Czytamy naturę #17 | Nowa dieta, nowe głoski - Ile do Magellana? - Jak zrobić wodospad?

1) Nowa dieta, nowe głoski 01:38
Co właściwie sprawia, że różne grupy etniczne mówią przy użyciu różnych dźwięków (fonemów)? Autorzy dzisiejszego artykułu twierdzą, że przy przejściu od trybu życia łowiecko-zbierackiego do osiadłego, wraz ze zmianą diety na bardziej miękką, nieznacznie przemieściła się dolna szczęka, co ułatwiło wydawanie jednych głosek (np. "w" i "f"), kosztem innych (np. "p" i "b"). Taka teoria!
2) Ile do Magellana? 11:06
Mierzenie odległości w Kosmosie nie jest proste. Wielki Obłok Magellana to najbliższa Drodze Mlecznej przyzwoitej wielkości galaktyka, stanowi więc ważny szczebel w kosmicznej "drabinie odległości". Okazuje się, że dystans do niej można ocenić ze sporą dokładnością na podstawie sprytnej metody opierającej się na starannej obserwacji czerwonych olbrzymów.
3) Jak zrobić wodospad? 18:45
Wystarczy, jak się okazuje, spory kawałek poliuretanu udający skały, nieco wody z zawieszonymi w niej osadami, i parę godzin. Voila, wodospad!
Źródła:
1) Blasi, D. E. , S. Moran, S. R. Moisik, P. Widmer, D. Dediu, B. Bickel (2019). Human sound systems are shaped by post-Neolithic changes in bite configuration. Science, 363, eaav3218 [ doi.org/10.1126/science.aav3218 ]
2) Baliukin, I. I., Bertaux, J. L., Quémerais, E., Izmodenov, V. V., & Schmidt, W. (2019Pietrzyński, G., D. Graczyk, A. Gallenne, W. Gieren, I. B. Thompson, B. Pilecki, P. Karczmarek, M. Górski, K. Suchomska, M. Taormina, B. Zgirski, P. Wielgórski, Z. Kołaczkowski, P. Konorski, S. Villanova, N. Nardetto, P. Kervella, F. Bresolin, R. P. Kudritzki, J. Storm, R. Smolec & W. Narloch (2019). A distance to the Large Magellanic Cloud that is precise to one per cent. Nature 567, 200-203 [ doi.org/10.1038/s41586-019-09... ]
3) Scheingross, Joel S., Michael P. Lamb & Brian M. Fuller (2019). Self-formed bedrock waterfalls. Nature 567, 229-233. [ doi.org/10.1038/s41586-019-09... ]
"Czytamy naturę" to program popularnonaukowy Centrum Kopernika. Wymyślił go i prowadzi Łukasz Lamża. Co tydzień czytamy razem trzy artykuły z bieżącej prasy naukowej - co tak naprawdę mówią nam naukowcy, dlaczego to jest istotne i co z tego wynika dla nas i dla świata. Mówimy stanowcze "nie" mielonce składającej się w 85% z wypełniacza, a tylko w 15% z konkretnego naukowego mięcha! W "Czytamy naturę" jesteśmy zawsze na froncie rozwoju nauki i odważnie siadamy u samego źródła wiedzy, tj. przy najnowszych numerach najważniejszych czasopism naukowych świata, jak "Nature" i "Science". Nowe odcinki w każdy poniedziałek.
"Nauka na żywo" - zadanie finansowane w ramach umowy 808/P-DUN/2018 ze środków Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę.

[@LukaszLamza]

Dobrzy ludzie, jestem powalony na kolana Waszą hojnością. Pół dnia i voila! - przez kolejne 2,5 miesiąca na Wasz stół będzie co tydzień trafiał świeży odcinek "Czytamy Naturę". Niewiarygodne. Bardzo, bardzo Wam wszystkim dziękuję. Zapewniam, że każda kolejna złotówka idzie tylko i wyłącznie na "Czytamy Naturę", za pośrednictwem mojego czasu, energii, zaangażowania. Kłaniam się nisko - jesteście wspaniali.

[@dawidwilewski1813]

Naprawdę proponowałbym Patronite i zdecydowanie większą reklamę np. jakąś współpracę z innym youtuberem, który prowadzi kanał popularnonaukowy. Na ten moment za 120 złotych, gdy otrzymuję koszulkę i książkę z autografem, to odnoszę wrażenie, że to mnie jest wyświadczana przysługa. Trzymam kciuki, wspieram i chętnie będę wspierał w przyszłości.

To proste Panie Łukaszu - za coś dobrego warto zapłacić.

[@LukaszLamza]

@@dawidwilewski1813 Nad strategią promocyjną pomyślę. Na razie publiczność rośnie powoli, ale mam wrażenie, że to w pewnym sensie dobrze - tzn. jest to publiczność "silna", co zresztą dzisiejszy dzień dobrze ilustruje. :) Prawda jest taka, że ja po prostu nie mam czasu na myślenie o promocji, a co dopiero aktywne się jej oddawanie. Pracuję nad 300 rzeczami na godzinę, non stop. Kto by miał czas się reklamować. ;)

[@marekandrzejczyk]

Z wielka przyjemnoscia i podziekowaniem przekazuje stowke aby moc sluchac kolejnych odcinkow....

[@miszczuskc]

@@LukaszLamza a ja proszę i polecam promowanie także otwartych rozwiązań np. w postaci LiberaPay :)

[@LukaszLamza]

Poszedłem za Waszą radą i zorganizowałem zrzutkę na 10 kolejnych odcinków, od nr 21 do 30. Pomożecie? :) polakpotrafi.pl/projekt/czytamy-nature

[@_slusi24]

Pomyśl o patronite, może się uzbiera nie tylko na 10, ale na zupełnie regularne publikacje :)

[@LukaszLamza]

@@_slusi24 Przyjrzałem się Patronite'owi i wyszło mi, że jeszcze na to za wcześnie. Znacznie, znaacznie bardziej popularni KZbinrzy ode mnie zbierają mniej niż by było potrzebne na regularne wydawanie "Czytamy naturę". Kiedy przekroczymy 50 tys. wyświetleń odcinka, można będzie o tym pomyśleć. :)

[@gregorius790]

@@LukaszLamza Te 50 tys. wyświetleń to tylko kwestia czasu :)

[@LukaszLamza]

@@gregorius790 To następny cel. Pieniądze to jedno, budowanie publiczności to drugie. :)

[@thelakiluk8431]

Towarzyszu Lamża pomożemy, propagujecie treści zgodne z linią partii :)

[@kradoxpaaskudack]

Jedzenie twardych rzeczy z pewnością ma wpływ na wypowiadane głoski - szczególnie gdy ten pokarm był tak twardy że spowodował utratę zębów :D

[@habgelin9467]

A może biblijny Babel to dzisiejszy Wawel ?! :O ;)

[@kazzari]

Poszło wsparcie. Znacznie lepiej się to ogląda niż nawet zagraniczne serie naukowe takie jak sci show :)

[@amieszkaakcedorg282]

Czekam na przelew i z początkiem nowego miesiąca leci ode mnie wsparcie! ;) Jestem fanką od początku, program o ciekawym świecie, dla ludzi ciekawych świata! Dziękuję :*

[@wjesieg]

Śledzę od samego początku i nie wyobrażam sobie, że miałoby się to skończyć :). Bardzo merytoryczna wiedza, przedstawiona w ciekawy sposób. Ja zawsze byłem zdania, że nawet najtrudniejsze rzeczy przedstawione w odpowiedni sposób są możliwe do zrozumienia. Ba! Do zapamiętania. Jedna uwaga, nie ma szczęki dolnej- jest żuchwa (sam wpadłem na minę jakiś czas temu). Szczerze życzę powodzenia, bo w dobie kiczu na KZbin ten kanał jest jak perła w morzu.

[@lilith32123]

Dzięki za info jak rozpoznać, że zdjęcie robił geolog;) Jak zawsze kawał dobrej roboty.

[@simonola1]

Gratuluje ciekawej serii i czekam na więcej.

[@oooppp1512]

No to lajk i ogladamy. I owszem, zrzuce sie.

[@zofiaagnieszkabiernacka826]

Nie ma opcji, aby zrzutka odbyła się beze mnie. Z radością się dokładam😀

[@1994Borys]

w sprawie równania Nic+Czas=Wszystko, polecam zapoznać się z Niestabilnością Turinga - matematycznym wytłumaczeniem, dlaczego tak się dzieje :)

[@trololollolololololl]

Dzieki

[@darekkondracki3268]

Jesteś genialny🙏

[@deltajastrzab01]

"Od Babla do wafla"

[@temen1167]

Powstawanie struktur w seriach jest w geologii (i nie tylko) dość powszechne. Pod wpływem różnego rodzaju tarcia. Czyli tzw riplewarki : w morskim piasku (te falki na dnie płytkiego morza), na piasku po wpływem wiatru, na śniegu, na asfalcie przed światłami, na drodze gminnej wysypanej żwirem (rowerzyści to znają).

[@galanonim1763]

Bez problemu zbierzemy 🙌 Zdrówka bratku 🙌

[@LukaszLamza]

No właśnie widzę:) Parę godzin i prawie zebrane!:)

[@GromKuba]

Inna fajna metoda badania odległości do galaktyk, to badanie "ziarnistości" ich obrazu. Wynika stąd, że rozkład gwiazd nie jest w galaktykach doskonale równomierny i stąd pojawiają się drobne różnice jasności sąsiednich obszarów. Badając ziarnistość obrazu galaktyki tak dalekiej, że nie rozdzielamy jej gwiazd, możemy z modeli rokzładu gęstości gwiazd w galaktyce danego typu wywnioskować, z jak dużej odległości na nią patrzymy.

[@LukaszLamza]

O. Nie znałem. Świetne są te wszystkie metody opierające się na statystykach parametrów morfologicznych galaktyk, np. tzw. "płaszczyzna fundamentalna" galaktyk eliptycznych: en.wikipedia.org/wiki/Fundamental_plane_(elliptical_galaxies)

[@trololollolololololl]

Miło ze w mniej niz dzien uzbierałes kwote, mam nadzieje ze da ci to do zrozumienia ze potrzebujesz swojego oddzielnego kanału "Czytamy Nature"

[@trololollolololololl]

oczywiscie tez dolozylem mala cegielke

[@doppelganger738]

Jestem oburzony! W jakim kierunku zmierza ten kraj, że znajduje 1,3 mld PLN na propagandę w TV i ''...te nagrody nam się zależały!" - a nie daje kasy na tak dobry kanał i na podwyżki dla nauczycieli.

[@marekmochowski3391]

Trzeba gonić króliczka a nie złapać. Żadnemu rządowi nie jest potrzebny światły naród bo się nim nie da rządzić. Ceńmy więc takie perełki. :)

[@nata3673]

Haha krótkie gatki i sandały 🤣 Pozdrowienia od geologa lubiącego długie spodnie xd

[@rmbt]

Fajne spaczenie geologiczne 😁

[@Mountainboarderr]

Oczywiście rzucę złota! A propos wodospadów, nurtuje mnie co się potem stało z tą wodą zawierającą cząsteczki pianki PU

[@paulinaczechowicz2302]

Wsparcie oczywiście poszło! :) Mam dziwne wrażenie, że w Czytamy naturę już się raz nabijaliśmy z geologów i ich ujęć - ale coś czuję, że ta kwestia nieustannie wzbudza śmieszki (żeby nie było niejasności - ja się pod nimi podpisuję, nie sposób się przy tym nie uśmiechnąć :) )

[@LukaszLamza]

Czyżby syndrom starego profesora, który nie pamięta, które anegdoty już tej grupie sprzedawał?;) Ale ja mam 34 lata..

[@paulinaczechowicz2302]

@@LukaszLamza jest wysokie prawdopodobieństwo, że słyszałam to Pana ust, ale w innych okolicznościach przyrody, bo też tego nie umiem znaleźć w 'Czytamy...' - więc myślę, że jednak Pana pamięć działa bez zarzutu :)

[@jacekpatka]

Kocham ten kanał. Krótkie gatki mam. Sandały też. Młotek geologiczny ... muszę zdobyć. I zdjęcia będą udane. Ta skala zdjęć to jest bardzo dobra sprawa nie tylko w geologii. Zróbcie zdjęcie UFO. Pierwszy problem zawsze jest ten sam: jakie to jest duże i jak daleko znajduje się od obserwatora. A ile tu rzeczy znajduje się potem lub przedtem na kursach u Pana Doktora. Miło.

[@jawoook]

Zwykły młotek murarski też jest dobry - a kosztuje z 4-5 razy mniej. Potwierdzone info ;)

[@MrocznyKubekFishRoom]

Witaj dobry człowieku ;) Zaskoczyły mnie te długopisy geologów , ponieważ to strasznie nie profesjonalne - długopis nie oddaje poprawnie skali ( są większe lub mniejsze długopisy ) co innego moneta która ma standardowy wymiar albo młotek .Studiowałem geologię ,mam wujka geologa mój brat jest geologiem .Nie potrafię sobie wyobrazić poruszania się w kamieniołomie w sandałach -tylko i wyłącznie ciężkie buty chroniące kostkę przed skręceniem .Dodam jeszcze że profesjonalista używa tzw łaty taki krótki kijek do 50cm pomalowany na zmianę biało czarno albo używa się taśmy mierniczej .Już widzę minę mojego psora jak mu daję takie foty -pobił bym rekord na 100m łapiąc index hihi

[@fastklucz1166]

Zlodzieju za moje bedziesz czytal nature #Dzieki

[@marekparapter7759]

Nic plus czas rowna sie wszystko. Piękne. Taka więc parafraza mi się nasunęła odnośnie tego co teraz dzieje się Polsce: PiS plus czas równa się nic. To znaczy w sensie, że zostanie kamień na kamieniu, czyli nic nie zostanie

[@LukaszLamza]

Szanowni ludzie! Tak dynamicznej zbiórki to się chyba nikt nie spodziewał, jesteście po prostu wspaniali! Podziękowania to za mało, trzeba działać. :) Na stronie zbiórki na Polak Potrafi mam już plan, jak produktywnie wydać te niespodziewane wpłaty od Was. Oczywiście na kolejne odcinki. :) Zajrzyjcie: polakpotrafi.pl/projekt/czytamy-nature

[@jacekpatka]

Warto wspomnieć, że projekt OGLE w swoim podstawowym pomyślę miał poszukiwać mikrosoczewkowania grawitacyjnego. Ale jak to bywa przy okazji uda się dokonać jakichś innych przełomowych odkryć.

[@LukaszLamza]

Tak, te odkrycia "przy okazji" to standard w astronomii. I nie tylko zresztą.

[@trololollolololololl]

juz 4600 zł niemozliwe, a tu nawet 2tys wyswietlen nie ma

[@panikrystyna1]

Rozszerzyłam wiedzę z fonetyki, super. Chcę wspomóc program finansowo ale nie wiem czy uda mi się komputerowo?

[@LukaszLamza]

Proszę spróbować. Strona PolakPotrafi (link jest tuż pod filmem) powinna przeprowadzić krok po kroku. Ale samo podziękowanie tu w komentarzu to naprawdę świetne wsparcie!

[@marek1pora124]

Bardzo fajna seria, śledzę od początku. Jedyna mocno merytoryczna i multidyscyplinara zarazem, na yt to wielka rzadkość. Nie mam jak wesprzeć finansowo ale będę do końca. To byłaby wielka strata zamknięcie kanału, pełni ważną funkcję popularyzatorską i jest misją autora zarazem. Takie połączenie to gwarancja sukcesu, szkoda poddać się na tej drodze. Szkoda stracić kanał na który nigdy nie szkoda czasu. Tak samo lubie oglądać Meissnera, który jest mistrzem swojej dyscypliny jak i Ciebie, oboje macie pasje i umiejętność doboru przekazu dla mas a to trudne, bardzo trudne i żadko tak dobrze to komuś wychodzi. Pozdro i 3msie.

[@marek1pora124]

Pierwsza fajna produkcja na Copernicus Center która nie zabija nudą. Tego brakowało temu kanałowi. Nie psuje się dobrych rzeczy, cykl powinien zostać.

[@LukaszLamza]

Dzięki! Tego typu komentarze naprawdę dają mi masę energii i są dla mnie realnym, namacalnym wsparciem. Cóż, jak wszyscy wiemy, energia jest, tuż obok pieniędzy i czasu, fundamentalną walutą Kosmosu;)

[@mariuszpoleszczuk8177]

Chyba się udało? Ale może jeszcze trochę powalczymy?

[@mariozdk]

Ten wodospad lub wydmy można by nazwać procesem skalowania turbulencji

[@aa-dt5bf]

Określenie szczęka górna i dolna jest błędne. Jest szczęka prawa i lewa, oraz żuchwa ;) czepiać się będą stomatolodzy ;p

[@GenderWoman666]

Zawsze sądziłam, że fakt, że po rosyjsku W to B, to nie przypadek xD

[@ThePiotrPik]

Łukasz powiedz R ;P wyjaśnij jaka dieta sprawia problemy z tą literką

[@jangolinski1033]

Czy można zaczynać zdanie od "a więc"?

[@krzysztofrabinek4745]

Zatem... (a więc... zaczynamy...) 😎😃

[@jacekpatka]

Mój polonista mawiał : a więc dwója bęc

[@dugiejoness5197]

OGLE - chwała polskiej nauce, jeżeli chodzi $$$/efekty to biją historyczne rekordy.

[@heeenryk]

Wzór pokazałeś bardzo niedbale (13:01). Nie sprawdziłeś nawet nagrania video. Walisz fuszerke kolego! kzbin.info/www/bejne/i2HXkKqYZdGIjZI

[@krzysztofrabinek4745]

Jak zęby nachodzą na siebie, to działa jak przecinak. Zęby nachodzące na siebie kroją.

[@LukaszLamza]

Sprytne.

[@krzysztofrabinek4745]

@@LukaszLamza Eee tam, sprytnie. Tylko wiem o co chodzi.

[@RemikPi]

ad 1) ale czy to zaleta? kzbin.info/www/bejne/oaXOm4igmL-cmpI

[@ppkbtb]

Wszystko co (jak mi się wydaje) wartościowe w papierze, murze i internecie, traci dofinansowanie pana Glińskiego i MinKulDobrejZmiany. Nie wiem czy to przypadek czy złośliwość wobec mnie.

[@gtatomek]

Dorzuce sie ze swojego studenckiego portfela!