Co JEDLI zwykli ludzie w średniowieczu? (Kamil Janicki o historii)

Średniowieczna dieta była, z dzisiejszej perspektywy, co najmniej osobliwa. To, jak żywiono się na przykład 800 lat temu, stoi pod pewnymi względami w zupełnej sprzeczności ze współczesną nauką o żywieniu. I nie chodzi (ani nawet przede wszystkim!) tylko o obfitość jadłospisu.
Autor materiału: KAMIL JANICKI
MOJA NAJNOWSZA KSIĄŻKA: "Średniowiecze w liczbach": 📗 tblr.pl/?bbbz75 📗
MUZYKA w materiale: Medium Rock Audionautix (audionautix.com/), licencja Creative Commons Attribution 4.0 (creativecommon...)
#historia
#średniowiecze
#historiakuchni

[@WielkaHistoria]

Zgłodnieliście po obejrzeniu odcinka? :) Na żołądek nie pomogę, ale jeśli to głód wiedzy, to polecam moją książkę. Znacznie więcej dowiecie się ze "ŚREDNIOWIECZA W LICZBACH". Do kupienia na przykład na Empiku 👉👉 tblr.pl/?bbbz75 Zobaczcie też poprzednie odcinki o średniowieczu. Tutaj pełna playlista: 🔴 kzbin.info/aero/PL5YsiFJ1HVpy5oDh2VL8mqGXztMbfKXIy 🔴

[@dorotak1728]

@@WielkaHistoria fajny bylby odcinek o zbozach, warzywach, owocach i ich odmianach :) bo takiej przetworzonej genetycznie pszenicy jak my raczej nie jedli...

[@WielkaHistoria]

Oj nie jedli. Wszystko było ogolem mniejsze i mniej efektywne.

[@dorotak1728]

@@WielkaHistoria czytaj: ekologiczne i zdrowe 😂👏

[@wiktoriapazdzierniak2022]

Chociaż w szkole nie lubiłam historii, to z wielkim zaciekawieniem zawsze oglądam Pana filmy 😊

[@monikamalwina77]

Zebranie tej wiedzy musiało kosztować wiele czasu. Dziękuję za to poświęcenie, ksiażkę czytam z ogromnym zainteresowaniem.

[@agnieszkamynczak2882]

Najbardziej podoba mi się w pana filmach, że pokazuje pan średniowieczne ilustracje. Bardzo one pomagają w zwizualizowaniu sobie epoki. I co ciekawe: wszyscy ludzie na tych ilustracjach mieli ZAWSZE NAKRYCIA GŁOWY! Nawet w pomieszczeniach. Może zrobiłby pan odcinek o nakryciach głów w średniowieczu?

[@maksymalnybul6145]

Nie zawsze

[@WielkaHistoria]

Temat niewątpliwie ciekawy, choć przyznam szczerze, że sprawy garderobiane to trochę nie moja specjalność - musiałbym się podszkolić :). W każdym razie bardzo się cieszę, że ilustracje z epoki zwracają uwagę - jest sporo pracy z ich szukaniem.

[@MyFaithShines]

Przecież w europie jeszcze do niedawna nosiło się nakrycia głowy (gdzieś tak do lat 60). Ściągało się je do jedzenia lub wchodząc do pomieszczenia itp. To nieprzerwana tradycja ciągnąca się od średniowiecza jeśli nie wcześniej.

[@docs_fly]

Tak, w średniowieczu często tylko chłopi nie posiadali nakryć głowy.

[@krzysiek1234567890gu]

@@agnieszkamynczak2882 też mnie to ciekawi, zawsze jak się mówi o dawnej modzie, to pokazuje się typowy strój szlachcica, chłopa i nara. No, ale przecież na pewno co innego zakładali do pracy, a od święta, co innego zimą, a co innego latem. A co na deszcz, a co na podróż?

[@michamurano9092]

Bardzo prawdopodobne że za 500lat ktoś nagra podobny film o nas

[@ostrajazda7507]

Nie, bo juz nie bedzie ludzkosci. A moze bedzie tylko garstka,ktora przetrwa. Ale wtedy nie bedzie juz komputerow jakie znamy teraz.

[@claudiuspl]

Za "wonne sensacje" należy się Panu jakiś medal w kategorii Ekwilibrystyka Języka Polskiego

[@mirekkato5273]

"Bo chodzi o to aby język giętki powiedział wszystko co pomyśli głowa"

[@claudiuspl]

@@mirekkato5273 Nie inaczej :)

[@j23j232002]

Zadziwiająca jest nieprzedstawienie roślin strąkowych fasoli i grochu równie gazotwórczych ale chyba klaoryczniejszych niż zboża czy wtedy ich jeszcze nie znano? na pewno jednak urozmaiciłyby dietę odrobinę.

[@gssdoffe4059]

@@mirekkato5273 ... a uwolni tyłeczek :}

[@adams321]

a Tobie za ten komentarz wygodna trumna

[@ms-ht1cj]

Z naszej perspektywy biedacy jedli zdrowy chleb pełnoziarnisty, a bogaci - pszenne buły.😂

[@dorotak1728]

Do tego zazywali duzo ruchu na swiezym powietrzu 😉

[@marcinmarynowski2240]

I byli EKO :)

[@agnieszkamynczak2882]

@@ms-ht1cj 😆😆😆

[@jarosmaeos]

Aż dziwne, że teraz jest droższy od pszennego białego

[@ycdsfdsg]

Pełnoziarnistego to bym nawet niewolnikowi nie dał co najwyżej świni

[@MariaLysinski]

Dziękuje za ten bardzo interesujący odcinek. Sadze ze kuchnia mojej wiejskiej babci sprzed 60 lat niewiele różniła się od tej średniowiecznej. Tyle ze było wszystkiego w bród. Mięso kurze tylko w niedziele (w rosole!) a w ciągu tygodnia ziemniaki z omastą i kwaśnym mlekiem, kluski albo „kartoflanka”. Z przypraw tylko sól, ale i bez nich ta zupa była przepyszna, wtedy jarzyny miały jeszcze smak i zapach. Nikt nie jadł ryżu albo spaghetti a o bakłażanach tylko słyszałam. Świnia, podobnie jak w średniowieczu, bita była raz w roku na Boże narodzenie. Nic dziwnego, dziadkowie nie posiadali wtedy jeszcze lodówki wiec mięso, jeśli już bylo, spuszczalo sie w wiadrze do studni…W sumie była to raczej jarska i lekka dieta jak na tak ciężko fizycznie pracujących ludzi.

[@misiat7281]

Kasze tez pewnie jedli

[@Marta_Lessi]

​​​@@misiat7281 kasza była podstawą. W mojej rodzinie nadal je się dużo kaszy. "Kipi kasza, Kipi groch, Lepsza kasza niż ten groch, Bo od gtochu boli brzuch, A od kaszy człowiek zdrów." Wierszyk z dzieciństwa. Miłego tygodnia.🖐

[@alicjajot7577]

Tylko w średniowieczu nie było ziemniaków. Jedli głównie kaszę

[@agnieszkamynczak2882]

@@MariaLysinski Potwierdzam kuchnię również mojej babci sprzed 60 lat. Była skromna i zdrowa. Mężczyźni nie mieli tłustych brzuchów, jak teraz. Wszyscy byli SZCZUPLI.

[@lia3133]

Dziwne,twoja babcia gotowała chyba dość słabo,skoro używała tylko soli...Moja po wojnie miała dość bogaty ogródek ziołowy włącznie z lubczykiem do zupy, używała też pieprz, gałkę muszkatołowa, liście laurowe, goździki, to było normą w kuchni. 60lat temu używać wyłącznie soli?😮 Aż mi się w głowie nie mieści taka bieda.

[@basteqss8859]

Niedożywienie było ogromnym problemem tamtych czasów. Nawet wyższe warstwy borykały się z problemem głodu i wartości odżywczych. Zawsze, gdy słucham opowieści "o dawnych czasach" cieszę się, że miałem szczęście urodzić się dziś - teraz to mamy czasy!!! ;)

[@renatasroslak1730]

Dodam jeszcze te katowania postami, ktore dobrowadzaly do niedozywienia I anemii.

[@basteqss8859]

@@renatasroslak1730 Te religijne przepisy były w tym wszystkim najbardziej przerażające. Zastanawiam się jednak jak bardzo ludzie "odskakiwali" sobie na bok w momencie skrajnego wyczerpania organizmu. Sądzę, że nie było to aż tak ekstremalne jak oficjalnie się prezentowało; bardziej chyba był to pokaz społeczny.

[@renatasroslak1730]

@@basteqss8859 mysle, ze to bylo dla "maluczkich", papieze sie smiali ze swoich regul, lamali wszystkie przykazania

[@basteqss8859]

@@renatasroslak1730 Bardzo możliwe, że właśnie tak to wyglądało. Religia zawsze była fenomenalnym narzędziem do sterowania zbaraniałym społeczeństwem i urabiania sposobu życia plebsu.

[@tadeuszemilgoebiewicz2862]

Kiedyś oglądałem film, w którym udowodniono, że współczesna "robotnicza" włoska rodzina ma wyższy standard życia niż królewska rodzina we Francji we Francji. (Podano nazwę królewskiej rodziny - na 9 urodzonych dzieci 8 zmarło).

[@ingazelwis8061]

Dobry wieczór, bardzo lubię Pana książki i cieszę się niezmiernie,że trafiłam również na ten kanał 😊 Pozdrawiam serdecznie 😊

[@leszekkaczmarski3084]

Zapomina pan o jednym... teren Polski, to nie teren Anglii, czy Francji.. u nas w tych czasach było duuużo więcej wody - jezior, bagnisk, różnych moczarów, z wielką obfitością ryb, czy raków.. nie sądzę, żeby chłopi z tego nie korzystali, gdy chociażby na Podlasiu ryby stanowią po dziś dzień cenny dodatek..

[@maciejmaciej80]

Ostatni raz jadłem raki które sam złapałem jakieś 30 lat temu.Mialem moze ok 9 może 10 lat.Dzis w okolicznych stawach nie ma po prostu raków.

[@Calenojajebie]

Zalezy czyj byl teren nw ktorym chcieli łowić/polować.

[@Liberalmonkey]

Francja i Anglia mają za to bardzo długą tradycję Rybołówstwa morskiego i w tych krajach, kuchnia jest bardzo bogata w owoce morza. Myślę, że w ogólnym rozrachunku nie spożywali wcale mniej ryb.

[@Liberalmonkey]

W Anglii w ogóle jest też dużo więcej jezior niż w Polsce.

[@lacki2000]

obecnie ryby też są znacznie droższe od pieczywa. Jedzenie nieprzetworzone w tamtym czasie to było większe ryzyko zatruć i innych dolegliwości. Bezpieczniej było coś ugotować, czy upiec.

[@MyFaithShines]

Wracamy do dawnych czasów dzięki miłościwie panującej nam partii😅 Niedługo będzie jeszcze lepiej bo zmienimy samochody na wozy konne😂

[@23discordia]

​@@MyFaithShines nie jestem zwolenniczką partii obecnie rządzącej, ale warto pamiętać, że wiele rzeczy, które jeszcze teraz się dzieją są konsekwencjami działań partii poprzednio rządzącej.

[@annaszczurek9983]

​@@MyFaithShinesMasz jakąś obsesję na temat partii? Współczuję

[@MyFaithShines]

@@annaszczurek9983 powiedziała biedna uciśniona błyskawica. Może prawdziwe kobiety jeszcze kiedyś powrócą bo ty kobietą zdecydowanie nie jesteś :)

[@dawidjedrzejak5458]

Współczuję życia tylko polityką​@@MyFaithShines

[@jakubwaleskiewicz2826]

Bardzo dobre odcinki..konkretne i podane w ciekawej formie..dziękuję i pozdrawiam serdecznie

[@vulpesinculta7074]

Proszę opowiedzieć coś o higienie osobistej, gospodarowaniu odpadai i jak ludzie wtedy organizowali sobie załatwianie potrzeb fizjologicznych. Czytałem jakiś dokument tłumaczony jak to wyglądało we Francji to myślałem że zwymiotuję XD

[@TadeuszKozak]

Jest Królowa Tosia dzisiaj! ;) Proszę Jej Wysokość pogłaskać od widzów ;)

[@floriangembicki2789]

Problem w tym że w miarę pełne dane pochodzą z wysp brytyjskich które we wczesnym średniowieczu były biednym zadupiem i niekoniecznie są miarodajne jeżeli chodzi o naszą część Europy

[@stokakrishna]

Hmm

[@pankracy7475]

Za gastryczne problemy w czasach średniowiecza mogły odpiwiadać raczej duże ilości roślin strączkowych w diecie, Groch soczewica, bób były uprawiane już od neolitu. A inne warzywa powszechne w uprawie kapusta buraki czy rzepa, również pominięte przez autora w jadłospisie. Proszę sobie przypomnieć jak miała na imię żona Piasta i od czego jej imię pochodzi

[@iwonahunter3350]

Rzepa?

[@cmhkileu6663]

Bona xD

[@leii1306]

Monotonna kuchnia w średniowieczu? Nie trzeba tak daleko sięgać. Jeszcze mniej niż sto lat temu jak wyglądała dieta ludzi na wsi (z tego co opowiadała mi moją babcia): zacierki na śniadanie, zacierki okraszone na obiad i zacierki na mleku na kolację. A na następny dzień... znowu zacierki. Nie wiadomo czy się z tego śmiać czy płakać.

[@tomband1]

sto lat temu sie nie liczy, Polska było po 123 latach niewoli, a świat po wojnie światowej i po rewolucji bolszewickiej, bieda była wszędzie

[@bigozz9455]

Monotonna kuchnia była tam, gdzie była bieda. Prosta zasada. Mało tego.... z biedy wywodzą się najsmaczniejsze dania świata.

[@teq_nix]

Chłopie twoja babcia miała dostęp do dziesiątków nieznanych w średniowieczu produktów jak ziemniaki, marchew, pietruszka a nawet pewnie pomidor.

[@maciejmaciej80]

​@@bigozz9455coś z niczego 😊

[@pliedtka]

Bigos na winie - co się nawinie, to w bigos

[@MrGadankh]

Kiedyś na niemieckim Fokusie pokazywali życie średniowiecznego rycerza w Niemczech i tam było pokazane, że jego dieta była mocno wzbogacana orzechami z miodem.(jego codzienny trening pochłaniał sporo kalorii, które w ten sposób uzupełniał) Nie wiem czy był taki odcinek, ale mógłby Pan zrobić materiał, o tym czym się żywiono podczas klęsk głodu, lub wojen, gdzieś natknąłem się na materiał opisujący chleb z Perzu, który dziś uznawany jest za chwast, a ponoć jest bardzo zdrowy.

[@WielkaHistoria]

Na pewno zrobię odcinek o głodowej diecie na polskiej wsi. Ale to na jesieni, do kolejnej książki :)

[@prasaite]

@@WielkaHistoria Będzie jak znalazł na przednówek:D

[@WielkaHistoria]

No to należałoby chwile dłużej z tym poczekać, przeciez do grudniowego świniobicia jeszcze nie będzie głodno ;)

[@tomband1]

@@WielkaHistoria proszę uwzglednić tło historyczne biedy

[@MM-zg4wu]

Najwięcej mięsa jedli ci chłopi, którzy najlepiej kłusowali.

[@agibar4950]

Nie,tak to wtedy nie dzialalo, doczytaj Plains na plec

[@kirexpozbig]

I do dzisiaj tak jest,moj Kollege mieszka przy lesie,to on nigdy nie jadl kurczakow sklepowych ,zawsze ma dziczyzne,zdrowo zyje ,a nie nalezy do pzl😢😂🎉

[@marianwicher9666]

W czasie postu wcinali bobry bo bobry były rybami przez ich specyficzny ogon i to ze żyły w wodzie taka ciekawostka o której nie wspomniałeś ;)

[@Jot_Pe]

To podobnie jak dzisiaj w UE ślimak jest rybą, a marchew owocem.

[@SamSewcio]

@@Jot_Pe bo chodzi o dopłaty do hodowli ryb a w ten sposób hodowla ślimaków też się łapie. W Portugalia robi się dżemy z marchewki dlatego uznawana jest za owoc w przepisach. Kolejna ciekawostka pomidor to biologicznie (botanicznie) jest owoc.

[@Jot_Pe]

@@SamSewcio No więc powód ten sam - naciąganie poza granice absurdu - obecnie z powodu dotacji, a kiedyś aby podciągnąć pod przepisy postne.

[@wielkizderzaczandronow2869]

Ciekawy odcinek o "sprawach przyziemnych" ludzi średniowiecza. Warto dodać, że w okresie postów powszechnie jadano też raki i bobry, które uznawano za...ryby. Na pewno dieta ludzi średniowiecza była mocno uboga jeśli chodzi o wybór roślin - jak wspomniał Autor, w średniowieczu w Europie nie znano ziemniaków, kukurydzy, pomidorów. Nie znano też fasoli, którą również sprowadzono z Ameryki. W Polsce takie pospolite dziś warzywa jak marchew i burak ćwikłowy upowszechniły się dopiero w XIX w. jakkolwiek uprawiane były w Europie już w średniowieczu.

[@ChristophorosSedinum]

A co z grochem, kapustą, cebulą, czosnkiem ? Były one obecne w ówczesnej diecie ?

[@misiat7281]

@@ChristophorosSedinum mysle, ze tak

[@rafaswderski8050]

Pozdrowienia dla Tosi,przez chwilę myślałem że będzie urozmaiceniem diety. A na serio to dzięki za ciekawy film.

[@mariuszstawowy3836]

No, nie do końca się zgadzam z tezami tego filmu. - Owszem, konsumowano zboża, ale przy ówczesnej wydajności rolnej, tudzież traktowaniu zboża go jako formę rozliczeń podatkowych czy wymiany handlowej chyba nie mogły być podstawą diety na poziomie 60-80%. Nie wspomniał Pan o tak ważnych roślinach strączkowych - grochu i bobie. - Zwierząt godspodarczych nie zabijano dla tak błachych powodów jak jedzenie. Były zbyt cenne. Pamiętajmy, że nie tylko ludzie byli nie dożywieni, zwierzęta również - rzadziej rodziły młode, wolniej nabierały masy, częściej zdychały na choroby i kontuzje, a każde miało swoją funkcję w gospodarstwie. - Dziczyzny, na stole, było mało, tak jak dzisiaj - polować nie wolno było. Mogła to robić tylko uprzywilejowana grupa społeczna. - jajek nie jadano tak powszechnie jak dzisiaj. Były cennym towarem do wymiany np. na sól. Jajecznica była daniem "na bogato". ...ale ogólnie materiał OK. Pozdrawiam.

[@antygona-iq8ew]

Przecież takie zwierzęta jak świnki czy kurczaki ( koguty nie kury) od zawsze były hodowane na mięso, podobnie z bykami tylko ograniczona ilość mogła stać się wołami

[@mariuszstawowy3836]

@@antygona-iq8ew teoretycznie masz rację, ale... My dzisiaj świnie tuczymy - opychamy je karmą, rok i pod nóż. Kiedyś je wypasano tak jak owce czy krowy. Była taka fucha "świniopas", która obecnie zniknęła. Nabierały masy znacznie wolniej. Dwa, trzy lata. Takie zwierzę było Byt cenne żeby je zabić "bo rodzina przyjechała". Kury znosiły jajka rzadziej. A jak już, to lepiej było jajko sprzedać lub wymienić niż zabić. Co do krów, proszę nie patrzeć na rolnika jak na posiadacza 50-100 sztuk bydła. To była jedna, dwie sztuki - do wszystkiego. Jak jej zabrakło to była katastrofą dla chłopa. Ogólnie proszę spojrzeć na tamte czasy jak na okres gdy brakowało wszystkiego a to co było , było bardzo cenne i kruche. To Nam się dzisiaj "w tyłkach poprzewracało" i mamy wszystkiego w bród.

[@mariuszstawowy3836]

@@antygona-iq8ew No tak, maz rację ale popatrz... My dzisiaj świnie "tuczymy". Napychamy je karmą, rok i pod nóż. Kiedyś je wypasano, tak jak owce czy krowy. Byla taka fucha "świniopas", pamiętamy z bajek. To o wiele mniej wydajna metoda. Taka świnia znacznie wolniej nabierała masy, dwa-trzy lata, była cenniejsza. Nie zabijano jej z "byle powodu", żeby poprostu ją zjeść. Kury; drób znosiły jajka. Po co je zabijać ? Lepiej było jajka sprzedać albo wymienić na sól, bo "jak sól była w domu to już niczego nie brakowało" Co do krów, nie patrz na óczesnego chłopa jako posiadacza 50-100 sztuk bydła. To były 1-2 sztuki. Jak takiej krowy zabrakło to to była katastrofa dla chłopa... Ogólnie spójrz na ówczesne czasy przez pryzmat tego że "brakowało wszystkiego". Nam się dzisiaj trochę "w tyłkach poprzewracało", mamy wszystko pod ręką. Ale tak jest dopiero ostatnie od 100-150 lat.

[@rz1358]

masakra jakie androny może pleść człowiek nie rozumiejący rolnictwa i przetwórstwa : żyto vs pszenica, kg masła uzyskuje się z 70 litrów mleka, chleb w średniowieczu podobnie jak piwo zupełnie nie przypominały tego co znamy dzisiaj itd

[@Jacek-yo8of]

Na kilogram sera żółtego potrzeba osiem litrów mleka ha ha ale brednie

[@tomband1]

z dzisiejszego mleka dzisiejszych krów na kilogram masła potrzeba ok20-25 litrów mleka a na ser żólty ok 10 litrów mleka

[@bogdanbaclawski2214]

Masło jest robione ze śmietany .!!!!!

[@tomband1]

@@bogdanbaclawski2214 a śmietana to część mleka, abrakadabra

[@bogdanbaclawski2214]

@@tomband1 Żeby zrobić masło trzeba oddzielić śmietanę od mleka , odwirować , / śmietana to tluszcz /Nie rozumiesz procesów technologicznych .

[@technicaltapir9741]

Zakupiłem Pana książkę. Bardzo dobrze napisana i świetnie się nią czyta. Pozdrawiam.

[@joanna6903]

Również zakupiłam i pochłonęłam jednym tchem.

[@pankracy7475]

Mnisi z tych frankijskich klasztorów to mieli fajne życie, ale raczej krótkie, bo przyswajając 6500 kcal dziennie, a byli zapewne leniwi, więc ich nie spalali tylko tyli co najmiej 0,5 kg dziennie. To znaczy, że wstępując do klasztoru w wadze np 70 kg już po roku ważyli 250, a po dwóch 430 to już na pewno grozi śmiercią

[@ostrajazda7507]

250, 430 XD a po 5 latach 1T XD

[@izis031]

Ludzie obżerali się pazernie i obrzydliwie... To trwa do dziś z tą różnicą, że w nieco innym jadłospisie...😢

[@Marta_Lessi]

Bardzo dziękuję za przedstawuenie tematu. Uważam jednak, że bardziej interesujące byłoby informcje dot. ziem polskich.

[@WielkaHistoria]

Jeśli ten odcinek będzie się cieszyć popularnością, to na pewno w przyszlosci zrobię też takie ściśle o żywieniu na ziemiach polskich :)

[@dorotak1728]

Moim zdaniem bylo ciekawie choc dieta na terenie dzisiejszych Wloch czy Francji roznila sie znaczaco od Polskiej stad odcinek o polskiej diecie sredniowiecznej jak i pozniej bylby super 👏

[@PatRyk-ml2or]

@@WielkaHistoria Proszę dograj bo mamy dużo jadalnych roślin, które były uzupełnieniem diety. Jak chłopowi kończyło się zapasy to mógł wiosną pójść na pole i narwać.

[@HonorataWągrowska]

Też tak uważam 11:04

[@HonorataWągrowska]

11:04 prosimy o informacje dotyczace Polski

[@pankracy7475]

A co ze zbieractwem i kłusownictwem wśród prostych ludzi? Lasy dawały również znaczące ilości żywności. Łatwość pozyskania drobnej zwierzyny przy pomocy sideł i wnyków i jej powszechne występowanie czyniły to źródło bardzo istotnym

[@WielkaHistoria]

Dla zwykłych ludzi udział zwierzyny leśnej w diecie zawsze był niski, nawet zaskakująco niski. To za długi temat by wyjaśniać go w komentarzu, ale np. wcześniej Słowianie tylko ok. 5 proc. mięsa pozyskiwali w ten sposób (co wiadomo na podstawie kosci z palenisk).

[@abinuno8976]

Najbardziej lubię w pana filmach to że pokazuje pan że nie tylko Wesley Snipes może być wiecznym łowcą🧛😉

[@pannorek480]

Cieszę się że posiadam to szczęście i mam pełną lodówkę 😅 idę zjeść bo zgłodniałem

[@paweskiba3042]

Komentarz dziękczynny: dobra robota!

[@Vengir]

Dla kontekstu, przyprawy takie jak cynamon czy imbir sprowadzano z Indii, za pośrednictwem arabskich kupców. Utrudnienia w ich imporcie spowodowane przez Turków sprawiły, że Europa tak bardzo zapragnęła znaleźć własną, niezależną drogę do Indii.

[@lastbutcher]

Ubój w grudniu to też łatwe przechowywanie mięs.

[@romualdbitkojn4770]

Bez mrozu słabo się przechowuje.Zwłaszcza że na zachodzie Polski nawet w styczniu mróz jest odświętny nie wspominając o regionach na zachód i południe.

[@dracov6664]

Tu byłem Tony Halik 2O24 Pozdrawiam wszystkich serdecznie .

[@jacekrokita6742]

Rosyjska Armia aktualnie ma takie menu jak w średnio wieczu. 2500 kilo kalorii czyli 25 kg ziemniaków.

[@wojtekgorajski6582]

Tak a ukraińska menu z McDonalda albo krewetki i mięsiwo z jadalnym złotem.

[@maciejmaciej80]

Nie ma niezdrowej żywności.Nalezy tylko zachować umiar do wagi,wieku i stanu zdrowia.

[@norbertgarbarz3575]

Żywności nie ale chemiczne dodatki ulepszacze i przetworzone gówno już tak. Szkodzi.

[@michalats2881]

W średniowieczu krowy nie dawały mleka w zimę. To wymyślili później Anglicy jak to obejść.

[@SamSewcio]

A jak to obeszli?

[@rafalwisniewski1052]

​@@SamSewciodoili w lato

[@michalats2881]

@@SamSewcio Niedostateczna ilość energii w diecie krowy mlecznej prowadzi do zatrzymania wytwarzania mleka. Kiedyś zapewnienie odpowiedniej diety w okresie zimowym było trudne. Anglicy zaczęli hodować jakieś bulwy którymi karmili krowy i dawały wtedy mleko w zimę. Później ta dieta się rozprzestrzeniła.

[@SamSewcio]

@@michalats2881 właśnie zastanawiałem się czy zmienili diete krowy, sposób opieki czy wyhodowali odpowiednią rase. Dzięki za odpowiedz.

[@michalats2881]

@@SamSewcio Kiedyś czytałem o tym albo oglądałem, w internecie kompletnie nie ma informacji na ten temat. Pewnie w języku angielskim się znajdzie.

[@arturnowak879]

Ma pan świetny kanał. Nie jestem miłośnikiem historii, ale Pana filmom nie mogę się oprzeć. Podstawa to ciekawie dobrane tematy i krótka, zwięzła forma. Dzięki za tą robotę

[@Pablobodek]

A strączkowe? Może przegapiłem?

[@sokalishmusic]

Super film! Zabrakło tylko jakiejś klimatycznej średniowiecznej muzyczki w tle 😁

[@krzysiek1234567890gu]

A jak jadano? Słyszałem, że dopiero w późnym średniowieczu upowszechiły się talerze, a wcześniej w tym celu używano pieczywa, na które nakładano różne rzeczy. Kto przygotowywał posiłki? Tak jak teraz - gospodyni? Ile było tradycyjnych posiłków?

[@WielkaHistoria]

Tematy na przynajmniej trzy inne odcinki :)

[@azotyp]

jeden kartofel - kot jest zaciekawiony dwa kartofle - niebezpieczeństwo, stań na straży 🙂

[@antygona-iq8ew]

Słuchałam kiedyś audycji w radio, w której mówili, że za czasów Bolesława Chrobrego za złamanie postów, kara było wybicie zębów. Nie wie czy dobrze pamiętam ale również wtedy miała sie upowszechnic hodowle karpia, właśnie jako alternatywy dla mięsa.

[@barti3038]

I właśnie za ten ostatni komentarz bym nie miał wonnych atrakcji odpowiadam byś spróbował rodzimych regionalnych Andrutów Kaliskich gdy będziesz na Ziemi Kaliskiej, pozdrawiam 👍

[@WielkaHistoria]

oj, ja teraz na diecie, więc może nie ;)

[@pankracy7475]

Ciekawie pan prawi ale te liczby to wyssał pan z palca, można przyczepić się do większości przytoczonych danych, ale rekord to pan pobił podając przepis na białe pieczywo, proponuję udać się natychmiast do kuchni i spróbować zrobić półkilogramowy bochenek chleba z 490 gramów mąki

[@WielkaHistoria]

Nie z palca. Z cytowanej literatury naukowej :). Nie jestem piekarzem, ale mogę powiedzieć, że chleb pieczono 800 lat temu bardzo odmiennie niż dzisiaj. Porównanie z obecnymi przepisami nir jest dobrym podejściem.

[@pankracy7475]

Rozumiem że nie jest pan piekarzem, ale to nie usprawiedliwia powielenia błędu który pan przeczytał.Do analizy tych proporcji nie jest akurat potrzebna głęboka wiedza piekarnicza tylko zdrowy rozum . Podaje pan zapotrzebowanie na 490 g mąki na 500 gram gotowego produktu, drugim ważnym składnikiem jest sól,której dla uproszczenia proponuję 10 g czyli samych suchych produktów jest 500g ,a gdzie woda??? Powielanie błędów to jest niestety powszechny problem historyków.

[@WielkaHistoria]

To nie jest taki prosty rachunek. Część surowców zawsze jest tracona, mąka pszenna inaczej pije wodę od żytniej, mąka z żaren, grubo mielona, nie zachowuje się tak jak dzisiejsza mąka sklepowa. Ja nie jestem piekarzem, ale nie widzę tu błędu. Pytałem zresztą o zdanie żony, która specjalizuje się w historii kuchni i napisała kilka książek na ten temat (a poza tym upiekła wiele wiele chlebów). Też nie dostrzegła tu żadnego absurdu. Co oczywiście nie zmienia faktu, że ogółem jestem otwarty na krytykę, dziękuję za sceptyczne uwagi i z góry przyznaje, że zdarza mi się robić błędy. A liczby dotyczące średniowiecza nieraz mają spekulacyjny charakter i tak należy je przyjmować.

[@pieknamorda]

@@pankracy7475coś Pan chciał zabłysnąć ale nie wyszło, przecież rzeczą oczywistą jest że produkty podczas obróbki termicznej tracą na wadze.

[@pankracy7475]

Drogi panie to jest prosty rachunek, a pański błąd polega na tym że mówi pan o ilości mąki. Gdyby powiedział pan o ilości zboża potrzebnej do wytworzenia mąki na ten półkilogramowy bochenek wszystko zgadzałoby się

[@piotrklejnowski7563]

Slovianie jedli soloną słoninę i popijali nalewka z lebiody. Zachodnia cywilizacja miała więcej wyobraźni, w jedzenie było bardziej wyszukane.

[@zwala90]

Akurat robię śniadanie- wstyd się przyznać bo już po 10!! Smacznego wszystkim.

[@WielkaHistoria]

Ja właśnie skończyłem jeść, wcale nie wstyd ;-)...

[@macmos3967]

Zdrowo !

[@tameforjam1658]

Śniadania wcale takie zrowe nie są. Ja właśnie jem pierwszy posiłek a jest 12

[@agnieszkamynczak2882]

@@zwala90 Śniadania są przereklamowane, cały organizm jeszcze śpi! Im późniejsze śniadanie, tym lepiej dla nas.

[@igamaj5709]

Jak to super że jest więcej takich jak JA 👍😋

[@WojtekB-kt2mz]

"Tygrysy Himalajów" - tytuł nadany Szerpom na przełomie poprzednich wieków miał swoje uzasadnienie w psuciu powietrza w namiotach z racji pożywiania się papkami mącznymi Podobno pierdy tygrysa mimo innej diety są też zabójcze dla powonienia.

[@robertkasperczyk8637]

Ciekawe, trafiłem przypadkiem, ale ciekawe. Może kupię książkę....

[@grazynamikosz]

Bardzo interesujące treści. Szukam książki!

[@monetymojapasja.3884]

Na podstawie książki 🤔... Jak już się ją kupi, to fajnie coś odkryć, a tu wiele rzeczy wiadomo już z artykułów Wielkiej historii i jej kanału na YT. Psuj3 przyjemność z czytania - sprawdziłem i wiem.

[@WielkaHistoria]

Stopniowo coraz więcej będzie odcinków niezwiązanych z książkami, to kwestia czasu potrzebnego na zbieranie materiałów, pisanie itd. Robiąc odcinki co tydzień, wszystko w pojedynkę trochę nie wyrabiam... Ale wiem, że powinny być tez unikatowe treści dla czytelników, zapewniam że będzie ich więcej! :).

[@monetymojapasja.3884]

@@WielkaHistoria ja rozumiem, że to sporą oszczędność czasu, ale to uczucie, gdy zorientowałem się, że tyle fragmentów historii największego ludu Europy poznałem już w artykułach WH 🤦🤣. Ps. Książka oczywiście super 👍

[@tinytimmy2921]

dokładnie, nic nowego i infantylizm

[@anetajanicka6436]

Kot zdziwił się na widok ziemniaka :P

[@WielkaHistoria]

Każdy by się zdziwił jakby mu ktoś nagle do łóżka zaczął podkładać ziemniaki ;)

[@xortha3271]

08:09 byc moze zaleznosc byla odwrotna - Wielki Post mogl oryginalnie wynikac z niedostepnosci zywnosci w naszym tym okresie roku w naszej strefie klimatycznej (przednowek aka hungry gap), a pozniej zostal zracjonalizowany religijnie. Autorze, jaka jest Twoja opinia?

[@klosiu1]

Czyli co, i tak głodujemy wiosną, więc nadajmy temu jakieś ramy? Bardzo wątpliwe, biorąc pod uwagę, że Wielki Post jest ściśle powiązany ze śmiercią Chrystusa, a powstał jako koncepcja w strefie klimatycznej, gdzie nie ma przednówka, bo zbiory bywają dwa razy do roku. No chyba że dokonamy fikołka logicznego i uznamy, że śmierć Chrystusa specjalnie miała miejsce akurat w tym okresie, żeby dać powód do poszczenia u jakichś północnych barbarzyńców, którzy chrześcijaństwo przyjęli dopiero niemal tysiąc lat później ;).

[@xortha3271]

@@klosiu1 Imo kluczem jest data, kiedy wprowadzono zwyczaj Wielkiego Postu (w Europie Wschodniej). Zwlaszcza w powiazaniu z idea "przedposcia". Btw, do takich analiz pomaga odlozenie na bok swoich pogladow religijnych i przyjrzenie sie krytycznie problemowi -> hint: to nie Chrystus ustalil Wielki Post, zapisywal Ewangelie czy zwolywal synody.

[@rszparagowski2305]

Też słyszałem o tej teorii

[@klosiu1]

@@xortha3271 Nie, ale zwyczaj poszczenia w rocznicę śmierci jest notowany już między 100 a 150 r ne, a zapewne był już wtedy tradycją, a w podobnej formie jak go znamy jako wielki post istniał już około 400r ne. To w ogóle nie jest wytwór późnego chrześcijaństwa. A co do poglądów religijnych, to ich nie mam, więc nie mam czego odkładać. Chrześcijanie w naszych rejonach, przyjmując chrzest w 10 wieku, nie mieli w tej sprawie nic do powiedzenia. Wtedy Wielki Post był już elementem liturgii i po prostu dostali go w inwentarzu.

[@romanfurga2102]

Moja opinia jest podobna. Głód (post) o wiele łatwiej znieść, jeżeli ma jakiś wyższy cel. A głód był przecież tak i tak. Więc mądrzy księża pomogli ludziom znosić ten głód w dobrej kondycji psychicznej. Obecnie, gdy już głodu na przednówku nie ma post jest tylko 1 dzień przed Wielkanocą. Oczywiście mogę się mylić.

[@elat.2675]

Arcyciekawe informacje. Wielkie dzięki i prosimy o więcej.Pozdrowienia dla pana gospodarza kanału.

[@arivaldarivald3212]

Wszedłem bo ktoś zapodał linka, temat fajny, ale ... Popracuj nad intonacją. Pierwsze 40 sekund filmu, a ja już nie mogę tego słuchać... Mówisz zdanie, intonacja wskazuje że to koniec, a po pauzie coś jeszcze dodajesz. To boli...

[@argongas3536]

W sumie z tymi owocami i warzywami to nie jest takie zupełne bezsensu, nie wiem czy była moda na mycie owoców w Średniowieczu, (zresztą skąd znaleźć sterylna wodę?), i jedzenie surowizny mogło kończyć się po prostu chorobą pasożytniczą. Obróbka żywności w 99% przypadków rozwiązuje problem bakterii i płazińców.

[@LelekKozoduj-ph1kv]

Chińczycy wszystko obsmażają, gotują i przyprawiają a owoce jedzą tylko te które sami sobie obiorą i mają rację. U nas powszechne parazytozy widać po skórze jak ludzie się męczą nie wiedząc co ich zabija bo tak to zaniedbano w edukacji.

[@argongas3536]

@@LelekKozoduj-ph1kv A nie wiem no ja prawie owoców i warzyw nie jadam.

[@Faral-kf5et]

Bardzo ciekawe, ale mam niedosyt i wrażenie że zaledwie, nomen omen, liznął Pan temat. Dlaczego tak? A dobra, wiem - książka... :)

[@WielkaHistoria]

Książka książką, ale po prostu zrobienie 10-minutowego odcinka to 3 dni pracy. Żeby były dłuższe, to musiałyby być rzadziej. A chyba wolicie co tydzień :)

[@Faral-kf5et]

@@WielkaHistoria No oczywiście że wolimy częściej i więcej niz mniej i rzadziej! Dlatego to bardzo rozczarowujące że stosuje Pan starą wymówkę wszystkich fachowców: "kierowniku, chce pan szybko, dobrze i tanio ale musi pan koniecznie wybrać z tych trzech tylko dwa" 😊😉 Pozdrawiam Panie Kamilu i jeszcze raz dzięki! Żarty żartami ale film bardzo ciekawy 👍

[@robertmonetyzpanaczowiek3533]

Fajny kanał dziekuje 🫶👍👍👍

[@lesawszpala96]

Efektywność rolnictwa w Polsce była w średniowieczu (chyba) dość słaba. Czy okres ten był czasem, w którym występowały lata głodu?

[@WielkaHistoria]

Niemal każdy rok był rokiem mniejszego czy większego głodu, przednówek zawsze był ogromnym wyzwaniem dla chłopów. A w skrajnych przypadkach notowano i akty kanibalizmu.

[@dybusmariusz]

​@@WielkaHistoriato raczej brednie! Do kanibalizmu doprowadzała zazwyczaj władza jak bolszewicy lub konklawe 😂😂

[@mark-robots]

Kler zawsze najedzony.

[@agnieszkamynczak2882]

Oraz tłusty.

[@kathara256]

Bardzo ciekawe 😊. Pozdrawiam

[@vanziomkpop]

Lajk dla Tosi 😊

[@Mateusz-Maciejewski]

Nie chcę, by moja dieta składała się w 80% z ziarna. Nie jestem królikiem, ani osiołkiem. Piszę więc ten komentarz, trzymając Pana za słowo.

[@monikaffrydrych9224]

Super 😊

[@miroslawnikiciuk7155]

Jedli tylko z jednego gara i jedną łyżką, która krążyła wokół biesiadnych i nie było problemów. Stolce w normie a od czasu do czasu pogoni aż świszcze! Również psy miały wyżerkę siedząc pod stołem lub ławą? Czyli pełna kultura...

[@jareksprysz]

Dobre. Krótkie, ciekawe i na temat.

[@renatasota5003]

Boję się konsekwencji, więc zostawiam komentarz😅 Bardzo dziękuję za tę wiedzę, którą Pan przedstawia bardzo lekkostrawnie❤😊

[@kkr600]

"w moich czasach też byli weganie, nazywali się biedodą" :D

[@xxxyyy7351]

przeczytane głosem otyłego pana - waści wiedzą, o kim prawię...

[@hydrabi]

Byli tak nazywani dlatego, że warzywa i owoce były tańsze. Obecnie jak się wejdzie do warzywniaka i popatrzy na czereśnie, bób czy inną fasolkę szparagową, to w porównaniu do kurczaka...

[@S-Theo]

​@@hydrabi nie bylo wtedy zadnych warzyw i jakies pojedyncze przyklady owocow.

[@kermitttt]

To jest dziś padaka, że pieczywo razowe jest dużo droższe

[@wojciechmaciejowski810]

Ludzie byli zdrowsi a posty dziś są zalecane dla zdrowia

[@adrianmartynowicz6555]

Tak, ludzie byli zdrowsi, bo 90% mniej odpornych zmarła przed 18 r.ż. ;)

[@pwolkowicki]

@@adrianmartynowicz6555 to prawda - przesiew w pierwszych latach życia był ogromny.

[@j23j232002]

pewnie, na przykład szkorbut był powszechny , bo jak podano w materiale dieta była uboga w witaminę C, trudno było o jej żródło chyba ze gdzieś był dostęp do cytrusów, problem rozwiązaoby kiszenie, ale włoszczyzna czyli kapusta i ogórki to pewnie dopiero koniec średniowiecza. W Polsce spopularyzowana przez Bonę, znaczy włoszczyzna nie wiem jak z kiszeniem.

[@mateuszpolkowski5185]

​@@j23j232002warzywa i owoce były wtedy znane, podobnie jak kiszenie. I ludzie jedli je, choć głównie ci z warstw niższych. Nie pamiętam dokładnie w której, ale w jednej ze skandynawskich sag był opis szkorbutu(oczywiście pod inną nazwą), jako remedium podawano zaś kapustę.

[@tomband1]

to prawda, ludzie byli zdrowsi, śmiertelność dzieci zniknęła dopiero w po odkryciu antybiotyków, dostępie do czystej wody oraz zwiększeniu higieny

[@Kennzzooo]

Ale ten odcinek jest dobry😁👍

[@arekjurcan]

Zgodnie z życzeniem, zostawiam komentarz - podobało się. Mam tylko jedną uwagę, za krótkie to.

[@juhasbuhas8113]

lepiej jedli jak obecnie ludzie w afryce

[@lechchudzinski9635]

Pozdrawiam.❤

[@remigiuszkowalski7512]

dzięki

[@ewabaigazin2446]

Dziękuję.

[@ewajagoda8690]

Ciekawe. przydałoby się opisać jadłospis jednego dnia i jakiś konkretny przepis

[@jankopycki6771]

Zwykły post,to chyba nie był zbytnim ograniczeniem diety ludzi biednych,bo praktycznie pościli cały czas

[@jopkins11]

👍

[@szyrek5545]

Trochę ciężko mi to pogodzić z tym, że masło jedli tylko bogaci, skoro chłopi jadali ser - mleko świeżo wydojone składa się z mleka i ze śmietany. Ser robi się z mleka, a masło ze śmietany, więc z tego samego surowca robi się dwa produkty, więc z tych podanych ilości litrów mleka trzeba to przekalkulować, że odbierano śmietanę z tych kilkudziesięciu litrów, ale pozostałą część przeznaczano na sery, wtedy mamy naprawdę sporo jednego i drugiego. Tak dla przykładu mając 12 litrów świeżego mleka, około 2 litry to będzie śmietana, 10 to mleko, z którego zrobimy około 1 kg sera, a reszta idzie na pokaźną porcję masła. A co do picia mleka - piły tylko dzieci, ponieważ ludzie z wiekiem mają coraz słabszą produkcję laktazy, czyli enzymu trawiącego laktozę, przez co dorośli po prostu mleka pić nie powinni (choć część ludzi nie ma z tym problemu). Wyjątkiem są narody typowo ,,mleczne", jak Szwajcaria, w której odsetek ludzi mających problem z laktozą jest bardzo niski - dowód na działanie ewolucji :)

[@WielkaHistoria]

Cóż, w.naszej części Europy masło było rzadkością na wsi nie tylko w średniowieczu, ale nawet w międzywojniu - 3 czy 4 pokolenia temu.

[@szyrek5545]

@@WielkaHistoria Stąd może taka duża popularność smalcu w naszych stronach, biedni zawsze naśladowali bogatych.

[@mizet5477]

​@@WielkaHistoria ale np w Polsce sery twarde (żółte) raczej nie były zbyt popularne, może na to klimat wpływał albo właśnie ogromne ilości mleka które trzeba było zużyć, że taki sposób "konserwacji mleka" nie był zbyt popularny

[@damianwozniak3798]

Zacne źródło informacji o średniowieczu. A jak to było z tą "cebulą" w średniowieczu ? Oraz mitem "onion knighta" (cebulowego rycerza) z gry o tron ??? Czy cebula przed ziemniakami poza zbożem była panaceum na głód pospólstwa ?

[@WielkaHistoria]

Wiele zależalo od regionu. W naszej części Europy jednak o niebo ważniejsza była kapusta.

[@Faral-kf5et]

@@damianwozniak3798 w cebuli jest całkiem sporo witaminy C. Nie byłoby wtedy takich problemów ze szkorbutem gdyby była powszechniejsza. Tak mi się wydaje przynajmniej

[@damianwozniak3798]

​@@WielkaHistoria Jeśli mnie pamięć nie myli gdy grałem w Zeusa (gra typu city builder z czasów starożytnych no i oczywiscie osadzona w Grecji ) Głowne źródła pożywienia w grze to były : pszenica, cebula, marchew oraz dziczyzna, ryby jeżowce no i ser. Oliwki jako towar luksusowy ale kapusta w grze nie występowała.😆A wiec to tłumaczy dlaczego amerykanie gdy o myślą o polakach kapusta przychodzi im do głowy😆no i dlaczego mamy ją w kebabach.😆 Jak zwykle jest pan nieocenionym źródłem informacji o średniowieczu.👍

[@damianwozniak3798]

@@Faral-kf5et Gdy sie zastanowić w średniowieczu oraz okolicach.😄 W Anglii rządziła cebula, Ameryce kukurydza, Polsce kapusta a z czasem ziemniak wypierał te warzywa w walce z głodem. Aż dziw bierze że nie mamy żadnych mitów o kapuście😆 poza dziećmi oczywiście z niej.😆

[@mountainhobo]

@@damianwozniak3798 "A wiec to tłumaczy dlaczego amerykanie gdy o myślą o polakach kapusta przychodzi im do głowy" - W USA kapusta kiszona nazywa się 'sauerkraut', więc to raczej nie z Polakami im się kojarzy.

[@TS-rd3gh]

Te różnice w cenach towarów to takie porównywalne do dzisiejszych.

[@vlad1209palovic]

Ten przesąd o szkodliwości pożywienia nieprzetworzonego mógł wynikać z całkiem realnych przesłanek. Najważniejszy to jakość wody, zaś drugi, wtórny, to konsekwencja jedzenia tylko jedzenia przetworzonego (zwłaszcza przez elity), czego skutkiem byłby brak odporności na na mikroby, które dla nas są nieszkodliwe, a niekiedy wręcz "przyjazne".

[@marjolaine6274]

Pewnych produktów nie da się jeść bez przetworzenia, jak zboże, groch czy kasza, a nawet mięso. Nie powiedziałabym, żeby w średniowieczu jedzono przetworzoną żywność, co najwyżej przetworzoną termicznie w bardzo podstawowym stopniu, jak gotowanie lub pieczenie, żeby była jadalna dla ludzi. Trzeba to odróżnić od naszej dzisiejszej żywności przetwarzanej fabrycznie, z dodatkami i konserwantami.

[@witoldgatarski4095]

Proponuje poszperać w sieci o warunkach życia roznych grup społecznych w przedwojennej Polsce. Względem kosztów utrzymania. Mniej wiecej rzetelnie jest to opisane. Mysle że wcześniej moglo byc tylko gorzej. Natomiast czasy powojenne pamietam z wakacji na wsi i to byla katastrofa.

[@witoldgatarski4095]

Takie powiedzenie że zapałkę przed wojną dzielono na 4 a po wojnie paliła co czwarta. Warto przeanalizować dlaczego dzielono bo to fakt.

[@gssdoffe4059]

Ciekawe jak długo żyli ludzie w zależności od stanu

[@tomband1]

dużo dzieci umierało przy porodzie i do 5 roku życia, co wpływa na ogólną średnią. Jednak jesli liczyć tych, którzy dotrwali do dorosłości i nie zabito ich na wojnie to wielu dożywało 60-70 lat

[@marjolaine6274]

@@tomband1 No właśnie nie, nawet nie tyle. Hobbystycznie siedzę w księgach parafialnych i np na terenie Polski, na Lubelszczyźnie, na przełomie XVIII i XIX wieku, czyli dużo później, z dużo większym wyborem warzyw i owoców, zdecydowana większość dorosłych umierała w wieku 40-50 lat. Było bardzo mało starców po 70-tce, dosłownie sztuki. Jak czytam listę zgonów z kolejnych lat to są tam niemowlęta i dorośli w wieku średnim.

[@tomband1]

@@marjolaine6274 to tylko dane z małego wycinka Polski i nie ze średniowiecza. Proszę nie porównywać okupowanych terenów z XVIII wieku ze średniowieczem, gdy Polska była silna i bogata.

[@marjolaine6274]

@@tomband1 To porównanie dużo mówi-kiedy Polska była silna i bogata ludzie żyli tak krótko, więc na pewno w średniowieczu nie żyli dłużej.

[@jogurcik.]

STRESZCZENIE (0:22-0:42) w IXw. mnisi 6,5tys.kcal dziennie, chłopi 2,4tys.kcal dziennie , (1:15) 63-80% kcal z produktów zbożowych (pieczywo, kasze, piwa) ; (2:15) 1kcal z mięsa 4x droższa niż 1kcal z chleba ; (3:00) 1kg sera z 8l mleka , (3:50) 1kg masła z 40-70l mleka ; (4:20-5:52) spożycie mięsa również wśród pospólstwa, gł. w grudniu ; (5:55) monotonia ; (6:20) 150-200g błonnika dziennie (gdy dziś zalecane spożycie to 30g dziennie) ; (6:55) posty , (7:53) ryby 16x droższe i 2x mniej kcal niż pieczywo ; (8:30) przyprawy (sól i miód i zioła dla wszystkich, cukier i cynamon i imbir dla elit) ; (9:55) żywność przetworzona (do XVIw. przekonanie o gniciu surowych warzyw i owoców w jelitach) ; Pozdrawiam Piotr Kow.

[@antygona-iq8ew]

❤ Tosia.

[@izis031]

Jakie były zaloty w średniowieczu??? 😉😁

[@Liberalmonkey]

Bardzo ciekawy odcinek.

[@madzialena1977]

Bardzo ciekawy odcinek :) Natomiast, interesujące byłoby się dowiedzieć, kiedy do nas dotarły, lub może były, ale w innej postaci, rośliny takie jak kapusta (to, że Bona rozpowszechniła włoszczyznę nie musi oznaczać, że przedtem nie jadano takich warzyw na naszych ziemiach), marchew, buraki, ogórki, kabaczki, soeczwica, różnorakie fasole, groch, owoce popularne dzisiaj: wiśnie, czereśnie, gruszki, jabłka, śliwki, porzeczki, agrest itp., rośliny oleiste, np. słonecznik, rzepak, len. Dietetyczna strona historii jest zazwyczaj pomijana, za to bardzo interesująca, bo dotyka tego, co nam najbliższe, poza snem, odzieniem czy higieną osobistą. Pozdrawiam :)

[@mateuszpolkowski5185]

Wiele z tych roślin spożywaliśmy już w czasach przedpiastowskich, fajnie jest to opisane w Kuchni Słowian Hanny i Pawła Lisów.

[@mizet5477]

Fasola, kabaczki (też cukinia, dynie) , słonecznik to pochodzą podobnie jak ziemniaki, pomidory, kukurydza z Ameryki. Owoce te wymienione pewnie już były uprawiane w średniowieczu, ale ich jakość i wielkość to raczej były dość mizerne, i dopiero po pewnie setkach lat hodowli, krzyżówek uzyskano te owoce tak dorodne i smaczne jakie jemy dzisiaj. Może nie jadano zbytnio też owoców, bo było w nich więcej "mięsa" wiadomo jakiego niż rzeczywistych owoców. Jak się tak przyjrzeć na poważnie, co wtedy jadano, to był tak naprawde głód dla większości społeczeństwa, bo poza zbożami i jakąś brukwią, burakami, pasternakiem... zbytnio nie było nic, może jeszcze grzyby w lesie i także owoce leśne

[@Gwido7]

Dlaczego pan zaznaczył liczbę rzymską miesiąca sierpnia na koszulce, to z powodu wyświetlenia filmu w tym miesiącu? Hehe

[@jaremawspanialy819]

[@amigoosa]

Napewno zdrowiej niz dzisiaj.

[@alinaszypszak8863]

ciekawe

[@rafirafal]

Jakiego mikrofonu uzywasz?

[@WielkaHistoria]

Za dużego :D. Rode xdm 100

[@saidmarek2]

Wszystko jedli. Ci co mieszkali nad rzekami, jeziorami jedli sporo ryb. Jedzono także dużo zwieżyny dzikiej.

[@user-ul6lk5cf9y]

🤗

[@kubson799]

No jak co jedli? Bulke z pasztetem na sniadanie , rosol ziemniaki i schabowego w niedziele na obiad a na kolacje nalesniki z serem

[@Wiktoriabach]

Dziękuję bardzo za Pana pracę. Ciekawy film nie ma takich informacji na KZbin. Pozdrawiam serdecznie Wiktoria z Wrocławia