνική πατερική σκέψη, ονομάστηκαν «οι τρεις μεγάλοι Καππαδόκες Πατέρες» με την χριστιανική φιλοσοφία που αναπτύχθηκε στην Δύση, μέσω του Αυγουστίνου. Οι τρεις Καππαδόκες πατέρες που ήταν ο Βασίλειος ο Μέγας (330-379), ο Γρηγόριος ο Ναζιανζηνός (330-389) και ο Γρηγόριος Νύσσης (335-394), εκφράζουν με το έργο τους μια από τις πιο συνειδητές προσπάθειες για την συγκρότηση μιας χριστιανικής θεολογίας και για τον προσδιορισμό των προϋποθέσεων και των μεθόδων του θεολογικού έργου. Ο Γρηγόριος ο Ναζιανζηνός θα μιλήσει, όχι για «επιμέλεια εαυτού», αλλά περισσότερο για «προσοχή στον εαυτό». Προσοχή στον εαυτό, συγκέντρωση στο παρόν και μελέτη θανάτου είναι πνευματικές ασκήσεις που κληροδοτούνται από την νεοπλατωνική φιλοσοφία. Ο Βασίλειος ο Μέγας θα αναδείξει ότι αυτή η «προσοχή στον εαυτό» είναι μια μεταστροφή και, με αυτήν την έννοια, το «πρόσεχε τον εαυτό σου» σημαίνει να αφυπνίσουμε μέσα μας τις λογικές αρχές της σκέψης και της πράξης που ο Θεός εναπόθεσε στην ψυχή μας, με άλλα λόγια, να φροντίζουμε το πνεύμα μας και την ψυχή μας. Η διδασκαλία των Πατέρων της Εκκλησίας, με την έμφασή της στην «προσοχή στον εαυτό» και στην συνακόλουθη αφύπνιση των λογικών αρχών της σκέψης και της πράξης, προσέδωσε προτεραιότητα στην βούληση και στην ελευθερία της, αλλά και, κυρίως, συγκρότησε την βάση για την συγκρότηση της φιλοσοφικής προσέγγισης του κακού. Οι Πατέρες της Εκκλησίας έδωσαν όλο και μεγαλύτερη έμφαση στην ιδέα ότι το κακό δεν εδρεύει στην ύλη και στον αισθητό κόσμο, αλλά στις ενέργειες της ελεύθερης βούλησης του ανθρώπου που απαρνιέται τον Θεό. Για πρώτη φορά φωτίζεται σε τέτοιο βάθος από την φιλοσοφική σκέψη η σημασία της ελεύθερης βούλησης για ολόκληρη την ανθρώπινη ζωή. Αντίστοιχα, η ηθική βούληση και η ηθική πράξη εννοούνται ως κάθαρση από την πλάνη και ως μέσα που οδηγούν στην αληθινή γνώση. Η υπέρβαση της αμαρτίας, η ανάνηψη, η καρδιά που κέρδισε ξανά την αθωότητα: αυτά είναι που μάς καθιστούν άξιους να γνωρίζουμε τον Θεό.
Στην Δύση, ο Αυγουστίνος ήταν εκείνος που ανέδειξε την φιλοσοφία ως βιωμένη σοφία και τρόπο ζωής καθώς και την συνακόλουθη έμφαση στην «επιμέλεια εαυτού» και τον αυτοπροσδιορισμό της ψυχής ως υποκείμενο. Επίσης, υπογράμμισε ότι αυτό που καθορίζει την ουσία της ψυχής είναι η εσωτερική της αυτενέργεια στις πράξεις της ελεύθερης βούλησης. Σε αυτό το πλαίσιο της ελεύθερης βούλησης τίθεται και το ζήτημα της προέλευσης του κακού, που και αυτό, λαμβάνει τώρα μια καινούργια απάντηση: το κακό προέρχεται από μια πράξη παρέκκλισης και απομάκρυνσης, από την διαστροφή της βούλησης. Συνεπώς το αν ο άνθρωπος είναι ή γίνεται καλός ή κακός, το αν αποκόβεται από το αληθινό Όν ή στρέφεται προς αυτό, αυτά είναι επιλογές που εξαρτώνται από την βούληση, όχι από την γνώση ή την άγνοια του αγαθού ή των συνεπειών του κακού, όπως στους αρχαίους Έλληνες φιλοσόφους.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΟΜΙΛΗΤΡΙΑΣ
drive.google.c...